Kary umowne spotyka się często w umowach długoterminowych. To dlatego, że wiąże się z nimi spore ryzyko niedotrzymania wszystkich warunków tej umowy, a także to, że może ona nie być wykonana tak jak należy. Kara umowna jest zobowiązaniem do zapłaty konkretnej sumy pieniędzy, jeśli kontrahent nie wywiąże się właściwie z umowy.
Nie dość więc, że jest zabezpieczeniem umowy, to jednocześnie pełni funkcję odszkodowania. Ważnym ograniczeniem stosowania kary umownej jest to, że może ona obejmować wyłącznie zobowiązania niepieniężne.
Kara umowna może zostać nałożona:
- w sytuacji gdy zobowiązanie nie zostanie wykonane,
- gdy wykonano zobowiązanie nie tak jak należy,
- za określone uchybienia w umowie.
Dobrze jest wiedzieć, że w przypadku jednej umowy możemy określić inną karę umowną na wypadek jej niewykonania, a inną za to, gdy nie będzie wykonana rzetelnie.
Jak ustalamy wysokość kary umownej?
Wysokość kary umownej zależy wyłącznie od tego, jak ustalą tę kwestię strony umowy. Wysokość kary umownej nie musi być w ogóle powiązana z wartością strat, która poniosła jedna ze stron. Kara umowna może być wypłacone dopiero w momencie powstania szkody. Jeśli dłużnik zrealizuje część zobowiązania ze zwłoką, która jednak nie jest wielka, możliwe jest obniżenie kary umownej.
Prawo mówi o miarkowaniu kary umownej. Chodzi o to, że jeśli znaczna część umowy została zrealizowana (np. 90 proc), to nie można żądać całej kary umownej, tylko trzeba zmniejszyć tę karę proporcjonalnie. Gdy uznamy, że kara umowna jest zbyt wysoka, można ustalić jej obniżenie.
Kategorie kar umownych
Prawo rozdziela kary na kilka kategorii:
- kara wyłączna – w sytuacji, gdy umowa nie będzie wykonana albo wykonanie nie jest należyte, wierzyciel nie ma prawa domagać się wyższej kary niż tak ustalona w umowie.
- kara alternatywna – zakłada, że wierzyciel ma prawo żądać zapłaty albo z tytułu kary umownej, albo z tytułu odszkodowania.
- kara zaliczalna – wierzyciel ma prawo żądać zapłacenia kary umownej, a także odszkodowania do wysokości szkody, którą poniósł.
- kara kumulatywna – wierzyciel ma prawo jednocześnie uzyskać zapłatę z tytułu kary umownej, a także z tytułu odszkodowania.
Kara umowna a odszkodowanie
Warto wiedzieć, że choć pojęcia kara umowna i odszkodowanie używane są często zamiennie, to ich znacznie jest bardzo różne. W przypadku kary umownej, jej wysokość, a także sposób naliczania musi być bardzo wyraźnie opisany w umowie. Poza tym kara umowna dotyczy wyłącznie umów o świadczenia niepieniężne.
Kwestie odszkodowania są regulowane przez przepisy prawa. Dodatkowo odszkodowanie może być wypłacone również w przypadku zobowiązań pieniężnych.
Kara umowna to dobre narzędzie dyscyplinujące. Warto jednak zabezpieczyć się by kara umowna nie była dużo niższa niż potencjalne straty. Dlatego dodatkowo można też wpisać w umowie prawo do żądania odszkodowania. Trudno bowiem od razu przewidzieć jakie szkody może wyrządzić niewykonanie umowy przez naszego kontrahenta.