Z dniem 8 stycznia 2009 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych (zwanego dalej: ksh), polegająca na zniesieniu obowiązku przekształcania spółki cywilnej w spółkę jawną.
Przepisy obowiązujące przed 8 stycznia 2009 roku dopuszczały dwie możliwości przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną. Mogło to nastąpić bądź dobrowolnie - wskutek decyzji podjętej przez wspólników, bądź też obligatoryjnie - z racji zaistnienia przesłanek ustawowych. Stosownie do uchylonego już art. 26 § 4 ksh konieczność przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną istniała tylko wtedy, gdy jej dochody netto w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły wartość zobowiązującą ją do prowadzenia rachunkowości w formie ksiąg rachunkowych, tj. osiągnęły kwotę stanowiącą równowartość w polskich złotych 1.200.000,00 euro.
Nowe uregulowanie prawne
Powyższy obowiązek, wraz z sankcjami karnymi związanymi z uchylaniem się od jego wypełnienia, został na mocy omawianej nowelizacji zniesiony. Zgodnie z dzisiejszym stanem prawnym przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną może nastąpić jedynie dobrowolnie, tj. na mocy uchwały podjętej przez wszystkich wspólników tej spółki.
Pozostawienie możliwości wyłącznie dobrowolnego przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną miało w swoim założeniu zwiększyć atrakcyjność tejże spółki wśród przedsiębiorców. Można już dziś z dużym prawdopodobieństwem stwierdzić, iż wskutek zniesienia kosztownej i długotrwałej procedury obowiązkowej zmiany formy organizacyjno-prawnej spółki cywilnej, cel ten może zostać osiągnięty.
Możliwe konsekwencje wprowadzonych zmian
Wprowadzona zmiana niesie ze sobą jednak i pewne ryzyka - w szczególności dla kontrahen-tów spółki. Mogą one pojawiać się w szczególności wtedy, gdy spółka cywilna nie będzie funkcjonowała uczciwie. W takim wypadku dochodzenie roszczeń przez jej wierzycieli może okazać się o wiele bardziej skomplikowane niż było dotychczas. Dotyczy to przede wszystkim spółki cywilnej prowadzącej działalność w wielkim rozmiarze, bowiem - jak wspomniano powyżej - nie będzie ona już zobligowana do przekształcenia się w takim przypadku spółkę jawną.
Dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu prawnego działalność gospodarcza, szczególnie w większym rozmiarze, powinna być prowadzona w sposób przejrzysty. Taki wymóg spełnia spółka jawna. Podlega ona bowiem obligatoryjnie zgłoszeniu i rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).
Ponadto jest również zobligowana do przedkładania sprawozdań finansowych i dokonywania bieżących aktualizacji swoich danych, np. zmian zachodzących w składzie wspólników. W ten sposób podlega ona sądowej kontroli, a informacje jej dotyczące są ogólnodostępne. Każdy ma bowiem prawo dostępu do danych zawartych w Rejestrze za pośrednictwem Centralnej Informacji KRS.
W przypadku spółki cywilnej możliwe ryzyka wynikają przede wszystkim z faktu, iż nie jest ona zobligowana, nawet jeśli prowadzi działalność w wielkim rozmiarze, do zachowania transparentności wymaganej w przypadku spółki jawnej. Nie ma ona bowiem obowiązku zgłoszenia swojego powstania w KRS ani też aktualizowania zmian swoich danych. Uzyskanie zatem aktualnych informacji na temat jej wspólników, którzy figurują - każdy oddzielnie - w Ewidencji Działalności Gospodarczej (EDG) - może być dla jej kontrahentów znacznie utrudnione. Utrudniona jest również weryfikacja, czy osoba działająca w danym momencie w imieniu spółki jest do tego w rzeczywiści uprawniona, a więc czy może skutecznie dokonywać w jej imieniu czynności prawnych.
Wydaje się zatem, iż - korzystne z punktu widzenia przedsiębiorcy - zniesienie obowiązku przekształcania spółek cywilnych w spółki jawne, oznacza dla jej kontrahentów tak naprawdę zwiększenie ryzyka naruszania ich interesów (w szczególności w przypadku spółki cywilnej prowadzącej działalność w wielkich rozmiarach). W konsekwencji pewność obrotu gospodarczego, gwarantowana do tej pory przez obowiązkowe przekształcenie tejże spółki w spółkę jawną, może wskutek zniesienia tego obowiązku znacznie zmaleć.
Autorka jest prawnikiem w Kancelarii Prawnej BSO Prawo & Podatki