Glejt dla prezesa Glapińskiego, czyli wyrok głupi i polityczny, ale ostateczny [OPINIA]

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, z którego w praktyce wynika, że obecnie rządzący nie będą mogli postawić prof. Adama Glapińskiego przed Trybunałem Stanu, jest niemądry. Jest też - nie mam co do tego wątpliwości - realizacją politycznego zapotrzebowania.

Równocześnie jednak decyzja TK zapadła bez tzw. dublerów w składzie. Trudno więc znaleźć powód, aby nie uznawać tego wyroku za obowiązujący. Czy to nam się bowiem podoba, czy nie, w art. 190 ust. 1 konstytucji wprost określono, że orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne.

Było to tak, że Donald Tusk zapowiedział, iż Adam Glapiński stanie przed Trybunałem Stanu. Ba, ujęto nawet w obietnicach wyborczych Koalicji Obywatelskiej postawienie Glapińskiego przed trybunałem - "za zniszczenie niezależności Narodowego Banku Polskiego i brak realizacji podstawowego zadania NBP, jakim jest walka z drożyzną".

Tak się składa, że aby postawić przed trybunałem byłych premierów i ministrów rządu Prawa i Sprawiedliwości, potrzeba w Sejmie większości 3/5 ustawowej liczby pomysłów. Tylu koalicja rządowa w Sejmie nie ma. Ale żeby postawić prezesa NBP przed TS, potrzeba już "tylko" bezwzględnej większości głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Czyli minimum 116, a w każdym wariancie wystarcza 231 głosów. Wynika to z ustawy o Trybunale Stanu.

Posłowie PiS postanowili jednak Adamowi Glapińskiemu pomóc. Skierowali więc wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, że przepisy ustawy są niekonstytucyjne.

Trybunał, który zazwyczaj nie spieszy się z rozpoznawaniem spraw, tym razem zadziałał błyskawicznie. I orzekł w miniony czwartek, że nie wolno zawiesić prezesa NBP z powodu postawienia go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu oraz że zapisana w ustawie większość wystarczająca do przegłosowania pociągnięcia prezesa NBP do odpowiedzialności jest niezgodna z konstytucją - bo jest za skromna.

Uzasadnienie wyroku TK wygłosiła Krystyna Pawłowicz, była posłanka PiS, która częściej wrzuca polityczne manifesty do mediów społecznościowych, niżeli orzeka. Pawłowicz przekonywała, że nie może być tak, że prezes NBP jest zależny od władzy. A do tego sprowadzałoby się uznanie, że skromna sejmowa większość wystarcza do tego, by postawić szefa banku centralnego przed Trybunałem Stanu. Wskazywała też, że nie ma powodu, aby bardziej chronić członków rządu niż prezesa NBP.

Rozwiązanie, które pozwala na faktyczne pozbycie się szefa banku centralnego poprzez jego zawieszenie jedynie wskutek głosowania sejmowego, jest – w ocenie trybunału – niedopuszczalne. Dla jasności: orzekało pięcioro sędziów TK, a dwóch zgłosiło zdania odrębne.

Wyrok TK nie jest najmądrzejszy. Trudno bowiem uznać, że niekonstytucyjne może być rozwiązanie przewidujące określoną większość, zapisane w ustawie, do której odsyła sama konstytucja (ta bowiem po szczegóły postępowania przed trybunałem odsyła właśnie do ustawy).

Wydaje się, że ustawodawca ma tu swobodę - może uznać, że niektóre organy konstytucyjne łatwiej postawić przed Trybunałem Stanu, a inne trudniej. Czy słuszny był wybór, by łatwiej było pociągnąć do odpowiedzialności szefa banku centralnego niż członka rządu? To już inna rzecz.

Ale co tu niekonstytucyjnego? Doprawdy nie wiem. Argumentacja przedstawiona przez Krystynę Pawłowicz mnie zupełnie nie przekonuje. Trudno też uwierzyć, że wygrało prawo, a nie polityka. Nie wierzę w aż takie przypadki, że w trybunale całymi latami zalegają sprawy, aktywność orzecznicza większości osób jest dość żenująca, a tu nagle, 29 listopada 2023 r., posłowie PiS piszą wniosek, a już 11 stycznia 2024 r. zapada wyrok trybunału. I akurat – dziwnym trafem – jest on zbieżny z potrzebami Prawa i Sprawiedliwości oraz samego Adama Glapińskiego, którego niezależność od polityków jest... dyskusyjna.

Sędziowie trybunału najzwyczajniej w świecie się spieszyli, bo bali się, że koalicja rządowa ich w Sejmie uprzedzi. Gdyby bowiem rządzący przegłosowali w Sejmie postawienie prezesa Glapińskiego przed Trybunałem Stanu, trudno byłoby to już odkręcić.

Trudno też dziś wskazać, czy wyrok TK, który wydano, powstrzyma rządzących przed działaniem wymierzonym w szefa NBP. Ale - powiem tu rzecz zapewne niepopularną - niemądry i politycznie motywowany wyrok TK nie powinien być zupełnie lekceważony. Albo należałoby go uznać za, tak jak mówi konstytucja, powszechnie obowiązujący i ostateczny, albo bardzo szczegółowo wyjaśnić, dlaczego wyroku nie należy uznawać. Samo "nie, bo nie" to za mało.

Powód? W składzie orzekającym nie było żadnego tzw. dublera, czyli osoby orzekającej w TK, pomimo zajęcia wcześniej właściwie obsadzonego miejsca. Każdy z piątki sędziów: Julia Przyłębska, Krystyna Pawłowicz, Bartłomiej Sochański, Bogdan Święczkowski i Rafał Wojciechowski jest prawidłowo powołanym do trybunału sędzią. Część z nich nigdy nie powinna zostać sędziami TK, gdyż nie gwarantują niezależności od polityków. Ale zostali.

Znam argument o tym, że Julia Przyłębska została nieprawidłowo powołana na stanowisko prezesa TK i to wystarcza do nieuznawania wyroków, ale mnie on nie przekonuje. Choćby z tego względu, że zwolennicy tej tezy uznali szereg wyroków, które zapadły już za prezes Przyłębskiej.

Konstytucja oraz ustrojodawca nie przewidzieli absurdalnej sytuacji, w której sędziowie Trybunału Konstytucyjnego będą interpretowali konstytucję i ustawy nie w zgodzie z duchem prawa, tylko w zgodzie z duchem politycznego zapotrzebowania. Nie przewidziano, że pojawi się Jarosław Kaczyński i Prawo i Sprawiedliwość, którzy postanowią zrobić z trybunału przybudówkę partyjną.

Zarazem samo przekonanie o niewłaściwym działaniu Trybunału Konstytucyjnego to, w mojej ocenie, za mało, aby generalnie uznać orzeczenia TK za świstki papieru drukowane przy kawie i ciasteczkach. Gdy bowiem tak zrobi władza, każda kolejna będzie robiła to samo. Trybunał Konstytucyjny w zasadzie przestanie istnieć. A jego prestiż, po latach demolowania go przez PiS, z czasem należałoby odbudowywać, a nie ostatecznie zaorać.

Patryk Słowik jest dziennikarzem Wirtualnej Polski

Napisz do autora: Patryk.Slowik@grupawp.pl