Jak zmienia się rynek pracy w erze cyfrowej?

Aktualne badania wskazują, że istnieje pewna luka kompetencyjna, jeśli chodzi o posiadane przez pracowników czy pracodawców kompetencje cyfrowe. Wynosi ona obecnie 60 proc., a do 2030 roku powinna być na poziomie 80 proc. u większości uczestników rynku, tj. u przedsiębiorców, pracowników oraz liderów.

W całej Unii Europejskiej od 2021 roku obowiązuje Kompas Cyfrowej Dekady, a w związku z nim w Polsce prowadzono rządowy Program Rozwoju Kompetencji Cyfrowych. Zgodnie z założeniami UE należy dążyć do przygotowania pracowników i firm na czekającą nas cyfrową przyszłość. Do 2030 roku tylko w Polsce rząd przeznaczy na podnoszenie kompetencji cyfrowych ogółu obywateli 234 mln zł. 

Posiadanie kompetencji cyfrowych staje się niezbędne, by móc funkcjonować na rynku pracy i być konkurencyjnym. Wśród nich należy wymienić:

• Komunikowanie się i podejmowanie współpracy z wykorzystaniem nowych narzędzi – komunikatorów, chatów itp.
• Umiejętność pracy w grupie, w zespole, z podziałem na role.
• Właściwy dobór narzędzi i platform cyfrowych.
• Myślenie cyfrowe – to szczególna umiejętność rozumienia technologii, które stale się rozwijają, oraz poruszania się w zmiennym otoczeniu.
• Umiejętność kreatywnego myślenia i podejmowania ciągłej nauki dla aktualizowania wiedzy.
• Umiejętność korzystania z dostępnych informacji i ich analiz – dzięki technologiom cyfrowym można o wiele łatwiej wyciągać z ogromnych zbiorów danych cenne dane. 

Działy HR zajmujące się wszelkimi kwestiami związanymi z zatrudnianiem pracowników, odczuwają zmiany w zakresie rozwoju technologii cyfrowych. Nowatorskim rozwiązaniem, które zaczyna funkcjonować w przedsiębiorstwa, są cyfrowe teczki pracowników i zdigitalizowane archiwa przechowujące najważniejsze dokumenty kadrowe i płacowe. 

Duża część naszego zawodowego życia przeniosła się do sieci. Nawet rekrutacje mogą być przeprowadzane w trybie online. Pojawia się zapotrzebowanie na pracowników, którzy specjalizują się w technologiach cyfrowych i zabezpieczaniu zdigitalizowanych danych. Znalezienie wykwalifikowanych specjalistów np. do spraw cyberbezpieczeństwa jest wyzwaniem dla pracodawców i ich działów HR. 

Pracownicy od chwili wybuchu pandemii COVID-19 zaczynają bardziej dostrzegać zalety pracy zdalnej albo chociażby hybrydowej – czyli częściowo wykonywanej zdalnie, a częściowo w biurze. W szczytowym momencie w czasie pandemii aż 14 proc. ogółu zatrudnionych w Polsce pracowało zdalnie – jak podał Główny Urząd Statystyczny. 

Sami pracownicy wypowiadali się, że cenią sobie hybrydową formę wykonywania obowiązków. Niektóre dane wskazują, że 75 proc. z nich chciałoby mieć stałą możliwość wykonywania pracy częściowo zdalnej. Większość przedsiębiorców przychylnie wypowiada się na ten temat. 

W dzisiejszych czasach pracodawcy wyżej cenią sobie specjalistyczną wiedzę i ukończenie kursów oraz szkoleń niż wykształcenie ogólne oraz studia na kierunkach, które niewiele wnoszą do zadań wykonywanych na danym stanowisku. Szukają osób wysokospecjalistycznych.

Robotyzacja wyraźnie widoczna jest w przedsiębiorstwach produkcyjnych, ale nie tylko. Praca człowieka powoli jest zastępowana wykonywaną przez maszyny, które sterowane są i kontrolowane przez specjalistów. Jednak pomimo ewidentnie rozwijających się automatyzacji i robotyzacji na rynku człowieka nie można całkowicie zastąpić. Ma wyższość nad maszyną, ponieważ:

• Potrafi myśleć adaptacyjnie – maszyna reaguje na konkretne zdarzenia i napływające do niej sygnały za pośrednictwem czujników w założony sposób, natomiast człowiek potrafi myśleć adaptacyjnie i reagować w odpowiednim trybie na zmieniające się warunki otoczenia. Ta umiejętność dostosowania się jest bardzo ważna dla pracy w nowoczesnej erze cyfrowej dominacji.
• Potrafi korzystać z nowych mediów, wyszukiwać informacje, generować odpowiedzi na podstawie narzędzi cyfrowych.
• Ma inteligencję społeczną – ocenia emocje drugiego człowieka, potrafi dopasować do niego swoje postawy i zachowania, buduje zaufanie, czego robot nie jest w stanie zrobić.

Na etapie wybuchu pandemii COVID-19 okazało się, że praca w wielu przypadkach może być wykonywana w trybie zdalnym. Do 2023 roku praca tego rodzaju nie była regulowana przepisami Kodeksu pracy, ale to uległo zmianie. Pracownicy mogą już korzystać z przysługującej im ochrony prawnej, a przedsiębiorcy zatrudniać pracowników zdalnych. To jednak na firmach spoczywają koszty związane z zapewnieniem m.in. usług telekomunikacyjnych wykonujących obowiązki na odległość. 

Lockdown gospodarki wymógł na transformację cyfrową, która już dokonywała się w wielu branżach. Stanowiło to niemałe wyzwanie dla pracodawców czy działów HR, które musiały przystosować się do wymiany dokumentów, jakich fizycznie nie ma w biurze. 

Ciekawostką jest możliwość zatrudnienia za pośrednictwem platform internetowych. Badanie z USA pokazało, że aż 36 proc. ogółu pracowników w Stanach Zjednoczonych wykonuje obowiązki za pośrednictwem takich rozwiązań. Przewiduje się jednocześnie, że do 2027 roku będzie ich więcej niż 50 proc. Trend ten rozwija się w Europie, w tym w Polsce. Praca platformowa daje dużą elastyczność w wykonywaniu obowiązków – w zakresie rodzaju i ilości podejmowanych zleceń czy też wymiaru godzin, w jakich są one realizowane. 

Aktualnie coraz bardziej popularną formą zatrudnienia jest praca GIF, czyli w chmurze i w tłumie, polegająca na wykonywaniu licznych zleceń za pośrednictwem platform internetowych, choć może być wykonywana offline, online, indywidualnie lub grupowo. 

Termin cloud working pojawia się coraz częściej w kontekście nowoczesnych form zatrudnienia. Oznacza pracę wykonywaną stricte w internecie, co powoduje, że obecność w biurze nie jest wymagana. Natomiast crowd working to forma wykonywania zadań grupowo na odległość, w której poszczególne zadania są podzielone na mniejsze elementy, których podejmują się poszczególni pracownicy online. 

Dzisiejsza szkoła powinna przygotować uczniów do tego, co czeka ich na współczesnym rynku pracy. Jest on już zupełnie inny niż jeszcze w poprzednim pokoleniu. Szacuje się, że już w 2025 roku aż 75 proc. pracowników będzie należało do tzw. pokolenia "millenialsów" i następnych, a dla nich cyfrowa rewolucja na rynku i nie tylko jest codziennością. 

Pracownicy starsi muszą sami podjąć trud szkolenia, a przedsiębiorcy umożliwić im nabycie umiejętności obsługi sprzętu komputerowego i oprogramowania. Zgodnie z wynikami, jakie prezentował Eurostat, jedynie 3,7 proc. dorosłych Polaków bierze udział w szkoleniach, co przekłada się na zbyt niski jak dotychczas poziom kompetencji cyfrowych wśród zatrudnionych. 

Wyzwaniem będą również niezbędne profesjonalne szkolenia dla wszystkich pracowników działów HR w 2023 roku i w kolejnych latach, ponieważ będzie istniała potrzeba dostosowania cyfrowych standardów obsługi danych oraz digitalizacji właściwie całej działalności przedsiębiorstw. 

‌Raport o przyszłości miejsc pracy w erze cyfrowej stworzony przez Światowe Forum Ekonomiczne 2020 pokazuje, że rewolucja ta stworzy aż 97 mln nowych miejsc pracy, z których zdecydowana większość, bo około 90 proc., będzie wymagała umiejętności cyfrowych. 

Przyszłością dla rynku w Polsce i na całym świecie jest uelastycznienie wykonywania pracy, co wiąże się z szeroko wdrażaną koncepcją work-life balance, zakładającą takie zarządzanie czasem, by możliwe stało się zachowanie odpowiedniej równowagi pomiędzy pracą zawodową a życiem prywatnym, rodzinnym. 

Rośnie liczba platform służących do wykonywania pracy zdalnej, pracy w grupie czy w chmurze. Ich liczba na świecie zwiększyła się z poziomu zaledwie 142 w 2010 roku do 777 pod koniec 2020 roku. 

Cyfryzacja w Polsce i na świecie w obrębie rynku pracy z pewnością będzie postępowała. Pojawiać się będą coraz bardziej zaawansowane programy i urządzenia, których obsługa wymagać będzie nowych kompetencji cyfrowych. Już dziś pojawia się zapotrzebowanie na rynku na pracowników wysokospecjalistycznych, biegłych w technologiach cyfrowych i w przyszłości z dużą dozą prawdopodobieństwa nadal tak będzie.