Na czym polegają przetargi publiczne i jak wyglądają?

Przetarg publiczny to zamówienie publiczne, które stanowi odpłatną na piśmie umowę. Jej celem jest zaś dostarczenie określonych towarów, usług lub prac budowalnych konkretnej instytucji. Przetargi zawierane są między wykonawcą a zamawiającym, który jest instytucją publiczną. Wszelkie zasady dotyczące zamówień i przetargów publicznych znajdują się natomiast w Prawie Zamówień Publicznych z dnia 11 września 2019 roku oraz innych aktach prawnych odnoszących się do tego zakresu.

Postępowanie przetargowe może przybierać kilka określonych trybów, a każdy z nich różni się od siebie procedurą. Najpopularniejszym trybem jest przetarg nieograniczony, na którym oferty składać mogą wszystkie zainteresowane osoby. O tym, gdzie zostanie umieszczone ogłoszenie o zamówieniu publicznym, zadecyduje z kolei wartość zamówienia.

Drugi rodzaj to przetarg ograniczony, gdzie wykonawcy w pierwszej kolejności składają wnioski o dopuszczenie do udziału w przetargu, a dopiero po zaakceptowaniu ich uczestnictwa, przedstawiają swoje oferty przetargowe. Kolejnym trybem są negocjacje z ogłoszeniem polegające na tym, że po publicznym ogłoszeniu zamówienia, dana instytucja zaprasza do składania ofert wstępnych niezawierających ceny. Dopiero później prowadzone są negocjacje z wykonawcami.

Dialog konkurencyjny to natomiast przetarg, podczas którego zamawiająca instytucja przeprowadza z wybranymi osobami dialog, po czym zaprasza ich do składania ofert. Wówczas zamawiający musi zaprosić do udziału co najmniej 5 wykonawców, a jeżeli wartość zamówienia publicznego nie przekracza progu unijnego, trzech.

Kolejnym rodzajem są negocjacje bez ogłoszenia, kiedy to instytucja negocjuje warunki wyłącznie z wybranymi przez siebie wykonawcami. Dopuszczalne jest również zamówienie z drugiej ręki, które polega na prowadzeniu negocjacji jedynie wybranym wykonawcą. Aby jednak móc skorzystać z tej możliwości, konieczne jest spełnienie określonych warunków.

Dwa ostatnie tryby postępowania przetargowego to zapytanie o cenę, gdzie instytucja kieruje zapytanie do wybranych wykonawców, a następnie zaprasza ich do składania ofert oraz licytacja elektroniczna, która odbywa się za pomocą formularza na wybranej stronie internetowej. 

Udzielanie zamówień publicznych, a tym samym prowadzenie przetargów podlega ściśle określonym zasadom, do których muszą stosować się wszystkie osoby biorące udział w postępowaniu. Są to:

1. Zasada uczciwej konkurecji - postępowanie powinno być prowadzone w sposób zgodny z prawem, dobrymi obyczajami i interesem przedsiębiorcy,
2. Zasada równości - zamawiający nie może preferować ani dyskryminować podmiotów biorących udział w przetargu. Każdy z nich powinien być traktowany na równych prawach,
3. Zasada bezstronności i obiektywizmu - w postępowaniu nie mogą uczestniczyć osoby powiązane z wykonawcą,
4. Zasada efektywności - instytucja powinna wybrać najkorzystniejszą ekonomicznie ofertę, która bierze również pod uwagę czynniki, takie jak jakość, środowisko itp.,
5. Zasada jawności - wszelkie informacje i dokumenty z przetargu publicznego muszą być dostępne publicznie,
6. Zasada przejrzystości - potępowanie o udzieleniu zamówienia powinno zawierać jasne reguły i jednocześnie powinny istnieć środki umożliwiające weryfikację,

Oraz zasada pisemności i prowadzenia postępowania w języku polskim.

Jakie są rodzaje zamówień publicznych? Przetargom publicznym podlegają zamówienia w różnej formie. Najczęściej są to roboty budowlane, usługi lub dostawy różnego rodzaju produktów, na które konkretna instytucja wykazuje w danym momencie zapotrzebowanie. 

Ze względu na to, że przetargi publiczne podlegają zasadzie jawności, informacje o ich rozpoczęciu zostają podane do informacji publicznej. Zamówienia na kwotę 130 tys. zł i więcej znajdziemy w Biuletynie Zamówień Publicznych i wyszukiwarce znajdujące się na dedykowanej stronie internetowej. Jeżeli zaś wartość zamówienia przekracza próg unijny, wówczas informacje o zamówieniu znajdują się w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. 

Przetargów publicznych możemy również szukać na stronach branżowych specjalizujących się w zbieraniu tego typu informacji. 

Przebieg przetargu publicznego, a tym samym składanie ofert zależne będzie od trybu postępowania przetargowego. Informacje na ten temat znajdują się zaś w dokumentach udostępnianych publicznie. O tym, jaki środek zostanie wykorzystany, decydujące zamawiający, niemniej jednak najczęściej przekazywanie ofert o udzielenie zamówienia lub udział w konkursie odbywa się przy użyciu środków elektronicznych.

Progi dotyczące zamówień publicznych podlegają ciągłym zmianom, dlatego też to, do jakiej kwoty realizowane są one bez przetargu, zależeć będzie od roku ich realizacji. W 2022 roku progi przedstawiają się następująco:

• Dostawy i usługi - próg dla sektora finansów publicznych wynosi 140 tys. euro, dla sektora samorządowego 215 tys. euro, dla zamawiającego sektorowi, sektor obronności i bezpieczeństwa 431 tys. euro,
• Roboty budowalne - dla wszystkich zamawiających próg wynosi 5 382 00 euro,
• Usługi społeczne oraz inne szczególne usługi - dla klasycznych zamawiających próg wynosi 750 tys. euro, z kolei dla zamawiających sektorowi oraz dla sektora obronności i bezpieczeństwa próg wynosi 1 mln euro. 

W przeliczeniu w 2022 roku stosuje się natomiast przelicznik 4,4536 PLN za 1 EUR.