Najbardziej zagrożone morze. Bałtyk stał się polem walki z "flotą cieni"

Bałtyk jest jednym z mórz najbardziej zagrożonych atakami dywersyjnymi. Kluczowe z punktu widzenia bezpieczeństwa są linie wysokiego napięcia. Na dnie naszego morza położonych jest około 30 międzynarodowych kabli energetycznych i 15 światłowodowych. To właśnie one stały się w ostatnim czasie celem dla działań hybrydowych.

Głośnym incydentem było przerwanie światłowodów między Finlandią a Niemcami oraz Litwą i Szwecją w listopadzie 2024 r. Pod koniec grudnia doszło do przerwania kabla energetycznego łączącego Estonię i Finlandię EstLink 2. W maju premier Donald Tusk poinformował o interwencji polskiej marynarki wobec wykonującego podejrzane manewry w pobliżu kabla energetycznego SwePol Link (łączącego Polskę ze Szwecją) rosyjskiego statku. Został on zidentyfikowany jako jednostka objęta sankcjami, należąca do tzw. floty cieni.

Podczas odprawy w Centrum Operacji Morskich w Gdyni premier Donald Tusk stwierdził, że Morze Bałtyckie - podobnie jak wschodnia granica - może stać się miejscem permanentnej konfrontacji. Incydenty z udziałem rosyjskich sabotażystów mogą powtarzać się coraz intensywniej - podkreślił.

Ostatni przypadek operowania podejrzanej jednostki w okolicy SwePol Link dowodzi, że zagrożenie dotyka również bezpośrednio Polski. W odpowiedzi na pytania money.pl Morski Oddział Straży Granicznej wyjaśnia, że stale, przez całą dobę monitoruje ruch żeglugowy odbywający się na polskich obszarach morskich, a w szczególności na morzu terytorialnym, za które Straż Graniczna jest bezpośrednio odpowiedzialna.

- Statek, który w ostatnich dniach wykonywał manewry w rejonie przebiegu kabla energetycznego SwePol Link, wzbudził zainteresowanie Straży Granicznej swoim niestandardowym zachowaniem. Analizie zostały poddane dane dostępne w systemach radarowych, jak również w ogólnodostępnych systemach nadzoru morskiego jak marinetraffic czy vesselfinder. Statek (w systemie AIS) posiadał nazwę, banderę, ostatni port pobytu oraz port docelowy. Jego pozycja była stale monitorowana - przekazała nam ppor. SG Katarzyna Przybysz, rzecznik prasowy Komendanta Morskiego Oddziału Straży Granicznej.

Podczas realizacji zadań Straż Graniczna współpracuje z Marynarką Wojenną dla zapewnienia optymalnego zabezpieczenia polskich obszarów morskich. - Wykorzystując informacje dotyczące obecności okrętów MW w morzu, Straż Graniczna poprosiła MW o sprawdzenie akwenu, w którym przemieszczał się statek - dodała.

Wysłany w rejon przebiegu kabla polski okręt ORP "Heweliusz" sprawdził, czy nie został podłożony ładunek wybuchowy. Z ostatnich raportów wynika, że nie ma śladów, aby doszło do takiego działania.

Sytuacja miała miejsce w polskiej wyłącznej strefie ekonomicznej, a MOSG nie odnotował do tej pory żadnego takiego przypadku na wodach terytorialnych. Wszystkie statki przepływające przez wody terytorialne pozostają pod radarowym nadzorem służb - podkreśla ppor. SG Katarzyna Przybysz.

Przez stosunkowo płytki akwen Morza Bałtyckiego przebiegają również co najmniej cztery ważne gazociągi: uszkodzone we wrześniu 2022 roku Nord Stream 1 i Nord Stream 2, morska część Yamal-Europe oraz łączący Polskę z Danią Baltic Pipe, którym od 2022 roku dostarczany jest gaz ziemny z Norwegii do Polski.

Uszkodzenia NS2 czy później w październiku 2023 rurociągu Balticconnector zrodziły pytania o bezpieczeństwo również naszego gazociągu. Odpowiada za niego państwowa spółka GAZ-SYSTEM.

Jak przekazała nam rzecznik spółki Iwona Dominiak, gazociąg podmorski Baltic Pipe jest regularnie poddawany inspekcji i monitoringowi. - Częstotliwość i sposób realizacji tych czynności są opisane w wewnętrznych procedurach uzgodnionych z jednostkami dozorującymi użytkowanie gazociągu i nie są przeznaczone do publicznej wiadomości -zaznacza. W odpowiedzi na nasze pytania MON podkreśliło, że ściśle współpracuje z operatorami.

Gaz-System odpowiada również za gazoport LNG w Świnoujściu. Jak podkreśla firma, w strukturze Pionu Bezpieczeństwa powołano Wewnętrzną Służbę Ochrony (WSO) w celu ochrony Terminala LNG, a pracownicy na kluczowych obiektach gazowych przechodzą specjalne ćwiczenia z policją, Formozą oraz GROM-em.

Dodatkowo na falochronie centralnym Terminala LNG w Świnoujściu postał tymczasowy posterunek Straży Granicznej wraz ze stanowiskiem cumowania łodzi patrolowych dla szybkiej reakcji na incydenty bezpieczeństwa w basenie portowym. Docelowe cumowisko i budynek są w budowie.

Na Bałtyku znajduje się łącznie 10 gazoportów. Tych ostatnich z każdym rokiem przybywa. Polska planuje uruchomić kolejny pływający terminal FSRU w Zatoce Gdańskiej w 2028 roku.

To jednak niejedyne elementy infrastruktury krytycznej o szczególnej wadze znajdujące się na naszym morzu. Znajduje się tu również 8 instalacji wydobywczych gazu i ropy w tym platformy wynajęte przez PGNiG.

Jak podkreślała w rozmowie z money.pl Zuzanna Nowak, ekspertka Instytutu Polityki Energetycznej oraz dyrektorka ds. analiz w The Opportunity Institute for Foreign Affairs, Polska jest energetycznie zależna w 48 proc. od dostaw surowców i nośników energii przez Bałtyk, a odsetek ten wzrośnie wraz z rozwojem morskich elektrowni wiatrowych.

W tym momencie wiatrowych elektrowni morskich na Bałtyku jest 18, a kolejne powstają na polskich wodach.

Polenergia rozpoczyna budowę pierwszych dwóch z trzech planowanych farm: Bałtyk 2 i Bałtyk 3 po 50 turbin każda. Do 2027 roku na Morzu Bałtyckim powstaną nowe polskie farmy wiatrowe o łącznej mocy 3 tys. MW.

Ich połączenie z lądem to ok. 200 km nowych kabli energetycznych i telekomunikacyjnych, które trzeba zabezpieczyć. Z naszych informacji wynika, że firma zdecydowała o położeniu ich na większej głębokości oraz dodatkowym zabezpieczeniu kabli przed ewentualnym uszkodzeniem mechanicznym, np. poprzez ciągniętą po dnie kotwicę statku. Do momentu publikacji tego tekstu Polenergia nie odpowiedziała na nasze pytania dotyczące tej kwestii.

Budowa farm wiatrowych ma być największą tego typu inwestycją na naszych wodach, ale warto wspomnieć o jeszcze jednym kluczowym projekcie zlokalizowanym na wybrzeżu. Na terenie Lubiatowa-Kopalina w 2036 r. powstanie przy współpracy z amerykańskim Westinghouse Electric pierwsza w Polsce elektrownia atomowa. Również jej zabezpieczenie będzie wielkim wyzwaniem dla państwa.

Jak poinformowało nas MON, w reakcji na pojawiające się incydenty i zagrożenie ciągłości funkcjonowania morskiej infrastruktury krytycznej, Marynarka Wojenna w 2022 roku rozpoczęła operację "Zatoka", którą dowodzi Centrum Operacji Morskich -Dowództwo Komponentu Morskiego.

"Operacja 'Zatoka' i działania Sił Zbrojnych RP stanowią odpowiedź na narastające zagrożenia związane z potencjalnymi aktami sabotażu i prowokacjami, które mogą wpłynąć na bezpieczeństwo i stabilność gospodarczą regionu. Ochroną objęte są gazociągi (np. Baltic Pipe), podmorskie kable telekomunikacyjne, platformy wiertnicze, a także infrastruktura związana z terminalami naftowymi i gazoportami" - wylicza MON.

Jak podkreśla resort obrony, polska armia realizuje patrole morskie i lotnicze. Interweniuje jednak tylko w uzasadnionych sytuacjach (jak przechwycenie samolotu SU-24 nad Bałtykiem 23 maja tego roku) w pozostałych demonstruje swoją obecność i odstrasza.

Oprócz tego wykorzystuje pojazdy podwodne do monitorowania infrastruktury.

Pojazdy takie jak Hugin, wyposażone w zaawansowane oprogramowanie Pipe Tracking, są zdolne do monitorowania instalacji na dnie morskim, wykonując inspekcje i dostarczając wysokiej jakości zdjęcia. Podobne funkcje pełnią także pojazdy Gavia - tłumaczy nam MON.

W ubiegłym tygodniu premier Tusk informował, że została podjęta decyzja o natychmiastowym uruchomieniu realizacji zamówienia dronów przez Marynarkę Wojenną.

Polska oczywiście nie jest sama. Ochrona infrastruktury krytycznej na Bałtyku i walka z "flotą cieni" to wspólne zadanie zarówno realizowane w ramach NATO, jak i porozumień między członkami UE, czy poszczególnymi krajami Morza Bałtyckiego. MON podkreśla, że "Marynarka Wojenna RP współpracuje z sojusznikami z NATO (MARCOM, CTF Baltic), co zwiększa skuteczność działań ochronnych".

W śledzeniu "floty cieni" Polska może również korzystać z pomocy Frontexu. Jak poinformowała nas Katarzyna Volkmann, z biura prasowego Europejskiej Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej, musi jednak zajść uzasadnione podejrzenie, że są one wykorzystywane do nielegalnej migracji lub przestępczości transgranicznej.

- W takich przypadkach, po otrzymaniu odpowiednio umotywowanego wniosku, Frontex realizuje usługę śledzenia wskazanych jednostek oraz identyfikację statków potencjalnie należących do tzw. floty cieni - podkreśla Vilkmann.

Przemysław Ciszak, dziennikarz money.pl