Niemiecki wzrost gospodarczy spowolnił przez słabość przemysłu. Za Odrą podsumowali 50 lat gospodarki

Niemiecki wzrost gospodarczy znacząco zwolnił w ciągu ostatniego półwiecza, jak wynika z kompleksowej analizy przeprowadzonej przez Instytut IFO. W latach 70. XX wieku produkcja gospodarcza rosła jeszcze o prawie 3 proc. rocznie, podczas gdy w latach poprzedzających pandemię koronawirusa roczny wzrost wynosił już tylko około 1,5 proc. Według naukowców około połowa tego spadku może być przypisana spowolnieniu dynamiki w kluczowych sektorach przemysłowych.

Robert Lehmann, ekonomista z IFO, wskazuje na konkretne branże odpowiedzialne za to zjawisko. - Przemysł motoryzacyjny, inżynieria mechaniczna oraz usługi ściśle powiązane z przemysłem, takie jak działalność leasingowa czy konsultanci zarządzania, były głównie odpowiedzialne za spowolnienie dynamiki gospodarczej - podkreśla ekspert. Te sektory odgrywają kluczową rolę w niemieckiej gospodarce nie tylko ze względu na swoją wielkość, ale przede wszystkim przez intensywne powiązania z innymi gałęziami przemysłu.

Silne współzależności między sektorami gospodarczymi powodują, że słabości w pojedynczych branżach szybko wpływają na całą gospodarkę. Lara Zarges z IFO wyjaśnia mechanizm tego zjawiska - Jeśli kluczowe branże dostawcze zauważalnie tracą impet, rozprzestrzenia się to na całą gospodarkę poprzez łańcuchy produkcji. Przykładem jest sektor budowlany, który mimo niewielkiego udziału w całej gospodarce, znacząco przyczynił się do spowolnienia długoterminowego wzrostu od czasu zjednoczenia Niemiec.

Badanie IFO analizuje okres od 1970 do 2019 roku, dzieląc gospodarkę na 15 sektorów. Naukowcy wykorzystali zaawansowane modele ekonometryczne do wyodrębnienia trendów długoterminowych z cyklicznych wahań koniunkturalnych. Szczególną uwagę poświęcono analizie powiązań produkcyjnych i inwestycyjnych między poszczególnymi branżami, co pozwoliło na dokładniejsze zrozumienie mechanizmów transmisji impulsów wzrostowych i recesyjnych w gospodarce.

Analiza multiplikatorów sektorowych ujawnia zaskakujące zależności. Sektor produkcji dóbr trwałego użytku wykazuje najwyższy multiplikator wynoszący 0,37, co oznacza, że jego wpływ na gospodarkę jest dwukrotnie większy niż wynikałoby to z samego udziału w PKB. Równie imponujący jest multiplikator branży budowlanej wynoszący 0,21, który jest czterokrotnie wyższy niż jej bezpośredni udział w wartości dodanej brutto wynoszący zaledwie 5 proc.

Prognozy IFO na nadchodzące lata są pesymistyczne. Średni wzrost gospodarczy w Niemczech prawdopodobnie jeszcze bardziej osłabnie i niemal się zatrzyma, ostrzegają badacze. Głównym powodem jest pogarszająca się sytuacja demograficzna kraju. - Sytuacja demograficzna w Niemczech będzie się nadal pogarszać, co spowoduje znaczny niedobór pracowników we wszystkich sektorach - konkludują naukowcy z IFO. Problem ten jest szczególnie dotkliwy, gdyż starzejące się społeczeństwo niemieckie oznacza masowe odchodzenie na emeryturę pokolenia wyżu demograficznego.

Szczegółowa analiza trendów w poszczególnych sektorach pokazuje zróżnicowane wzorce rozwoju. W sektorze dóbr trwałego użytku wzrost produktywności początkowo słabł w latach 70., następnie rósł do połowy lat 2000, aby potem ponownie wyhamować. Trend zatrudnienia w tym sektorze systematycznie spadał od zjednoczenia Niemiec, stabilizując się dopiero w latach 2010. Od 2015 roku obserwuje się umiarkowany wzrost liczby miejsc pracy w tej branży.

Badacze z IFO podkreślają znaczenie sieci inwestycyjnych w niemieckiej gospodarce. Sektor budowlany wyróżnia się jako największy producent dóbr inwestycyjnych w 2018 roku, co wyjaśnia jego nieproporcjonalnie duży wpływ na całą gospodarkę. Producenci dóbr trwałego użytku, szczególnie maszyn i pojazdów, również odgrywają centralną rolę jako dostawcy dóbr kapitałowych. Sektor informacji i komunikacji intensywnie inwestuje w usługi własnej produkcji, głównie w infrastrukturę cyfrową.

Analiza długoterminowych trendów wzrostu ujawnia, że około połowa spadku dynamiki gospodarczej może być przypisana czynnikom specyficznym dla poszczególnych sektorów, podczas gdy druga połowa wynika z czynników ogólnogospodarczych. W latach 80. dominowały wspólne czynniki wpływające na trend wzrostu, ale od połowy lat 90. działały one coraz bardziej hamująco. Rozwój specyficzny dla poszczególnych sektorów początkowo stabilizował trend wzrostu, jednak w kolejnych latach oba te czynniki zaczęły działać w przeciwnych kierunkach.

Strukturalne zmiany w niemieckim przemyśle są widoczne także w ewolucji multiplikatorów sektorowych. Multiplikator sektora dóbr trwałego użytku spadł z około 0,41 przed zjednoczeniem do około 0,36 po zjednoczeniu, choć mimo tego spadku branża pozostaje kluczowa dla niemieckiej sieci produkcyjnej. Multiplikator sektora budowlanego pozostał w długim okresie względnie stabilny, natomiast usługi dla przedsiębiorstw odnotowały wyraźny wzrost do kryzysu finansowego w 2008 roku, po czym ustabilizowały się na wyższym poziomie.

Szczególnie interesująca jest rola sektora budowlanego w różnych okresach. W całym analizowanym okresie 1973-2019 średni wkład budownictwa we wzrost był bliski zeru, ponieważ fazy silniejszych wzrostów i spadków się równoważyły. Jednak po zjednoczeniu Niemiec sam sektor budowlany przyczynił się do spadku trendu wzrostu o 0,77 punktu procentowego, co stanowi znaczącą część całkowitego spowolnienia.

Transformacja strukturalna niemieckiej gospodarki jest także widoczna w rosnącym znaczeniu niematerialnych aktywów. Udział inwestycji w aktywa niematerialne znacznie wzrósł w ostatnich dekadach, co zmniejszyło centralną rolę tradycyjnych sektorów przemysłowych jako hubów inwestycyjnych. Zamiast tego wzrosło znaczenie sektora informacji i komunikacji oraz usług dla przedsiębiorstw jako dostawców usług opartych na wiedzy.

Badanie IFO dostarcza ważnych wniosków dla polityki gospodarczej. Długoterminowy wzrost gospodarczy Niemiec nie może być wyjaśniony wyłącznie przez czynniki makroekonomiczne. Rozwój specyficzny dla poszczególnych sektorów i powiązania w sieci produkcyjnej są decydującymi czynnikami, które muszą być uwzględnione w strategiach reform strukturalnych. Wykorzystanie multiplikatorów sektorowych otwiera nowe perspektywy dla bardziej zróżnicowanego ujęcia i analizy procesów transformacji strukturalnej i wzrostu gospodarczego.