Brak ładu i skomplikowane przepisy sprawiają, że system podatkowy w Polsce jest uznawany za jeden z najgorszych na świecie. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju uznał, że 86 państw zapewnia bardziej przyjazne warunki do działalności gospodarczej. Przed nami plasują się takie kraje, jak Tunezja, Bangladesz, Mongolia, Namibia i Bhutan. - Rząd robi za mało, aby rozwiązać problem polskiego systemu podatkowego - komentuje w rozmowie z Money.pl dr hab. Dariusz Adamski, ekspert Forum Obywatelskiego Rozwoju.
Bardzo krytycznie do działań polityków w zakresie prowadzonej polityki podatkowej odnosi się profesor Witold Modzelewski. Jego zdaniem nie rozwiązuje on żadnych istotnych dla podatników oraz budżetu państwa polskiego problemów.
- System podatkowy od ponad 10 lat jest pod silnym wpływem różnych grup, pod które tworzy się prawo - uważa profesor Witold Modzelewski. - Ponadto systemem nikt nie zarządza. Jest on rozczłonkowany. Mamy 16 księstw podatkowych i w tym wszystkim Warszawa jest najmniej ważna. Ogromnym problemem są niezliczone interpretacje podatkowe, z czym nie mamy do czynienia w przypadku czołowych krajów europejskich. W efekcie niejednoznacznych przepisów mamy sytuacje, w których jedne firmy są poddane ciągłej represji ze strony urzędów skarbowych, a wielkie koncerny w ogóle nie płacą podatków - zauważa w rozmowie z *Money.pl *ekspert od prawa podatkowego i wiceminister finansów w latach 1992-1996.
Ministerstwo Finansów przyznaje, że najwyższa pora uporządkować przepisy i zbudować całościowy nowy kodeks. Dlatego zaproponował zmiany i wprowadzenie nowej Ordynacji podatkowej.
- Obecna staje się niefunkcjonalna w związku z bagażem kolejnych nowelizacji. Cel to wyważenie interesów podatnika i interesu publicznego. Mówimy o kompleksowej zmianie. Wprowadzamy katalog praw i obowiązków podatnika oraz zasady ogólne, które będą rzutować na całe stanowienie prawa podatkowego - zapewnia minister finansów Mateusz Szczurek.
Błędy wytyka nam Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Zarzuty dotyczą wydajności w ściąganiu podatków. Sytuacja pogorszyła się przy okazji kryzysu sprzed kilku lat i wciąż jest zdecydowanie poniżej oczekiwań. Relacja wysokości podatków i składek do PKB w Polsce nie przekracza 30 proc. Średnia w Europie to ponad 40 proc.
Źródło: Money.pl na podstawie danych i prognoz Ministerstwa Finansów.
Administracja podatkowa jest zbyt rozproszona, a więc słaba strukturalnie. MFW wskazuje na dużą autonomię urzędów skarbowych i rekomenduje centralizację. Zaleca usprawnienie raportowania zadań urzędów i silniejszą kontrolę działań w terenie.
Jednak jak przekonuje w rozmowie z Money.pl ekspert FOR dr hab. Dariusz Adamski, Ordynacja to wierzchołek góry lodowej. - Prawdziwym problemem są niejasne i skomplikowane przepisy szczegółowe. Nieśmiało poruszana kwestia ujednolicenia stawki podatku VAT to właściwe jedyna konkretna propozycja, cała reszta to wciąż ogólniki - podkreśla.
Co proponuje Ministerstwo Finansów?
Resort główne cele zamierza realizować przede wszystkim dzięki poprawie relacji na linii urzędnik-podatnik. Wierzy, że podatnicy dobrze zorientowani w przepisach, czujący wsparcie ze strony urzędników, będą uczciwiej regulować zobowiązania. Ministerstwo chce zamiast działających obecnie 400 lokalnych baz uruchomić centralny rejestr danych podatkowych. Ma powstać 50 centrów obsługi podatnika, które będą wspierać interesantów niezależnie od miejsca zamieszkania.
- Problemem polskiego systemu podatkowego jest również źle wykwalifikowana kadra urzędnicza, która często sama gubi się w prawie podatkowym. Cóż z tego, że dzięki zmianom kontakt z urzędnikiem będzie kulturalny i nowoczesny, kiedy nie stoi za nim wiedza merytoryczna? - pyta ekspert FOR.
Pytanie wydaje się o tyle istotne, że resort finansów planuje w ramach urzędów skarbowych wyłonić specjalnych asystentów podatnika, którzy mają wspierać swoją wiedzą głównie mikroprzedsiębiorców i firmy w pierwszych latach działalności. Mieliby oni pełnić rolę przewodników po urzędzie skarbowym. Mają doradzać m.in. w zakresie wyboru sposobu opodatkowania w zależności od charakteru prowadzonej działalności. Sami sobie nie zostaną pozostawieni najwięksi podatnicy. Dla nich będzie dedykowanych 19 specjalistycznych urzędów skarbowych.
- Największym mankamentem proponowanych zmian jest to, że dotyczą one głównie organizacji, informatyzacji, poprawy komfortu kontaktów podatnika z urzędnikiem. Rząd w niewystarczający sposób pochyla się nad kwestią zmian w prawie podatkowym - komentuje proponowane zmiany dr Adamski. - Cała debata dotycząca zmian w prawie podatkowym ograniczyła się do kontrowersji związanych z klauzulą przeciwko unikaniu opodatkowania oraz wprowadzenia zasady ugodowego załatwiania spraw czy zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika zgodnie z prawem "in dubio pro tributario".
Zmiany wprowadzane przez ministerstwo mają nie spowodować zwiększenia liczby urzędów i urzędników, a co za tym idzie większych obciążeń podatkowych.
Główne założenia do nowej Ordynacji Podatkowej
Ministerstwo Finansów ma w planach wprowadzenie katalogu podstawowych praw i obowiązków podatnika. Wśród nich miałoby się znaleźć m.in.: prawo do rzetelnego, bezstronnego, sprawnego i terminowego załatwiania sprawy podatkowej.
Założenia przewidują dłuższe terminy na wniesienie odwołania lub zażalenia na decyzje urzędów skarbowych - odpowiednio do 30 i 14 dni. Zmiany mają dotyczyć też przedawnienia zobowiązań podatkowych. Organ podatkowy miałby skrócony czas na doręczenie decyzji pierwszej instancji - 3 lata dla rozliczenia podatków spoza działalności gospodarczej i 5 lat do rozliczeń przedsiębiorców. W przypadku, gdy wysokość podatku jest znana (wynika z deklaracji, decyzji) organ podatkowy mógłby egzekwować należności przez 5 lat.
Na nowo zostaną uregulowane zasady pełnomocnictw - najważniejsza zmiana będzie dotyczyła pełnomocnictwa ogólnego. Nie trzeba będzie go przedstawiać do akt każdej sprawy, bo trafią one do Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych.
W przyszłej Ordynacji ma się też znaleźć klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania. Miałaby ona uniemożliwić dokonywanie sztucznych i niemających uzasadnienia gospodarczego czynności, za pomocą których podatnik próbowałby ominąć przepisy i osiągnąć korzyści podatkowe. Ciężar udowodnienia tych okoliczności będzie spoczywał na organach fiskusa. Wraz z klauzulą przewidziano wprowadzenie instytucji prawnych zapewniających podatnikowi jak najwyższy stopień bezpieczeństwa prawnego.
Jest obywatelska inicjatywa. FOR pisze swoją
- Zmiana prawa nie jest prosta, ale możliwa w ciągu dwóch lat. Sądzę, że wizerunkowo byłaby atrakcyjna dla rządu. Mimo to Ministerstwo nie podejmuje w tym kierunku żadnych zdecydowanych kroków - przyznaje Adamski. W związku z tym Forum Obywatelskiego Rozwoju przedstawiło własny projekt nowej Ordynacji podatkowej o randze kodeksu.
Podstawowe kwestie wymagające naprawy to według FOR zawężenie zakresu podmiotowego i przedmiotowego ustawy, wprowadzenie Karty Rzetelnego Podatnika, wyłączenie możliwości naliczania odsetek za zwłokę podczas trwania postępowania karno-skarbowego czy zmiana reguł dotyczących instytucji przedawnienia. Dodatkowo wśród postulatów jest też przekształcenie instytucji indywidualnych ulg i zwolnień podatkowych w powszechną i indywidualną redukcją zobowiązania podatkowego, opartą na dużo bardziej obiektywnych kryteriach.
Wśród wymienianych przez FOR zmian organizacyjnych jest m.in. integracja instytucji kontroli podatkowej i skarbowej, wprowadzenie reguł dotyczących konsultacji zmian prawa podatkowego, a także stworzenie systemu bodźców dla osób zatrudnionych w aparacie skarbowym do działania według najwyższych standardów merytorycznych: szczególne zasady zatrudniania, premiowania i awansów pracowników aparatu skarbowego.
- Konieczna jest jednolita wizja zmian w szczegółach prawa podatkowego. To jest właściwy punkt wyjścia do poprawy systemu podatkowego w Polsce - podsumowuje Dariusz Adamski.
Nowa ordynacja podatkowa, nad którą trwają prace w Ministerstwie Finansów, będzie trzecią z kolei. Pierwsza powstała jeszcze w 1934 roku, a następna, obowiązująca do dziś i przyjęta w 1997 roku przeszła już blisko 100 nowelizacji i zmian.
Czytaj więcej w Money.pl
Misja przedstawicieli MFW z resortem finansów i urzedow skarbowych i urzedow kontroli skarbowych. Dotego przedstawiciele firm. MFW przekazał w ubiegłym roku zalecenia do 3 zagadnien: reforma instytucjonalna, kierowniae i ...., podejście do zarzadzania obowiązkami podatkowymi.
2 tezy: wydajność w zakresie poboru podatkow pogorszyla się w kryzysie i nie poprawila się do oczekiwanego poziomu; administracja podatkowa jest slaba strukturalnie, zbyt rozproszona.
MFW wskazuje duza autonomie urzedow skarbowych. Należy poglebiac organizacje, zarzadzanie i . MFW rekomenduje jednolity organizm podlegly ministrowi finansów odpowiedzialny za ten segment. Jeden urząd dla największych podatnikow. Sprecyzowanie odpowiedzialności za działania administracji. Centralizacja.
Realizacja obowiazkow podatkowych – *MFW wskazuje na 3 aspekty: nie mamy rozwiniętej strategii realizacji obowiazkow z punktu widzenia centrali. Nie ma rozwiniętej segmentacji podatnikow, niedosciagniecia w kompetencjach pracowników administracji podatkowej, rozdrobnione funkcjoe kontrolne. *MFW zaleca : segmentacje, rozwój analizy ryzyka. *Zaleca usprawnienia raportowania zadań podstawowych urzedow. Rekomenduje silniejsza kontrole centrali działalności w terenie. *