- _ Proszę państwa, 4 czerwca 1989 roku skończył się w Polsce komunizm _ - słowa wypowiedziane przez aktorkę Joannę Szczepkowską w Dzienniku Telewizyjnym 28 października 1989 roku stały się symbolicznym przypieczętowaniem zmian i narodzin III RP. * *Czy wiesz, jaka była frekwencja w pierwszych od lat wyborach, ilu żołnierzy radzieckich opuściło nasz kraj, ile gwiazd światowego formatu oficjalnie poparło _ Solidarność _, ilu przyszłych prezydentów i premierów zasiadało przy okrągłym stole i iloma głosami generał Jaruzelski został obrany pierwszym prezydentem wolnej Polski? Zobacz największą przemianę ustrojową w Europie Środkowo-Wschodniej w liczbach.
25 lat Od pierwszych, częściowo wolnych wyborów, po których nastąpił demontaż komunizmu mija równo ćwierć wieku. 25 lat minęło również od obrad Okrągłego Stołu, powołania pierwszego niekomunistycznego rządu w bloku sowieckim i wreszcie obalenia muru berlińskiego. Po raz pierwszy od ponad 40 lat - do udziału w wyborach parlamentarnych dopuszczono opozycję. Po raz pierwszy od 1945 roku wybrano także Senat, tworząc dwuizbowe Zgromadzenie Narodowe.
[
Obie strony, rządowa i opozycyjna liczyła na wyższą frekwencję. Do urn nie poszło 10 milionów obywateli. Fot. JACEK DOMINSKI/REPORTER ]( http://static1.menstream.pl/i/art/81/310097_big.jpg )
62% Taka była frekwencja w pierwszej turze wyborów 4 czerwca 1989 roku. Oceniono ją na niezbyt wysoką, gdyż nie głosowało ponad 10 milionów Polaków z 27 milionów uprawnionych. Zarówno władza, jak i opozycja, spodziewały się około 80-proc. frekwencji. Lokale wyborcze w całym kraju otworzono w niedzielę 4 czerwca wczesnym rankiem. W całym kraju nastroje były spokojne, nie doszło do żadnych rozruchów. Pierwsze wyniki zelektryzowały opozycję i PZPR. Na kandydatów Komitetu Obywatelskiego _ Solidarność _ głosowano w wojsku, w milicji, nawet w okręgach wyborczych obsadzonych przez partyjną nomenklaturę. Okazało się, że elita PZPR nie może liczyć na lojalność nie tylko społeczeństwa, ale też swoich własnych członków.
[
Pierwszy premier wolnej Polski - Tadeusz Mazowiecki w Sejmie. Fot. Reporter Poland ]( http://static1.menstream.pl/i/art/23/310295_big.jpg )
160 miejsc w Sejmie _ Solidarność _ odniosła miażdżące zwycięstwo, nawet pomimo wcześniejszych ustaleń zawartych podczas rozmów Okrągłego Stołu. NSZZ i obóz rządzący doszły do przedwyborczego porozumienia, w myśl którego opozycja miała dysponować nie więcej niż 35 procentami mandatów w Sejmie, co dawało jej w najlepszym razie 161 miejsc.
Pozostałe 65 procent były zagwarantowane dla rządzących. Z tych 161 miejsc w Sejmie dostępnych w wolnych wyborach, w pierwszej turze opozycja zdobyła 160, a pozostały kandydat przeszedł do drugiej tury. Większość z solidarnościowych kandydatów w swoich okręgach uzyskało poparcie od 60 do 80 procent. Spośród kandydatów przedstawicieli dawnej ekipy rządzącej tylko dwie z 35 osób nieznacznie przekroczyły próg 50 procent głosów ważnych i uzyskały mandaty - byli to profesorowie Mikołaj Kozakiewicz z ZSL i Adam Zieliński reprezentujący PZPR.
[
Fot. East News ]( http://static1.menstream.pl/i/art/94/310110_big.jpg ) 99miejsc w Senacie Senat w przeciwieństwie do Sejmu był wybierany w sposób demokratyczny, bez ustaleń co do podziałów mandatów. Ze 100 miejsc w w pierwszej turze kandydaci _ Solidarności _ obsadzili 92, o pozostałych mandatach miała rozstrzygnąć druga tura. Ostatecznie opozycja zdobyła 99 miejsc. Natomiast koalicja rządowa oficjalnie nie uzyskała żadnego mandatu. Ostatni mandat przypadł Henrykowi Stokłosie, formalnie bezpartyjnemu przedsiębiorcy, byłemu członkowi PZPR.
[
Amerykański muzyk oficjalnie poprał _ Solidarność _ w wyborach 4 czerwca 1989 roku. Fot.Klosek/FOTONOVA ]( http://static1.menstream.pl/i/art/86/310102_big.jpg )
*4 *światowe gwiazdy Niewątpliwą słabością kampanii wyborczej _ Solidarności _ był blokowany przez aparat władzy dostęp do mediów. Mimo tego opozycję oficjalnie wsparło aż pięć światowej sławy gwiazd. Jeszcze w 1987 roku Polskę odwiedziła Jane Fonda, która później oficjalnie wsparła idącą po władzę _ Solidarność _. Polskich opozycjonistów wsparła także niemiecka aktorka Nastassja Kinski, która wypowiedziała słynne zdanie _ I love Lech Wałęsa _.
Później wykorzystane zostało ono w spocie reklamowym kampanii prezydenckiej polskiego noblisty w 1990 roku. 27 maja 1989 roku sztab wyborczy odwiedził również słynny na cały świat muzyk Stevie Wonder, a francuski aktor i piosenkarz Yves Montand wziął udział z Lechem Wałęsą w corocznej pielgrzymce mężczyzn do obrazu Matki Boskiej Piekarskiej. Wydarzenie to zgromadziło blisko ćwierć miliona ludzi, stając się największym wiecem wyborczym.
[
Obrady okrągłego stołu. Fot. Roginski/REPORTER ]( http://static1.menstream.pl/i/art/83/310099_big.jpg )
452 osoby Tyle brało udział w obradach Okrągłego Stołu, które doprowadziły do pierwszych częściowo wolnych wyborów 4 czerwca 1989 roku. Z odtajnionych przez MSZ zaledwie dwa dni temu szyfrogramów wynika, że KC PZPR nie spodziewała się tak druzgoczącej porażki. Partia szła do rozmów z opozycją przekonana, że w zasadzie nic się nie zmieni. _ Okrągły stół jest wydarzeniem historycznym, lecz jednorazowym. Celem jest nowoczesne państwo, w którym jest miejsce dla opozycji _ - można wyczytać z notatki z 3 marca 1989 r.
W innym dokumencie, datowanym na 7 kwietnia, stwierdza się, że Okrągły Stół _ podnosi "polityczną atrakcyjność" Polski wobec partnerów zagranicznych, zwiększa kredyt zaufania politycznego dla Polski na arenie międzynarodowej _. Wówczas nikt się chyba nie spodziewał, że przy jednym stole zasiądą aż trzej przyszli prezydenci III RP: Lech Wałęsa, Aleksander Kwaśniewski i Lech Kaczyński oraz pięciu przyszłych szefów rządu: Czesław Kiszczak, Tadeusz Mazowiecki, Leszek Miller, Jan Olszewski, Jarosław Kaczyński.
[
Pierwszy prezydent III RP i ostatni PRL generał Wojciech Jaruzelski choć był inicjatorem obrad przy Okrągłym Stole, to jednak w nich nie uczestniczył. Fot. Wasyluk/REPORTER ]( http://static1.menstream.pl/i/art/82/310098_big.jpg )
1 głos Zaledwie jeden głos spowodował wybór generała Wojciecha Jaruzelskiego na pierwszego po czerwcowych wyborach prezydenta Polski. Zdecydowało o tym Zgromadzenie Narodowe 19 lipca 1989 roku. Z 560 uprawionych w głosowaniu wzięło udział 544 posłów i senatorów.
Wojciecha Jaruzelskiego poparło 270, przeciwko było 233, a od głosu wstrzymało się 34. Głosów nieważnych było 7. Przy takim rozłożeniu wymagana większość wynosiła 269, tak więc generał Jaruzelski został wybrany dzięki przewadze jednego głosu.
[
]( http://www.money.pl/archiwum/wydarzenia/25;lat;wolnosci.html )Zaledwie miesiąc wcześniej Jerzy Urban ogłosił w telewizji, że to przy Okrągłym Stole zadecydowano o powierzeniu prezydentury generałowi. Wywołało to protesty _ Solidarności _, gdyż w oficjalnych ustaleniach nazwisko autora stanu wojennego nigdzie nie padało. Na początku lipca Adam Michnik opublikował w _ Gazecie Wyborczej _ słynny już artykuł: _ Wasz prezydent, nasz premier _, w którym odniósł się do kontraktu zawartego przy Okrągłym Stole, kiedy to obie strony zgodziły się na ustanowienie urzędu prezydenta PRL. Wyborowi ostatniego prezydenta Polski Rzeczpospolitej Ludowej towarzyszyło napięcie podsycane przez władzę plotkami, jakoby odrzucenie kandydatury generała oznaczać będzie rozpoczęcie destabilizacji, a może nawet inwazji ZSRR. Oficjalna propaganda podkreślała, że żaden inny kandydat nie znajdzie posłuchu zarówno w siłach
bezpieczeństwa jak i w wojsku, co może doprowadzić do puczu.
Ten szantaż był na tyle skuteczny, że strona solidarnościowa zrezygnowała z własnego kandydata na najwyższy urząd w państwie, a Jaruzelski otrzymał poparcie zarówno od Gorbaczowa, jak i G.H.W. Busha, który tuż przed wyborami odwiedził Warszawę. Po zmianie ustroju politycznego i nazwy państwa z dniem 31 grudnia 1989, Wojciech Jaruzelski stał się zarazem ostatnim prezydentem PRL i pierwszym III Rzeczypospolitej Polskiej.
Na koniec 1990 roku stan został zmniejszony do około 48 tys. żołnierzy. Oznacza to, że w Polsce przebywało wówczas - licząc wraz z personelem pomocniczym i rodzinami żołnierzy zawodowych - około 90 tys. obywateli radzieckich. Jak policzyła Polska Agencja Prasowa, rosyjska armia przez 45 lat zajmowała 13 lotnisk oraz 4 poligony o powierzchni 60 tys. hektarów. Wojska te dzierżawiły 1,2 tys. budynków mieszkalnych, około 10 tys. mieszkań i blisko 2,5 tys. budynków koszarowych, a wiele dodatkowych wybudowały same. Oficjalnie początek wycofania wojsk zaplanowano na 9 kwietnia 1991 roku.
To wówczas kraj opuściło 35 tys. żołnierzy, 200 samolotów, 150 wozów bojowych, 220 czołgów, blisko 770 wozów pancernych, działa, wyrzutnie i kutry torpedowe. W sumie w 20 miejscowościach pozostało ponad 4 tys. żołnierzy. Dopiero 18 września 1993 roku ostatni wyjechali z warszawskiego Dworca Wschodniego do Rosji.
[
Polskie środki płatnicze: stare banknoty, monety i kartki. Fot. Franus/REPORTER ]( http://static1.menstream.pl/i/art/87/310103_big.jpg )
206,75złotych Tyle wynosiła średnia płaca w 1989 roku - wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego. Oznacza to, że za równowartość pensji przeciętny Polak mógł kupić około 390 bochenków chleba albo 12 kilogramów kiełbasy. Dziś realny dochód gospodarstw domowych jest o ponad półtora raza wyższy niż w 1989, a od 1990 roku PKB wzrosło o 144 procent. Po 25 latach w 2014 roku średnia płaca wynosi 4017,75 złotego, co oznacza równowartość 1175 bochenków chleba lub 230 kilogramom kiełbasy.
W 1989 roku każdy Polak średnio spożywał 6,8 litra etanolu, a dla porównania w 2013 już 9,25. Wydłużyła nam się średnia długość życia z 66,2 do 72,2 lat wśród mężczyzn i z 75,2 do 81 wśród kobiet, ale za to rodzi się nam mniej dzieci. Liczba narodzin z 551 660 dzieci w 1989 roku spadła do 370 tys. w 2013 roku. Podsumowując - PRL u schyłku miał 38,2 mln obywateli, a III RP w 2014 - około 38,5 miliona.
[
Rajd przedwyborczy Solidarności w dniu imienin Lecha Walesy ]( http://static1.menstream.pl/i/art/79/310095_big.jpg )Fot. Juchniewicz/FOTONOVA.
327 tys. samochodów W 1989 roku po polskich ulicach jeździło 327 tysięcy samochodów, po 25 latach wolności mamy ich ponad 19 milionów - wynika z danych GUS. Wraz z liczbą zarejestrowanych samochodów przybyło nam również dróg. W 1989 roku mogliśmy podróżować po 98 kilometrach dróg ekspresowych i 242,2 kilometrach autostrad. Dziś _ ekspresówek _ mamy 1353,2 kilometry, a autostrad 1513,45 kilometra.
| Czytaj więcej w Menstream.pl | |
|---|---|
| "Traktujmy Jaruzelskiego po rycersku" Bohater podziemia wyjaśnia, dlaczego generałowi należą się Powązki oraz opowiada o kobietach - dlaczego dziś w historii ich nie ma. | |
| "Solidarność nas stworzyła, ale myśmy w niej spłonęli" O 80 mln sprzątniętych sprzed nosa Służbie Bezpieczeństwa, Sierpniu 80 jako młodzieńczym buncie i ideałach Solidarności, rozmawiamy z legendą związku Józefem Piniorem. |
radzieckich żołnierzy