*Dość natrętnie mówi się i pisze ostatnio w mediach o _ ekonomii społecznej _ - kolejnym z mało użytecznych projektów unijnych. *
Otóż, wedle odkrywczej formuły projektu, ekonomia społeczna, to taka, w której nie pracuje się dla zysku, a w wersji minimum tego poglądu zysk nie jest najważniejszy, bo najważniejsi są ludzie: bezrobotni i inni _ wykluczeni _.
Trudno powiedzieć, czy to tylko bezmyślność, czy też raczej - co bardziej prawdopodobne - kolejny sposób na pośrednie podkopywanie zaufania i podstaw moralnych kapitalistycznego rynku. Terminologia użyta w tym projekcie jest zresztą nonsensowna.
Normalna ekonomia, według zasad której funkcjonuje gospodarka, jest zawsze społeczna. Opisuje bowiem relacje społeczne, w rezultacie których członkowie danej społeczności włączają się dobrowolnie w procesy produkcji i wymiany.
Zysk nie jest przeszkodą dla społecznego charakteru. Przeciwnie. Wbrew różnym ideologiom kolektywistycznym i religiom przedsiębiorca wtedy ma szanse osiągnięcia zysku, gdy jego starania spotykają się z odzewem społecznym w postaci popytu.
W normalnej kapitalistycznej gospodarce rynkowej zysk jest swoistą nagrodą za to, że przedsiębiorca wytwarza to - i tylko to! - co chcą kupić członkowie danej społeczności, obojętne: lokalnej czy globalnej. Najniższym możliwym kosztem, co odzwierciedla się w najniższej zaoferowanej kupującym cenie.
ZOBACZ TAKŻE:
Zysk jest więc także kategorią moralną; nagrodą za skuteczną służbę społeczną. W odróżnieniu np. od premii, nagród, a nawet płac, nieraz wypłacanych w _ realsocu _ za udane oszukanie przez dyrekcję swoich zwierzchników co do rzeczywistej ilości i jakości wytworzonych w przedsiębiorstwie wyrobów (tzw. _ dopisywanie z sufitu _).
To samo dotyczyło zwykłej pracy _ lewą nogą _ w myśl zasady: czy się stoi, czy się leży, będącej karygodnym marnotrawstwem materiałów, surowców, pracy maszyn i ludzkiego czasu.
Czym jest więc ten dość natrętnie wciskany kit _ ekonomii społecznej _. Kiedyś nazywało się to zakładami pracy chronionej i stanowiło formę aktywizacji zawodowej ludzi dotkniętych niepełnosprawnością. Z tego, co słyszę i czytam wynika, że teraz mają to być różne formy działań wspierających inicjatywy samych niepełnosprawnych (czy tych, którzy nie radzą sobie w gospodarce).
Jest w tym jakiś sens: lepiej wspierać ludzką inicjatywę niż z wyżyn swojej biurokratycznej wszechwiedzy wtłaczać ich w jedynie dostępne sztywne struktury.
Jednak bzdura ciągnąca się za tym pomysłem w postaci dumnego podkreślania raz po raz, że przedsiębiorstwa społeczne _ nie muszą osiągać zysku _ sygnalizuje kolejną ułomną, finansowaną z podatków, kolektywistyczną utopię. Z normalną firmą, czy ekonomią jako zasadą działania w gospodarce, nie ma to nic wspólnego.
Jan Winiecki jest profesorem ekonomii.
W latach 1994-2003 był profesorem i kierownikiem
Katedry Ekonomii na Europejskim Uniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą. Wykładał na uczelniach m.in. w Danii, Holandii i Stanach Zjednoczonych.