Kilkadziesiąt zdjęć oraz niemieckie dokumenty z okresu II wojny światowej można oglądać na otwartej w środę w Łodzi - w ramach obchodów 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto - wystawy "I skrzypce przestały grać...". Ekspozycja opowiada o tragedii Romów i Sinti, którzy w połowie września 1941 roku trafili do obozu utworzonego dla nich w Łodzi przez hitlerowców.
Wystawa znajduje się w budynku tzw. Kuźni Romów - miejscu straceń Cyganów. Obok budynku stoi kamienny obelisk z tablicą informującą o obozie dla Romów i Sinti (grupa etniczna pokrewna Romom - PAP).
"To jedno z najbardziej tragicznych miejsc, w miejscu, jakim było piekło Litzmannstadt Getto. To piekło w ramach piekła" - mówił o obozie dla Cyganów podczas otwarcia wystawy prezydent Łodzi Jerzy Kropiwnicki. Przypomniał, że po II wojnie światowej przez wiele lat nie pamiętano o tragedii tych ludzi, ale - jak zaznaczył - "to co miało być zapomniane, nie mogło zginąć". "Dlatego tu dziś jesteśmy" - mówił.
Obóz dla Romów i Sinti znajdował się na terenie łódzkiego getta. Zamknięto w nim ponad 5 tys. osób przywiezionych z Austrii i Węgier. Obóz był odgrodzony od pozostałej części getta drutem kolczastym. Stłoczonych w pięciu kamienicach Romów pozbawiono jedzenia, ogrzewania i odpowiedniej ilości wody pitnej. Po miesiącu życia w takich warunkach wybuchła epidemia tyfusu, dziesiątkując ich. Zmarło wówczas lub zostało straconych ponad 700 osób.
W styczniu 1942 władze niemieckie podjęły decyzję o likwidacji "obozu cygańskiego". Od 5 do 12 stycznia 1942 roku 4300 mężczyzn, kobiet i dzieci wywieziono do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Tam zostali zagazowani w przystosowanych do masowych mordów samochodach ciężarowych.
Otwarcie wystawy nie jest jedynym środowym wydarzeniem w ramach rocznicowych obchodów. Na wieczór na Cmentarzu Żydowskim zaplanowano modlitwy, m.in.: Kadisz, El Mole Rachamim oraz odsłonięcie tablicy upamiętniającej Żydów deportowanych przez Niemców do Litzmannstadt Ghetto z Leer i Emden.
Główne uroczystości związane z obchodami 65. rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto odbędą się w czwartek. Ich centralnym wydarzeniem będzie odsłonięcie w Parku Ocalałych Pomnika Polaków Ratujących Żydów. Udział w tej uroczystości zapowiedział prezydent Lech Kaczyński.
W getcie w Łodzi przebywało ok. 220 tys. osób. Trafiło tam wielu żydowskich intelektualistów z Polski, Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga. W styczniu 1942 roku rozpoczęły się masowe deportacje Żydów z łódzkiego getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem, później - do obozu Auschwitz-Birkenau. Całkowita likwidacja getta nastąpiła w sierpniu 1944 roku. Według różnych źródeł, z łódzkiego getta ocalało 7-13 tys. osób. (PAP)
jaw/ hes/ mow/
