Roczne straty budżetu wynikające z szarej strefy wyrobów tytoniowych to 6-7 mld złotych. Szara strefa wynosi 22-24 proc. całkowitej konsumpcji wyrobów tytoniowych w Polsce. Polityka szybkich i wysokich podwyżek akcyzy, prowadzona w latach 2010-2014 wypychała konsumentów z legalnego rynku do szarej strefy i doprowadziła do załamania wpływów budżetowych z akcyzy tytoniowej – alarmuje Business Centre Club.
W ciągu 4 lat, pomiędzy 2010 a 2015 r., legalny rynek papierosów zmniejszył się o blisko 27 proc., podczas gdy naturalne tempo odchodzenia od palenia wskazywałoby na mniej więcej 2-3 proc. rocznie. Znaczne spadki wielkości legalnego rynku doprowadziły do spadku wpływów budżetowych z akcyzy od wyrobów tytoniowych w latach 2013 i 2014. W 2015 nastąpiła stabilizacja, a w 2016 powrót na wyraźny trend wzrostowy, co było efektem braku presji podatkowej połączonej z zintensyfikowaniem działań wymierzonych w nielegalny obrót.
Marek Goliszewski z BCC przypomina, że dochodzi do absurdalnych sytuacji. Policja likwiduje nielegalną fabrykę, a sprzęt po niej później zgodnie z prawem musi sprzedać na licytacjach. W ten sposób znowu trafiały na rynek i znowu służy do produkcji papierosów bez akcyzy. - Dziś prawo już się zmieniło - dodaje ekspert.
W ciągu 4 lat, pomiędzy 2010 a 2014, akcyza została podniesiona o blisko 45 proc. prowadząc do wzrostu cen przekraczającego niemal 4-krotnie inflację i wzrost siły nabywczej konsumentów, wypychając szczególnie tych najbardziej wrażliwych cenowo do szarej strefy.
Tak szybkie podwyżki akcyzy nie były uzasadnione, ponieważ Polska na osiągnięcie minimów wymaganych przez UE w wysokości 90 euro / 1000 sztuk miała czas do 1 stycznia 2018 r. Tymczasem, w wyniku drastycznych podwyżek poziom 93 euro / 1000 sztuk (392,9 zł / 1000 sztuk) został osiągnięty już w 2014 roku, tj. 4 lata przed czasem. Obecnie, minimalny poziom opodatkowania papierosów w Polsce wynosi 420,3 zł, czyli ok. 99 euro.
Wg raportu WHO „World Tobacco Epidemic” z roku 2015, Polska jest na drugim miejscu wśród grupy krajów świata, gdzie papierosy w latach 2008-2014, w wyniku podwyżek podatkowych i wzrostu cen, w połączeniu z niewielkim wzrostem dochodów mieszkańców, stały się dla nich mniej przystępne – relatywnie do siły nabywczej konsumentów papierosy stały się droższe o ponad 120 proc.
W wyniku szybkich podwyżek akcyzy konsumenci masowo uciekali do szarej strefy
Szybkie podwyżki akcyzy windowały ceny w Polsce, podczas gdy ceny legalnych produktów w 2016 r., u naszych wschodnich sąsiadów, wynosiły: na Ukrainie – ok. 5 zł za paczkę papierosów, na Białorusi – ok. 5-7,5 zł oraz w Rosji – ok. 7 zł. W Polsce było to 13,63 zł. Ceny oferowane w Polsce za papierosy z przemytu wahają się między 5,7 do 7 zł.
Wg ostatnich badań KPMG dotyczących roku 2015, prowadzonych w 28 państwach członkowskich UE oraz w Szwajcarii i Norwegii Polska i Francja odnotowały najwyższe wolumeny nielegalnych papierosów. Białoruś od lat jest największym źródłem tanich marek, które nielegalnie trafiają do Polski.
W czwartym kwartale 2016 roku przemyt w Polsce kształtował się na poziomie 14,3%. Największy udział w przemycie miały papierosy z Białorusi – ok. 37,8% i Ukrainy – 26,2%.
Na rynku tytoniu do palenia sytuacja jest jeszcze gorsza. Porównanie liczby sprzedawanych pustych tubek z ilością legalnie sprzedawanego tytoniu, którym można te tubki wypełnić wskazuje, że ponad 50 proc. konsumpcji tytoniu jest nielegalne.
Ogromnym problemem w Polsce jest nie tylko przemyt, ale i nielegalna produkcja.
Według informacji prasowych w roku 2016 CBŚP zlikwidowało 26 nielegalnych fabryk papierosów i 46 krajalni tytoniu, a Straż Graniczna 11 ( 7 w 2015 r.) fabryk i 25 krajalni tytoniu. CBŚP, Straż Graniczna, urzędy celne i skarbowe zabezpieczyły w ubiegłym roku 740 mln szt. papierosów bez banderoli – o ponad 17 procent więcej niż w 2015r.