Po raz pierwszy w USA - po pokazach w Krakowie i we Wrocławiu - w Muzuem Polskim w Ameryce (MPA) w Chicago prezentowana jest wystawa 120 grafik z lat 1919 -1995 autorstwa 65 wybitnych polskich artystów.
Ekspozycja powstała przy współpracy z Muzeum Narodowym w Krakowie i dzięki wsparciu finansowemu ze strony Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Na otwartej w piątek wystawie "Ukryte skarby - zbiory graficzne Muzeum Polskiego w Ameryce" prezentowane są grafiki z Międzynarodowej Wystawy w Nowym Jorku 1939-1940, z lat 1950. i 1960., takich mistrzów jak Jerzy Panek, Józef Gielniak, Stanisław Wójtowicz oraz wybitnych twórców osiadłych na emigracji jak Stefan Mrożewski, Maria Werten i Stanisław Szukalski. Ten ostatni przyjaźnił się z rodziną sławnego aktora hollywoodzkiego Leonardo DiCaprio, który wydał w 2000 roku książkę mu poświeconą, a także wykorzystał go jako pierwowzór do roli szalonego artysty w filmie "Titanic".
W MPA, które powstało w 1935 roku, znajduje się ponad 1000 grafik datowanych od końca XVII wieku po XXI stulecie. To w stanie Illinois zachowały się ryciny, które są prawdziwą rzadkością w Polsce, również dlatego, że w niektórych przypadkach dorobek twórcy uległ zniszczeniu w Europie w czasie II wojny światowej.
"Aż trudno uwierzyć, że tak cenny i różnorodny zespół nie doczekał się wcześniej uporządkowania i oceny wartości" - powiedziała PAP kustosz wystawy "Ukryte skarby" Monika Nowak, która przystąpiła do opracowania kolekcji, kontynuując pracę rozpoczętą przez poprzedników Bohdana Górczyńskiego i Grażynę Ruszczyk.
W efekcie fascynujących odkryć zrodził się pomysł zorganizowania wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie prezentującym zbiory polskie z zagranicy w cyklu "Skarby kultury polskiej na emigracji". Nowak wybrała 120 najciekawszych grafik 65 artystów z lat 1919-1995. Obiekty poddano konserwacji i profesjonalnie oprawiono w Krakowie.
"Są tu obiekty, które chciałoby posiadać w swojej kolekcji niejedno muzeum w Polsce. Na dodatek obrazy, rzeźby są nieznane w kraju, czekają na artykuły, opracowania. Badacze w Polsce nie znają wszystkich naszych eksponatów, często ukrytych w magazynach MPA. Dzięki współpracy z krajem powoli się to zmienia; bywamy na konferencjach naukowych w Polsce, przyjeżdża do nas coraz więcej badaczy i ukazują się publikacje" - zaznaczyła Nowak w rozmowie z PAP.
Dodała, że brak wyraźnego profilu kolekcji wynika stąd, że grafiki trafiały do Muzeum przypadkowymi drogami - wraz z dużymi spuściznami lub jako dary, także od samych artystów. Drugim zasadniczym źródłem pochodzenia jest donacja rządu polskiego z 1966 roku. Wówczas oficjalnie Muzeum przejęło na własność część z 11 tysięcy obiektów z Pawilonu Polskiego na Międzynarodowej Wystawie w Nowym Jorku 1939-1940, które w USA zatrzymał wybuch wojny. Stanowią one trzon kolekcji od 1941 roku, kiedy do Chicago wysłano z Nowego Jorku 13 wagonów towarowych. Z 81 grafik 41 artystów wymienionych w "Katalogu Oficjalnym Działu Polskiego na Międzynarodowej Wystawie w Nowym Jorku 1939" ocalało w Muzeum do dziś zaledwie 20 prac 16 artystów. Na mocy aktu darowizny placówka wzbogaciła się także w 1966 roku o wybór 26 obrazów i 56 grafik z lat 50. i 60. XX wieku.
Muzeum Polskie w Ameryce posiada największy zbiór prac Marii Werten (1888-1949), pochodzącej z Warszawy graficzki, rysowniczki, malarki i popularyzatorki sztuki polskiej w USA, nieznany jak się okazuje w Polsce. W archiwum MPA znajdują się ponadto dokumenty dotyczące artystów osiadłych na emigracji w Kalifornii, między innymi rękopisy listów Marii Werten oraz Stanisława Szukalskiego. Archiwalia przekazała Muzeum Valerie Hunken, córka aktora i dziennikarza Leonidasa Dudarewa-Ossetyńskiego. W zbiorach Muzeum przechowywane są też litografie, akwarele i rysunki studentów ASP w Warszawie z lat 20. i 30. XX wieku, między innymi Józefa Puchalskiego i L. Brzezińskiej (tak jest sygnowana praca). W Muzeum Narodowym w Warszawie skatalogowany jest drzeworyt barwny tej graficzki z 1934 roku. Obecnie znane są zaledwie dwie prace artystki, ta druga jest właśnie w Chicago. MPA dumne jest z posiadania rycin o tematyce architektonicznej Stanisława Raczyńskiego (1903-1982), który studiował w Poznaniu i wydał w 1928 roku tekę
graficzną złożoną z 10 drzeworytów. Ciekawa jest reprezentacja prac z lat 50. XX wieku, która dotarła do Chicago około 1957 roku wraz z wystawą grafik Stefanii Dretler-Flin, Mieczysława Wejmana i Jerzego Panka.
Wystawa "Ukryte skarby - zbiory graficzne Muzeum Polskiego w Ameryce" otrzymała dobre recezje w magazynie "Time Out Chicago", a patronat nad nią objął burmistrz Miasta Chicago. Wystawę będzie można oglądać do 29 sierpnia.
Joanna Trzos (PAP)
tos/ ro/
