Banki zarabiają krocie na odsetkach. Czyhające za rogiem problemy mogą je jednak przygnieść

Ten rok zapowiadał się dla banków bardzo dobrze, ale wyszło, jak wyszło. Zyski, których wodą na młyn są wysokie stopy procentowe, są zjadane przez rekordowe koszty. W latach 2015-22 obciążenia sektora wyniosły 81,6 mld zł, z czego 32,5 mld zł w tym roku. Pod tym względem Polska plasuje się na czele unijnego peletonu.

Najwięcej sektor kosztowały w tym roku wakacje kredytowe: 18,3 mld zł. Jest to jednak wydatek jednorazowy – chociaż w kuluarach mówi się już o tym, że mogą zostać przedłużone na rok 2024. Ponadto banki regularnie płacą podatek bankowy (nie mylić z podatkiem dochodowym CIT), składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny oraz pokrywają koszty nadzoru itd. Efekt? Jak na wykresie poniżej.

Co czeka banki w kolejnych miesiącach? – Trzeci kwartał będzie słaby w sektorze, co widać już po wynikach lipcowych – banki zaksięgowały częściowo koszty wakacji kredytowych. Kolejne miesiące tego kwartału powinny być nieco lepsze – przewiduje Michał Sobolewski, analityk Domu Maklerskiego BOŚ.

Zdaniem Michała Konarskiego, analityka Biura Maklerskiego mBanku, wszystko zależy od tego, jak będzie rozwijała się sytuacja makroekonomiczna i polityka monetarna. Wyjaśnia, że jeśli stopy procentowe będą utrzymywały się na wysokim poziomie przez długi okres, to w przyszłym roku polska gospodarka wejdzie w recesję. Dodaje, że następnie trzeba będzie ciąć stopy, żeby odbudowywać PKB.

Co to oznacza dla sektora? – Jeszcze kilka miesięcy bardzo dobrego wyniku odsetkowego. Nie widzimy na horyzoncie wojny depozytowej – chociaż tutaj mogą nastąpić zmiany wywołane przez rząd – więc wynik ten raczej nie jest zagrożony i powinien w przyszłym roku ustabilizować się na przyzwoitym poziomie – odpowiada ekspert.

Szkopuł w tym, że im dłużej będziemy w środowisku wysokich stóp procentowych, tym większe prawdopodobieństwo, że wzrośnie bezrobocie, a wraz z nim koszty ryzyka, czyli rezerwy zawiązywane przez banki na wypadek, gdyby klienci mieli problem ze spłacaniem kredytów.

Rezerwy kredytowe obciążające wynik finansowy banków zależą od dynamiki PKB – spadają, kiedy gospodarka rośnie szybko, a rosną, kiedy się kurczy. Recesja w gospodarce zwykle oznacza pogorszenie spłacalności kredytów, a tym samym większe odpisy banków na "złe długi" – wskazuje Andrzej Powierża, analityk Domu Maklerskiego Citi Handlowego.

Na tym nie kończą się problemy. Według analityka nadchodząca recesja nie będzie zwykłym spowolnieniem gospodarczym, jakie znamy z historii. Wiele będzie zależeć od dostępności i cen gazu oraz energii elektrycznej. – Może się okazać, że ucierpią nawet przedsiębiorstwa o zdrowych finansach, na które negatywnie wpłynie przerwanie łańcuchów dostaw czy problemy kontrahentów – ostrzega Andrzej Powierża, analityk Domu Maklerskiego Citi Handlowego.

Dla banków mniej liczą się zyski, a bardziej współczynniki kapitałowe, które spadają nie tylko ze względu na straty sektora w dwóch ostatnich miesiącach, ale także z powodu wyceny obligacji (to ta ciemna strona wysokich stóp procentowych, które pozytywnie wpływają na wynik odsetkowy, ale negatywnie na kapitały banków). Między kwietniem 2021 r. a kwietniem 2022 r. fundusze własne sektora bankowego skurczyły się z 228 do 191 mld zł.

Z tego powodu banki są stosunkowo słabo przygotowane na nadchodzące spowolnienie gospodarcze. Mogą mieć niewystarczające zasoby finansowe, by zaspokoić potrzeby kredytowe klientów, które w ujęciu nominalnym mogą zwiększyć się ze względu na inflację – sądzi Andrzej Powierża.

To szczególnie ważne pod kątem m.in. transformacji energetycznej. – Polska stoi przed gigantycznym wyzwaniem, którego rząd sam nie sfinansuje. Żeby banki mogły partycypować w tym, muszą odbudować kapitały własne, które się kurczą – zwraca uwagę Michał Konarski.

Nie tylko kapitały topnieją. Bilans kredytów (udzielonych i spłaconych pod względem wolumenów) też zaczął się kurczyć pierwszy raz w historii. Przypomnijmy, że popyt na hipoteki runął – w sierpniu był o 72,9 proc. niższy niż rok wcześniej według danych Biura Informacji Kredytowej (BIK). Co zatem sprzedaje się obecnie w bankach?

Sprzedaż kredytów jest ważna, ale banki to nie są sklepy i nie żyją z bieżącego obrotu, lecz z bilansu. W tym momencie w bankach sprzedają się kredyty korporacyjne – głównie kredyty obrotowe, co jest pochodną inflacji i tego, że firmy zwiększają zapasy. W lipcu portfel kredytów firmowych wzrósł o 15 proc. rok do roku – odpowiada analityk Citi Handlowego.

Firmy niosą za sobą jednak pewne ryzyko. Walczą z kryzysem na pierwszym froncie. Czym to może skutkować? – Wszystko, co jest obarczone dużym ryzykiem, będzie wycinane ze sprzedaży. W sektorze MŚP banki już zaostrzają politykę kredytową – mówi Michał Konarski.

Andrzej Pwierża nie spodziewa się rychłego odbicia sprzedaży hipotek. Jego zdaniem możliwe, że portfel kredytowy ogółem dalej będzie się kurczył. Uważa, że koszty ryzyka wzrosną, a marża odsetkowa będzie spadać, jednak, jak podkreśla, w obu przypadkach punkt wyjściowy jest bardzo dobry.

Jeśli nie zmaterializowałyby się ryzyka związane z kryzysem energetycznym i ryzyka regulacyjne, i nie wzrosłoby oprocentowanie obligacji rządowych, to przyszły rok byłby dobry dla sektora – zaznacza Andrzej Powierża.

Kulą u nogi banków dalej będą frankowicze. Analityk Citi Handlowego sądzi, że banki z dużymi portfelami kredytów walutowych będą w dalszym ciągu głównie pracować na pokrycie kosztów przegrywanych procesów. – Według mnie banki poniosły je dopiero w jednej trzeciej – szacuje analityk Citi Handlowego.

Przypomnijmy, że rezerwy frankowe banków na koniec marca wynosiły nieco ponad 26 mld zł, a trend jest wzrostowy. Pozywanie banków na większą skalę zaczęło się dwa lata temu i dziś te sprawy są rozstrzygane w drugiej instancji.

Być może październikowy wyrok TSUE dotyczący wynagrodzenia za korzystanie z kapitału banku też odegra ważną rolę, ale osobiście myślę, że wyrok będzie bardzo ogólny – zastanawia się Andrzej Powierża.

Od nowego roku banki powinny przestawić z WIBOR-u na WIRD, czyli na nowy wskaźnik oprocentowania kredytów. Jak to wpłynie na biznes, a w szczególności na wysokość rat klientów?

– Nowy wskaźnik będzie niższy niż obowiązujący obecnie WIBOR. Dla nowych kredytów może zacząć obowiązywać od razu. Pytanie, kiedy zacznie obowiązywać w zakresie "starych" kredytów. Od tego będzie zależeć wynik odsetkowy – zwraca uwagę Michał Sobolewski.

Karolina Wysota, dziennikarka money.pl