Bitcoin kontra złoto. Kto wygra konkurencję dwóch międzynarodowych walut?

Psuciem pieniądza zajmują się obecnie największe banki centralne świata. Dodruk dolara, euro czy jena w ostatnich latach łączony jest z historycznie niskimi stopami procentowymi. Kreacja pieniądza doszła do rekordowych poziomów po to, by ratować słabnącą gospodarkę, a przede wszystkim banki inwestycyjne, określane jako "zbyt duże, by upaść".

W związku z działaniami banków centralnych światowa podaż pieniądza rośnie w niebywałym tempie. Obecnie zbliża się do poziomu 45 bilionów dolarów, co oznacza, że podwoiła się w ciągu zaledwie 7 lat. Dla porównania: w tym samym czasie, według danych MFW, przyrost światowej gospodarki wyniósł 27 proc. Kapitalizacja najważniejszego indeksu Wall Street S&P 500 wzrosła z 12 do 18 bilionów dolarów, czyli o połowę. Na giełdy akcji trafiła znaczna część nawisu podaży pieniądza.

Sytuacja zmienia się w takim tempie, że w końcu może doprowadzić do momentu, kiedy pojawią się waluty, które dadzą więcej bezpieczeństwa i wyprą obecny pieniądz papierowy, który w zasadzie nie ma pokrycia. Zwiastunem tego, co może dziać się w przyszłości, jest bitcoin.

Bitmoneta jest elektroniczną kryptowalutą, której wartość, co ciekawe, opiera się na tych samych podstawach, jakie mają wszystkie dzisiejsze waluty świata. Czyli na... samym tylko zaufaniu do "systemu".

Każda z dzisiejszych walut świata to tzw. pieniądz fiducjarny, czyli coś, czego wartość polega wyłącznie na zaufaniu, że jednostka waluty jest coś warta i można za nią coś kupić. O podtrzymanie tego zaufania dbają banki centralne, próbując regulować podażą pieniądza (kreowanego dziś głównie przez banki komercyjne), czyli dbając, żeby inflacja nie wykroczyła poza poziom, który mógłby zagrażać gospodarce.

Ponad 40 lat temu banknoty emitowane przez państwa miały jeszcze wartość wyrażoną w złocie. Można było się zgłosić do banku centralnego i zażądać wymiany na określoną ilość kruszcu. Światowy system walut powiązanych ze złotem to już jednak historia. Materialnie jednostka każdej ze światowych walut papierowych jest obecnie warta tyle... co sam papier i oryginalny rysunek nań naniesiony.

A złoto? Jest teraz towarem takim jak każdy inny, choć nadal uznawanym za coś bardzo wartościowego, a więc... kiedyś może z powrotem stać się pieniądzem.

Abstrahując od stojącej za walutami takimi jak dolar, euro, czy złotówka siłą militarną i gospodarczą państw, bitcoin różni się od nich formalnie tylko tym, że nie opiera się na zaufaniu względem banku centralnego. Bank centralny w przypadku bitcoina został zastąpiony algorytmem i zdecentralizowaną bazą danych. Zastosowana kryptografia zastępuje bank centralny w zapewnianiu podstawowych funkcji bezpieczeństwa, tj. pewności, że jednostka waluty może być wydana tylko raz przez osobę, która ją posiada w danym momencie.

Algorytm kryptowaluty powoduje, że całkowita liczba bitmonet w czasie osiągnie maksymalny poziom 21 milionów około roku 2140. Biorąc pod uwagę stracone i zapomniane przez użytkowników portfele bitcoinów, liczba ta powinna być docelowo mniejsza - firma TradeBlock szacuje, że nawet o jedną trzecią.

Zasoby niby-pieniądza rosną w przybliżeniu jak szereg geometryczny - czyli coraz wolniej, im bliżej daty końcowej. Obecnie to tempo wynosi mniej więcej 25 bitcoinów na dziesięć minut. Do połowy września, według danych TradeBlock, "wydobyto" 14,6 mln bitcoinów, czyli prawie 70 proc. docelowego limitu i są one warte 3,4 mld dolarów.

Mimo że bitcoin stracił w ciągu ostatniego roku do dolara aż 47 proc., to ci, którzy trzymali ten pieniądz przez ostatnie trzy lata, jednak i tak zarobili astronomiczne sumy - aż 1800 proc. przebicia!

Notowania bitcoin-dolar (BTC/USD)

W miarę czasu wartość bitcoina doświadczać będzie coraz mniejszej inflacji, bo coraz mniej procentowo bitmonet wchodzić ma do obrotu. W 2015 roku przybędzie - a raczej jak się to określa: zostanie "wykopane" czy "wydobyte" - około 1,3 mln bitcoinów, *co zwiększy ich łączną liczbę o 10 proc. Taka jest więc obecnie teoretycznie inflacja tego e-pieniądza, a konkretnie przyrost jego podaży. *

Od 2017 roku algorytm przewiduje, że możliwości produkowania nowych elektronicznych monet jednak spadną i szacuje się, że produkowanych będzie rocznie 0,7 mln bitcoinów, co zmniejszy inflację bitcoina do około 4 proc. rocznie.

_ Co ciekawe, w 2015 roku wydobywanie nowych bitcoinów jest już mało opłacalne w przypadku tradycyjnych komputerów, bo zużyty prąd kosztuje więcej niż wartość nowego bitcoina. Obecnie "wydobywanie" rentowne jest tylko przy wykorzystaniu specjalnie przygotowanego energooszczędnego sprzętu komputerowego, a zajmują się tym wyspecjalizowane farmy bitcoinów. _

Złoto ma oczywiście dużo dłuższą niż bitcoin tradycję jako pieniądz, choć od 40 lat już formalnie pieniądzem, czy raczej odnośnikiem pieniądza, nie jest. Szacuje się, że od początku swojej historii do końca 2014 r. człowiek wydobył 183,6 tys. ton złota, czyli 5,9 mld uncji trojańskich. 49 proc. zasobów kruszcu jest w postaci wyrobów jubilerskich, 20 proc. to sztabki i monety znajdujące się w rękach prywatnych, a banki centralne w swoich sejfach mają 17 proc.

Według kursu z końca września, łączna wartość wydobytego dotąd złota to 6,6 bln dolarów. Dla porównania globalna podaż pieniądza papierowego to obecnie około 45 bln dolarów.

Według danych U.S. Geological Survey, w 2014 roku światowa produkcja złota wzrosła do najwyższego poziomu w historii. Wydobyto 2860 ton, czyli o 2,1 proc. więcej niż w 2013 r. Świat nie wyprodukował dotąd tyle złota w ciągu jednego roku.

Licząc względem łącznej ilości wydobytego kruszcu (183,6 tys. ton), globalnie przybyło go więc 1,6 proc. i taka jest roczna „inflacja” *(przyrost podaży) *złota.

Kurs cennego metalu, mimo procentowo małego przyrostu podaży, jednak systematycznie spada. W ciągu roku obniżył się o 7,2 proc., a w ciągu trzech lat o aż 36 proc.

Notowania złota

Powodem spadku kursu złota jest obniżony popyt. Według danych World Gold Council w drugim kwartale b.r. popyt spadł o 12 proc. wolumenowo (w tonach) w porównaniu z analogicznym okresem 2014 r. Spadek w największym stopniu widoczny jest w sektorze biżuterii, gdzie w drugim kwartale tego roku kupiono o aż 81 ton złota mniej (-14 proc.) rok do roku.

Odpowiedzialni za taki stan rzeczy są Hindusi, którzy obniżyli zakupy złotej biżuterii w drugim kwartale o aż 34 tony, Chińczycy, którzy kupili mniej o 10 ton, i Rosjanie (-7,5 tony), których po spadkach kursu rubla na wyroby z cennego kruszcu najwyraźniej już nie stać. W przypadku Chińczyków powodem jest zapewne przerzucanie oszczędności na giełdę akcji, co wiemy jak ostatnio się skończyło.

Największym producentem złota są w ostatnich latach właśnie Chiny. W 2014 roku wydobyto tam 430 ton kruszcu, czyli około 15 proc. światowej produkcji.

Do wydobycia zostało jeszcze na świecie szacunkowo 55 tys. ton złota w rozpoznanych złożach. Oznacza to, że przy obecnym tempie wydobycia złoto skończy się za około 20 lat. Najwięcej kruszcu znajduje się w Australii (9,8 tys. ton) i RPA (6 tys. ton).

Pozyskiwanie złota jest jednak coraz trudniejsze i droższe, bo wymaga drążenia szybów na dużych głębokościach. Złoto znajduje się również w wodzie morskiej, jednak nie opracowano jeszcze opłacalnej metody jego pozyskania. Nieopłacalne jest też produkowanie złota w drodze syntezy jądrowej.

Zarówno złoto, jak i bitcoin pełnią obecnie przede wszystkim funkcję środka inwestycyjnego. Transakcje detaliczne nadal wykonywane są głównie przy użyciu walut narodowych, a handel międzynarodowy rozliczany jest w dolarach, euro, funtach, jenach oraz juanach.

Według cytowanego przez Reutersa Tima Swansona, szefa rozwoju biznesu w firmie technologicznej z Hong-Kongu, zajmującej się kryptowalutą, realne zakupy detaliczne dokonywane bitcoinem wynoszą obecnie około 5 tysięcy bitcoinów dziennie, *czyli według ostatniego kursu *zaledwie 1,2 mln dolarów.

Sytuacja się jednak stopniowo zmienia, bo w sierpniu pierwszy wielki bank, brytyjski Barclays, zadeklarował, że będzie akceptował bitcoiny i planuje umożliwić klientom opłacanie tą walutą donacji na rzecz instytucji dobroczynnych.

21 września funkcjonowanie bitcoina w USA nabrało prawnych podstaw. Amerykańska Komisja Towarowych Kontraktów Terminowych uznała, że bitcoin jest towarem, co regulowane jest przez ustawę o wymianie towarowej (Commodity Exchange Act).

Historia pokazała, że bitcoiny mogą być np. ratunkiem przed przemocą bankrutujących państw wobec swoich obywateli. Wielu Argentyńczyków kupowało je, żeby uchronić się przed inflacją i możliwością konfiskat oszczędności bankowych przez rząd. Podobnie robili Cypryjczycy podczas kryzysu finansowego w ich kraju w latach 2012-2013. Na Cyprze kurs bitcoina wtedy szybko rósł w związku z obawami o konfiskaty lub opodatkowanie kont bankowych przez rząd. Jak opodatkować portfel bitcoinów, skoro to nie jest to oficjalna waluta?

Ekonomiści The Bank of England, Andy Haldane i John Barrdear, stwierdzili nawet w sierpniu, że cyfrowe waluty są mocniejszym pieniądzem od standardu złota. Swoje zdanie poparli faktem, że trwałe przyjęcie cyfrowych walut takich jak bitcoin spotka się z deflacją i mogą dać szansę powrotu do klasycznego monetaryzmu.

Wydaje się jednak, że życie może wyznaczyć inne scenariusze. *Swoje rezerwy złota zwiększają bowiem Chiny i Rosja. *

W lipcu, po sześciu latach milczenia, Chiny ujawniły, jaki mają stan rezerw złota. Najnowsze dane pokazują, że Pekin skupił od 2009 r. 603,9 ton kruszcu, zwiększając tym samym zasoby o 57 procent do 1658 ton.

Do 1275 ton, czyli o 125 ton od września ubiegłego roku, wzrosły natomiast zasoby banku centralnego Rosji. Nie jest wykluczone, że w przyszłości jedno z tych państw (albo oba) zdecyduje się oprzeć siłę swojej waluty o złoto, co mogło by naruszyć dominację dolara w światowych rozliczeniach.

*Żeby stworzyć nową międzynarodową walutę, wystarczy teraz tylko oprzeć ją na czymś solidnym, a tu najlepszym kandydatem jest złoto. *Taką sytuację mogą w końcu wykorzystać Chiny, które są wystarczająco mocne, żeby wykonać podobny ruch.

Czy konkurencją dla takiego scenariusza stać się mogą kolejne wersje bitcoina? Obecna kryptowaluta ma zbyt małą wartość - 3,4 mld dolarów - żeby stać się zaczątkiem czegoś większego. Złoto jest tu nieporównywalnie w lepszym położeniu - 6,6 bln dolarów. Nikt nie powiedział jednak, że w przyszłości nie pojawi się nowa wersja bitmonety o dużo szerszym zasięgu i większej wartości.

• wzrost podaży ** w przypadku bitcoina oznacza koniec wydobywania na podstawie algorytmu, w przypadku złota koniec zasobów złota przy poziomie wydobycia z 2014 r.