Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych jest tworzony przez pracodawców na finansowanie działalności socjalnej na rzecz swoich pracowników i ich rodzin.
Środki pieniężne przeznaczone na cele funduszu pracodawca gromadzi na specjalnie w tym celu wyodrębnionym rachunku bankowym.
Szczegółowe zasady tworzenia i funkcjonowania funduszu uregulowane są w ustawie z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.).
Do utworzenia funduszu zobligowani są pracodawcy zatrudniający według stanu na 1 stycznia danego roku co najmniej 20 pracowników w przeliczeniu na pełne etaty.
Układy zbiorowe pracy czy regulaminy wynagradzania mogą jednak dowolnie kształtować wysokość odpisu na fundusz, mogą również postanawiać, że u pracodawców zobowiązanych do utworzenia funduszu bądź tych, którzy mimo braku obowiązku taki fundusz posiadali - fundusz nie będzie tworzony.
Zasady obliczania odpisów
Fundusz to nic innego jak pieniądze na osobnym rachunku bankowym, które gromadzi się z corocznego odpisu podstawowego, naliczanego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych.
Kwota odpisu przypadającego na jednego zatrudnionego jest wynikiem iloczynu podanej w ustawie procentowej stawki odpisu oraz przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim lub w drugim półroczu roku poprzedniego, jeżeli przeciętne wynagrodzenie z tego okresu stanowiło kwotę wyższą.
Wynagrodzenie to ogłasza prezes Głównego Urzędu Statystycznego w Monitorze Polskim nie później niż do dnia 20 lutego każdego roku.
Zgodnie z ustawą wysokość odpisu podstawowego na jednego zatrudnionego wynosi 37, 5 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
W przypadku pracowników młodocianych wysokość odpisu podstawowego na jednego pracownika kształtuje się następująco:
- w pierwszym roku nauki 5 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
- w drugim roku nauki 6 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
- w trzecim roku nauki 7 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego
Gdy pracownik wykonuje swoje zadania w szczególnie uciążliwych warunkach pracy – przypadający na niego odpis wynosi 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Wysokość odpisu podstawowego może być zwiększona o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdą zatrudnioną osobę, w stosunku do której orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności.
Pracodawcy sprawujący opiekę socjalną nad emerytami i rencistami, w tym także ze zlikwidowanych zakładów pracy, mogą zwiększyć fundusz o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego na każdego emeryta i rencistę uprawnionego do tej opieki.
Sposoby ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych oraz przeciętnej liczby zatrudnionych w szczególnie uciążliwych warunkach pracy określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 marca 1994 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz.U. Nr 43, poz. 168 z późn. zm).
Wysokość odpisów w 2005 roku
Znana jest już podstawa do wyliczenia odpisów na 2005 rok. Znajdziemy ją w Obwieszczeniu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 18 lutego 2005 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w 2004 r. i w drugim półroczu 2004 r.
Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej, pomniejszone o potrącone od ubezpieczonych składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe oraz chorobowe, w 2004 r. wyniosło 1903,03 zł, a w drugim półroczu 2004 r. wyniosło 1955,32 zł.
Ponieważ wynagrodzenie z drugiego półrocza jest wyższe od wynagrodzenia za cały 2004 rok – wartość tą przyjmujemy jako podstawę do wyliczenia odpisów na ZFŚS w 2005 roku.
| Podstawowe odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w 2005 roku | ||
|---|---|---|
| Na jednego zatrudnionego | 37,5 proc. | 733,25 zł |
| Na jednego pracownika zatrudnionego w szczególnie uciążliwych warunkach pracy | 50 proc. | 977,66 zł |
| Na pracownika młodocianego: | - | - |
| I rok nauki: | 5 proc. | 97,77 zł |
| II rok nauki: | 6 proc. | 117,32 zł |
| III rok nauki: | 7 proc. | 136,87 zł |
Jak wspomniano powyżej - pracodawca ma prawo do zwiększenia odpisu podstawowego o 6,25 proc. przeciętnego wynagrodzenia na każdego zatrudnionego, w stosunku do którego orzeczono znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. W 2005 roku kwota ta wynosi 122,21 zł. O identyczną kwotę można zwiększyć odpis na każdego emeryta czy rencistę, nad którym pracodawca sprawuje opiekę socjalną.
Terminy wpłaty odpisów
Równowartość dokonanych odpisów i zwiększeń naliczonych zgodnie z opisanymi zasadami na dany rok kalendarzowy pracodawca przekazuje na rachunek bankowy funduszu w terminie do dnia 30 września tego roku, z tym że w terminie do dnia 31 maja przekazuje kwotę stanowiącą co najmniej 75 proc. równowartości odpisów.