Domański kontra Nawrocki. Za chwilę do bitwy o finanse państwa dołączy trzeci gracz

Rada Fiskalna ma zacząć funkcjonować od 2026 roku. Jej powołanie jest wymogiem unijnym, który Polska realizuje jako jeden z ostatnich krajów członkowskich. Do głównych zadań Rady należeń będzie opiniowanie prognoz ekonomicznych Ministerstwa Finansów i Gospodarki (MFiG) czy projektów ustaw budżetowych (choćby w zakresie przestrzegania zasady stanowiącej, że państwowy dług publiczny nie może przekroczyć 60 proc. PKB).

Z kolei na wniosek ministra finansów Rada ma opiniować projekty dokumentów rządowych w zakresie ich oddziaływania na stabilność finansów publicznych i sytuację makroekonomiczną kraju. - Rada w wielu sytuacjach będzie działać na zasadzie "comply or explain", czyli resort finansów albo dostosuje się do jej wskazań, albo będzie musiał wyjaśnić, dlaczego robi coś inaczej - tłumaczy rozmówca z rządu.

Widać więc, że Rada Fiskalna będzie odgrywała istotną rolę w publicznym dyskursie dotyczącym stanu finansów publicznych. Może się też okazać ważnym graczem, jeśli chodzi o zaostrzającą się dyskusję pomiędzy ministrem Andrzejem Domańskim, szukającym dodatkowych źródeł dochodów budżetowych, a prezydentem Karolem Nawrockim, który zapowiedział, że nie podpisze żadnej ustawy, która pośrednio lub bezpośrednio uderzy Polaków po kieszeni. W kontekście tego sporu ważne będzie, kto zostanie przewodniczącym Rady, bowiem jej opinia może stać się argumentem w dyskusji dla jednej ze stron.

Największe znaczenie będzie miało to, kto zostanie przewodniczącym Rady. A kandydatów na tę funkcję wskazuje samo MFiG. Ministerstwo już wystawiło dwie kandydatury: to Sławomir Dudek z Instytutu Finansów Publicznych (IFP), były dyrektor Departamentu Polityki Makroekonomicznej w Ministerstwie Finansów oraz Dorota Poznańska - absolwentka Szkoły Głównej Handlowej, była szefowa Departamentu Analiz Strategicznych w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w czasie poprzedniego rządu Donalda Tuska. Z informacji MFiG wynika, że do naboru stanęło osiem osób, trzy spełniły wymogi formalne i z tej trójki minister wskazał dwie.

Kluczową barierą mogły się po prostu okazać wymagania. Przewodniczący Rady musi mieć co najmniej stopień doktora w dziedzinie nauk społecznych w dyscyplinie "ekonomia i finanse" lub "nauki prawne" oraz co najmniej 10 lat doświadczenia zawodowego w dziedzinach finansów publicznych, makroekonomii i zarządzania finansami jednostek sektora finansów publicznych (ewentualnie tytuł magistra, ale co najmniej 15 lat doświadczenia zawodowego).

Nasi rozmówcy zbliżeni do koalicji rządzącej twierdzą, że na razie z tej dwójki większe szanse ma Dudek. - Swoją drogą były kłopoty z tym naborem, bo zgłosiło się mało chętnych. A to z tego powodu, że było jakieś przekonanie, że konkurs jest ustawiony, więc po co startować. Efektem była niewielka liczba kandydatur - przekonuje rozmówca money.pl, znający kulisy prac nad powołaniem Rady. Także od ekspertów śledzących ten proces słyszymy, że Sławomir Dudek ma większe szanse, gdyż jest bardziej znany opinii publicznej.

Jak jednak słyszymy, ewentualny wybór Dudka może być problematyczny dla ministra finansów i gospodarki. Szef IFP co prawda ostro krytykował działania rządu Mateusza Morawieckiego w zakresie finansów publicznych - zwłaszcza wyprowadzanie coraz większych sum poza budżet centralny do funduszy celowych - lecz Andrzej Domański też nie ma u Dudka taryfy ulgowej w tym zakresie (spotykając się choćby z zarzutem zbyt wolno postępującej konsolidacji finansów publicznych czy puchnącego deficytu i długu państwa).

- Będzie jazda bez trzymanki, jak Dudek obejmie funkcję - uważa nasz rozmówca koalicyjny. Kolejny dodaje: - To, że Domański podpisał wniosek, nie znaczy jeszcze, że tę kandydaturę popiera. Z kolei z okolic MFiG słyszymy: - Nie chodzi o pochlebców. Im bardziej merytoryczny skład Rady, tym jej wpływ będzie większy - ocenia nasz rozmówca.

Inny, zbliżony do rządu, uważa, że ewentualny wybór Sławomira Dudka może być problematyczny. - Z jednej strony, jeśli dalej będzie mocno krytykować resort, będzie stanowić problem dla rządu i z czasem będzie bajpasowany, co osłabi pozycję Rady jako całości. Z drugiej strony, jeśli Dudek przestanie krytykować lub złagodzi stanowisko jako szef Rady, pojawią się zarzuty, że ceną za to jest wynagrodzenie wynoszące ponad 30 tysięcy złotych miesięcznie - ocenia rozmówca.

Jeszcze inny pogląd przedstawia były wysoki urzędnik w czasach rządu PiS. - Dudek będzie bólem głowy dla Domańskiego. Poznańska będzie spokojniejsza merytorycznie. Była szefową departamentu u Boniego (Michała Boniego, szefa Zespołu Doradców Strategicznych Premiera w pierwszym rządzie Donalda Tuska - przyp. red.), była też u Morawieckiego w resorcie rozwoju - zauważa.

Z samym Dudkiem nie udało nam się skontaktować. Ogólnie rzecz biorąc trudno w całej sprawie przesądzać, bo ostateczna decyzja zapadnie w parlamencie. Finalny skład Rady Fiskalnej ma stanowić, oprócz przewodniczącego, jeszcze sześciu członków. Po jednym wskazanym przez: prezydenta, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Konferencję Rektorów Akademickich Szkół Polskich, związki zawodowe, organizacje pracodawców oraz samorządowców. Podobnie jak MFiG, każda z tych instytucji ma wskazać od dwóch do trzech kandydatów, tyle że ostatecznego wyboru dokonuje Sejm za zgodą Senatu. Przed decyzją Sejmu kandydatury ma zaopiniować sejmowa Komisja Finansów Publicznych.

Znam Sławomira Dudka, mam o nim dobre zdanie, ale to niczego nie przesądza. Komisja czeka na kandydatury i wtedy będzie je opiniować - mówi szef wspomnianej komisji Janusz Cichoń.

Pozostałe kandydatury są w tej chwili w trakcie kwalifikacji. Komisja Wspólna Rządu i Samorządu (KWRiS) wyłoniła na razie jednego kandydata.

Zbieramy kandydatury od poszczególnych korporacji samorządowych. Plan zakłada wskazanie 2-3 nazwisk do 19 września. Pierwszą kandydaturę już przekazaliśmy, pana Dariusza Korczakowskiego, skarbnika gminy Dąbrówka. Trwa druga tura naboru na kolejne jedną lub dwie osoby. To nie musi być samorządowiec - mówi Marek Wójcik, sekretarz strony samorządowej KWRiS.

Z kolei do Najwyższej Izby Kontroli zgłosiło się 12 osób, z których wybrano dwie: Wojciecha Niemyskiego, kontrolera NIK i Krzysztofa Kluzę, profesora Szkoły Głównej Handlowej. W pozostałych instytucjach nabór trwa.

Rada ma zacząć działać od przyszłego roku. Jej powołanie jest realizacją jednego z kamieni milowych z Krajowego Planu Odbudowy. Ekonomista z Uniwersytetu Warszawskiego Michał Brzeziński uważa, że Rada powinna mieć silniejszą pozycję. - Najlepiej, żeby miała własny ośrodek analityczny, a nie zależała od analiz dostarczonych jej przez MFiG. Mogłaby np. recenzować różne pomysły zgłaszane przez partie czy kandydatów w kampaniach wyborczych - podkreśla w rozmowie z money.pl.

Grzegorz Osiecki i Tomasz Żółciak, dziennikarze money.pl.