Ustawa o ochronie informacji niejawnych — co to takiego?
Ustawa o ochronie informacji niejawnych to akt prawny, który określa zasady ochrony informacji, których nieuprawnione ujawnienie spowodowałoby lub mogłoby spowodować szkody dla Rzeczypospolitej Polskiej, lub byłoby dla kraju niekorzystne. Dotyczy to również tych danych, które są dopiero opracowywane, a ochronie podlegają informacje niezależnie od tego, w jakiej formie są wyrażone.
Ustawa o ochronie informacji niejawnych wprost stwierdza, kto jest odpowiedzialny za zapewnienie ochrony — tą osobą jest kierownik jednostki organizacyjnej, w której dane są wytwarzane, przetwarzane, zmieniane lub przechowywane. Akt prawny określa także, że odpowiedzialność ciąży na osobie, wobec której podjęto postępowanie sprawdzające. Bada ono, czy dana osoba gwarantuję rękojmię zachowania tajemnicy, co oznacza zdolność do spełnienia ustawowych wymogów do zapewnienia ochrony informacji niejawnych przed ich nieuprawnionych ujawnieniem.
Co to są informacje niejawne?
Zgodnie z ustawą, informacje niejawne to te dane, które wymagają sprawowania kontroli oraz ochrony ze względu na to, że nieuprawnione korzystanie z nich mogłoby przyczynić się do poniesienia znaczących szkód dla kraju. Ustawa nadaje informacjom niejawnym klauzule, w zależności od stopnia ryzyka i konsekwencji, które wiążę się z ich ujawnieniem. Informacje niejawne mogą więc być:
- ściśle tajne — to te informacje, których ujawnienie mogłoby spowodować bardzo groźne konsekwencje dla Rzeczypospolitej. Wyjątkowo poważna szkoda to m.in. zagrożenie niepodległości, suwerenności czy integralności terytorialnej kraju, a także jego bezpieczeństwu wewnętrznemu czy zawartym sojuszom,
- tajne — ich ujawnienie może spowodować poważną szkodę dla Rzeczypospolitej. Jest to np. pogorszenie stosunków z innymi państwami czy organizacjami międzynarodowymi, a także uniemożliwienie realizacji zadań związanych z ochroną suwerenności,
- poufne — określane jako mogące spowodować szkodę dla kraju, jeśli zostaną ujawnione, a ich skutkiem może być m.in. utrudnienie prowadzenia bieżącej polityki zagranicznej Rzeczypospolitej czy realizacji przedsięwzięć obronnych,
- zastrzeżone — ich ujawnienie mogłoby sprawić, że działanie organów władzy publicznej zostanie zakłócone.
Jak chroni się informacje niejawne?
Aby informacje niejawne były odpowiednio chronione, powołane do życia zostały instytucje oraz organy, które są za to odpowiedzialne. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) wraz ze Służbą Kontrwywiadu Wojskowego (SKW) sprawują kontrolę nad tym, czy zasady ochrony informacji niejawnych są przestrzegane.
W przypadku wątpliwości co do nadanej informacjom klauzuli osoba może zwrócić się do podmiotu upoważnionego o wydanie dokumentu lub przedłożenia go w celu naniesienia zmian. Jeżeli jednak nie uzyska ona odpowiedzi w ciągu 30 dni, ma prawo zwrócić się do ABW lub SKW, aby te rozstrzygnęły spór. Jeżeli jednak stroną jest samo ABW lub SKW to Prezes Rady Ministrów rozstrzyga problem, lub osoby, które zostały przez niego upoważnione.
Informacje niejawne można udostępnić, ale tylko osobie, która zobowiąże się do zachowania tajemnicy. Co istotne, przekazuje się je jedynie w zakresie, który jest niezbędny do prawidłowego wykonywania pracy.
Jak długo są chronione informacje niejawne?
Co do zasady, informacje niejawne podlegają ochronie do czasu zniesienia lub zmiany klauzuli tajności. Jednak osoba, która nadała klauzulę, może określić datę lub wydarzenie, po których klauzula tajności zostanie zniesiona lub zmieniona. Niektóre informacje chronione są bez względu na upływ czasu i są to:
- dane, które mogą doprowadzić do identyfikacji funkcjonariuszy, żołnierzy i innych pracowników instytucji oraz służb, którzy są uprawnieni do wykonywania pracy lub służby na podstawie ustawy o czynnościach operacyjno-rozpoznawczych,
- dane mogące doprowadzić do identyfikacji osób, które udzieliły pomocy w zakresie czynności operacyjno-rozpoznawczych służbom i instytucjom,
- informacje niejawne uzyskane od organów innych państw lub organizacji międzynarodowych, jeżeli taki był warunek ich udostępnienia.
Co grozi za udostępnienie informacji niejawnych?
Osoba, która udostępni bez zezwolenia informacje jawne osobom trzecim, musi liczyć się z konsekwencjami, które określa Kodeks karny oraz ustawa o ochronie informacji niejawnych. Ukarane mogą być także jednostki nieupoważnione, które uzyskały dostęp do takich danych. Art. 265 stanowi, że za ujawnienie informacji niejawnych o klauzuli "tajne" lub "ściśle tajne" grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Jeżeli jednak informacje takie ujawniono osobie działające w imieniu lub na rzecz podmiotu zagranicznego, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat.
Kto jednak nieumyślenie ujawni taką informację, a zapoznał się z nią w związku z pełnieniem funkcji publicznej lub otrzymanym upoważnieniem, musi liczyć się z karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do roku. W przypadku umyślnego działania kara jest surowsza i może wynieść aż 2 lata pozbawienia wolności.
W przypadku funkcjonariusza publicznego, który ujawnia osobie nieuprawnionej informację niejawną o klauzuli "poufne" lub "zastrzeżone", lub informację uzyskaną w związku z wykonywaniem czynności służbowych, a której ujawnienie może narazić na szkodę prawnie chroniony interes, podlega karze pozbawienie wolności do 3 lat.