Czym są odsetki ustawowe?
Odsetki jako takie dzielą się na umowne, jakie ustalają strony umowy w jej treści oraz na ustawowe. Czym one są? To odsetki, których wysokość została precyzyjnie określona w przepisach.
Odsetki ustawowe, według art. 359 Kodeksu cywilnego, to odsetki od sumy pieniężnej, jakie należą się tylko wtedy, gdy wynika to z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.
W Kodeksie cywilnym jest też pojęcie odsetek ustawowych za opóźnienie. Artykuł 481 stanowi, że jeśli dłużnik spóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia. Może to zrobić nawet wtedy, gdy nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie to było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Odsetki ustawowe są pewną, powszechnie stosowaną formą odszkodowania za zwłokę dłużnika w spełnieniu świadczenia pieniężnego.
Kiedy mamy do czynienia z odsetkami ustawowymi?
Odsetki od sumy pieniężnej, inaczej ustawowe, należne są od kwoty, jaka nie została uiszczona w terminie. Nazywane są one również kapitałowymi i nalicza się je z tytułu korzystania z cudzych środków. Najczęściej stosuje się je w przypadku umów pożyczkowych.
Odsetki ustawowe za opóźnienie naliczane są w związku z udowodnieniem przez wierzyciela okresu zwłoki oraz wysokości kwoty dłużnej. Jeśli dłużnik nie zapłacił danego świadczenia pieniężnego terminowo, wierzyciel może otrzymać odszkodowanie w formie odsetek ustawowych. Odsetki ustawowe należne są wierzycielom bez względu na to, czy są oni przedsiębiorcami, czy osobami fizycznymi, które nie prowadzą działalności gospodarczej.
Podsumowując, odsetki ustawowe naliczane są w okresie, w jakim dana osoba czy podmiot korzysta z pożyczonego kapitału zgodnie z postanowieniami umowy. Ich wysokość jest uzależniona od okresu kredytowania. Natomiast odsetki ustawowe za opóźnienie są naliczane dopiero wtedy, gdy przekroczysz wyznaczony w umowie termin spełnienia świadczenia pieniężnego.
Rodzaje odsetek ustawowych
Aktualnie w Polsce wyróżnia się trzy odrębne rodzaje odsetek ustawowych. Zalicza się do nich:
- odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej, nazywane również odsetkami kapitałowymi,
- odsetki ustawowe za opóźnienie,
- odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych.
Różnią się tym, kiedy i w jakiej wysokości są naliczane. Szczególną kategorię stanowią odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, czyli w przypadku transakcji zawieranych między przedsiębiorcami.
Ile wynoszą odsetki ustawowe?
Jeśli wysokość odsetek karnych nie jest określona w inny sposób, wierzycielowi będą należały się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W sierpniu 2022 roku stopa referencyjna banku centralnego wynosiła 6,5 proc. Jak przekłada się to na wysokość odsetek ustawowych? Ile wynoszą? Dokładnie 10 proc. w skali roku.
Natomiast istnieje również maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej. Nie mogą one w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych, tj. obecnie 20 proc.
Natomiast inna jest wysokość ustawowych odsetek za opóźnienie. Są to odsetki sankcyjne, naliczane w przypadku odsetek podstawowych jako suma stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Obecnie to 12 proc. w skali roku. Odsetki ustawowe za opóźnienie w wersji maksymalnej stanowią dwukrotność stawki podstawowej, czyli aktualnie to 24 proc.
Ile wynoszą odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych? Ich wysokość zgodnie z Kodeksem cywilnym jest równa:
- sumie stopy referencyjnej NBP i 8 pkt proc. – jeśli dłużnikiem jest publiczny podmiot leczniczy – obecnie to 14,5 proc.,
- sumie stopy referencyjnej NBP i 10 pkt proc. – jeśli dłużnikiem jest inny podmiot – obecnie to 16,5 proc.
Jak obliczyć odsetki ustawowe?
Chcesz wiedzieć, ile wynoszą odsetki ustawowe w przypadku pożyczenia pieniędzy czy kilkudniowego spóźnienia w spłacie zobowiązania?
Wzór na odsetki ustawowe wygląda następująco:
(Kwota kapitału x liczba dni w okresie kredytowania x stawka odsetek ustawowych)/365 dni
Natomiast wzór na odsetki ustawowe za opóźnienie to:
(Kwota zaległości x liczba dni zwłoki x wysokość stawki odsetek ustawowych)/365 dni.
W umowie pożyczki czy w umowie dotyczącej konkretnej transakcji jej strony mogą założyć inną wysokość odsetek za opóźnienie czy odsetek kapitałowych, ale w obu przypadkach nie może ona przekraczać wysokości odsetek maksymalnych.