Pełczyńska-Nałęcz: Będzie nowy projekt ws. akcyzy na alkohol

Spór o wysokość opodatkowania używek wchodzi w nową fazę. Na antenie Radia ZET minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz wyraziła zdziwienie decyzją prezydenta Karola Nawrockiego, który zablokował dotychczasowe propozycje rządu dotyczące zmian w akcyzie.

Nie rozumiem, dlaczego pan prezydent zawetował podwyższenie akcyzy od alkoholu – przyznała minister.

Zapowiedziała jednocześnie, że formacja Polska 2050 nie zamierza rezygnować z tych zmian i przygotuje własny projekt, tym razem ścieżką poselską.

Zastosowanie ścieżki poselskiej zamiast rządowej jest częstym zabiegiem politycznym, który pozwala na szybsze procedowanie przepisów, gdyż nie wymagają one tak rozbudowanych konsultacji międzyresortowych, jak ma to miejsce w przypadku projektów przedkładanych przez Radę Ministrów. Według zapowiedzi Pełczyńskiej-Nałęcz, nowe przepisy mają zostać zaprezentowane tuż po rozpoczęciu 2025 roku.

Kluczowym elementem nowej propozycji ma być ścisłe powiązanie wpływów z wyższej akcyzy z finansowaniem sektora medycznego. Minister funduszy podkreśliła, że takie rozwiązanie cieszy się poparciem społecznym.

– Podwyższenie akcyzy i przekierowanie tego na system ochrony zdrowia to jest bardzo dobre rozwiązanie, którego życzą sobie Polacy – stwierdziła na antenie Radia ZET.

Akcyza jest podatkiem pośrednim, nakładanym na konkretne dobra konsumpcyjne, takie jak alkohol, wyroby tytoniowe czy paliwa. W teorii ekonomii tego typu danina pełni nie tylko funkcję fiskalną (wpływy do budżetu), ale również społeczną – ma zniechęcać do konsumpcji produktów szkodliwych dla zdrowia. Minister Pełczyńska-Nałęcz dodała, że ponowne skierowanie projektu do Sejmu będzie formą politycznego sprawdzianu dla głowy państwa. – Sprawdzam, czy pan prezydent współpracuje – podsumowała szefowa resortu funduszy.

Warto wyjaśnić, że mechanizm "przekierowania" środków, o którym mówi minister, polega na tzw. znaczeniu funduszy. Oznacza to, że kwoty uzyskane z podwyżki podatku nie trafiałyby do ogólnego "worka" budżetowego, lecz byłyby celowo dystrybuowane na konkretne potrzeby, w tym przypadku na leczenie skutków nadużywania substancji psychoaktywnych oraz ogólne dofinansowanie szpitali.

Zapowiedź nowego projektu poselskiego to kontynuacja napięć na linii rząd-prezydent, które nasiliły się w ostatnich dniach. Przypomnijmy, że wcześniej w ostrych słowach do decyzji Andrzeja Dudy odniósł się minister finansów Andrzej Domański. Na antenie TVP Info szef resortu finansów zarzucił prezydentowi brak konsekwencji w działaniu.

Domański przypomniał, że w przeszłości prezydent nie zgłaszał zastrzeżeń do podwyżek akcyzy, gdy były one wprowadzane przez poprzednią ekipę rządzącą. Minister finansów nazwał obecne weto "pełną hipokryzją", wskazując, że blokowanie zmian uderza w stabilność finansów publicznych oraz ogranicza możliwości wsparcia ochrony zdrowia. Rząd planował, aby wyższe stawki objęły nie tylko tradycyjny alkohol, ale również tzw. małpki (alkohol o małych objętościach) oraz wyroby tytoniowe i ich zamienniki, jak e-papierosy czy tytoń podgrzewany.

Dla resortu finansów akcyza stanowi istotny filar dochodów państwa. W obliczu rosnących wydatków na obronność oraz konieczności redukcji deficytu budżetowego, każda blokada zmian podatkowych jest postrzegana przez resort jako utrudnienie realizacji polityki gospodarczej. Z kolei argumentacja prezydenta często opiera się na ochronie siły nabywczej obywateli i unikaniu nadmiernego obciążania konsumentów nowymi daninami w dobie wciąż odczuwalnych skutków inflacji.

Jeśli projekt Polski 2050 zyska poparcie większości parlamentarnej, proces legislacyjny ruszy w pierwszym kwartale przyszłego roku. Dla konsumentów oznacza to niemal pewny wzrost cen detalicznych napojów alkoholowych. Producenci zazwyczaj przenoszą koszt wyższego podatku akcyzowego bezpośrednio na cenę końcową produktu na półce sklepowej.

Z perspektywy rynkowej, podwyżka akcyzy jest procesem kroczącym – zgodnie z przyjętą wcześniej mapą drogową, stawki mają rosnąć o kilka proc. rok do roku aż do 2027 roku. Jednak obecny spór polityczny dotyczy przyspieszenia lub zwiększenia skali tych podwyżek ponad wcześniej ustalony harmonogram. Ostateczny kształt przepisów będzie zależał od tego, czy autorom nowego projektu uda się przekonać prezydenta do zmiany stanowiska, lub czy koalicja rządząca znajdzie sposób na przełamanie ewentualnego kolejnego weta.

Eksperci wskazują, że sektor finansów publicznych potrzebuje przewidywalności, a system ochrony zdrowia – stałych źródeł finansowania, które nie byłyby zależne wyłącznie od składki zdrowotnej. Przekierowanie wpływów z akcyzy mogłoby być krokiem w stronę systemowego rozwiązania problemu niedofinansowania medycyny, jednak wymaga to zgody politycznej na najwyższych szczeblach władzy.