Rodzaje bezrobocia

Bezrobocie to zjawisko społeczne, które polega na tym, że część ludzi zdolnych i chętnych do podjęcia pracy, nie znajduje zatrudnienia. Bezrobotny jest więc osobą niezatrudnioną, która nie prowadzi działalności gospodarczej oraz nie wykonuje innej pracy zarobkowej. Nie może także uczyć się w szkole w systemie dziennym i jest gotowy do podjęcia zatrudnienia w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy. Zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku zatrudnienia z 2004 r. osoba bezrobotna to taka, która ukończyła 18 lat, ale nie osiągnęła wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn). 

Za bezrobotnego uznaje się osobę zarejestrowaną we właściwym urzędzie pracy, która nie nabyła prawa do renty inwalidzkiej, a także nie pobiera zasiłku stałego lub renty socjalnej. Wykluczone z grona bezrobotnych są również osoby z niepełnosprawnością, które ze względu na swój stan zdrowia nie mogą podjąć zatrudnienia oraz osoby tymczasowo aresztowane lub odbywające karę pozbawienia wolności. 

Podstawowym miernikiem wielkości bezrobocia jest stopa bezrobocia, która wyrażona w procentach obrazuje stosunek liczby osób bezrobotnych do liczby osób aktywnych zawodowo. Należy jednak pamiętać, że nie jest to idealne narzędzie pomiaru badanego zjawiska. Bardzo często nieuwzględniana jest grupa osób, która nie jest zarejestrowana w żadnym urzędzie i na własną rękę poszukuje pracy. Część bezrobotnych zgłasza się do urzędów pracy tylko po to, by uzyskać prawo do zasiłku i być objętym ubezpieczeniem. 

Bezrobocie jest zjawiskiem złożonym i nie można wskazać jednej przyczyny, która wpływa na wzrost czy spadek stopy bezrobocia. Wiele czynników ma wpływ na to, jak kształtuje się bezrobocie, jednak można wyróżnić najczęstsze przyczyny jego powiększania. Należą do nich m.in.: 

• niski poziom wykształcenia oraz brak kwalifikacji części społeczeństwa, co sprawia, że trudno gotowym do podjęcia zatrudnienia znaleźć pracę,
• dynamiczny rozwój nowych technologii, które wypierają zatrudnionych z rynku,
• zaniedbanie poszczególnych gałęzi gospodarki,
• wysokie koszty pracy dla pracodawców, którzy nie chcą z tego powodu zatrudniać nowych pracowników lub decydują się na zwolnienia,
• wejście na rynek pracy pokolenia wyżu demograficznego,
• niedostosowanie systemu edukacji do aktualnych potrzeb rynku pracy,
• niedostosowane prawo pracy,
• sezonowe zmiany w rodzaju oraz skali zatrudnienia,
• niechęć bezrobotnych do podjęcia nieatrakcyjnej dla nich pracy,
• wykluczenia z rynku pracy i bariery społeczne.

Rodzaje bezrobocia wyróżnia się m.in. ze względu na długość trwania zjawiska, w zależności od jego przyczyn czy sposobów pomiaru. 

Ze względu na czas trwania można wyróżnić bezrobocie:

• krótkotrwałe — trwające do 3 miesięcy,
• średniookresowe — trwające od 4 do 6 miesięcy,
• długookresowe — trwające od 7 do 12 miesięcy,
• długotrwałe — trwające powyżej roku,
• chroniczne — występujące stale. 

Ze względu na czynniki, które je wywołują, można mówić o bezrobociu:

• frykcyjnym — inaczej nazywane przejściowym, które występuje, gdy popyt na rynku jest zbyt duży, a podaż zbyt mała. Na rynku istnieje za mało miejsc pracy, dlatego naturalnym zjawiskiem jest to, że część osób pozostaje niezatrudniona. Jest to stan przejściowy, ponieważ na rynku pracy stale przybywa miejsc pracy. Okres poszukiwania pracy przez osoby bezrobotne wynosi średnio około trzech miesięcy, 
• strukturalnym — charakteryzuje się podobną sytuacją do bezrobocia frykcyjnego, jednak utrzymuje się przez dłuższy okres oraz obejmuje większą liczbę osób niezatrudnionych. Przyczyny takiego bezrobocia są bardziej złożone i mogą wynikać m.in. z braku odpowiedniego wykształcenia czy potrzebnych kwalifikacji. Ten rodzaj bezrobocia często dotyczy konkretnych branż czy obszarów geograficznych,
• technologicznym — to rodzaj bezrobocia strukturalnego, którego przyczyną jest wprowadzenie technologicznych zmian w przedsiębiorstwach, które wykluczają część osób nieprzystosowanych do pracy z taką technologią,
• koniunkturalne — ma charakter cykliczny, ponieważ zależy od wahań koniunktury, które mają na ten rodzaj bezrobocia ogromny wpływ. W zależności od tego, czy mówimy o wzroście gospodarczym, czy raczej spadku, będzie to miało bezpośredni wpływ na kształtowanie się bezrobocia,
• sezonowym — to bezrobocie obejmuje konkretne rodzaje działalności gospodarczej, które są uzależnione od zmian sezonu (np. niektóre gałęzie rolnictwa).