Nie płacą mandatów, czynszów, rachunków. Te długi rosną jak szalone

Długi wobec samorządów ma łącznie 588 tys. osób i przedsiębiorstw, a średnia zaległość wynosi 29,7 tys. zł. Cytowany w raporcie prezes KRD Adam Łącki ocenił, że taki wzrost nieuregulowanych zobowiązań świadczy o tym, iż "problem nie jest incydentalny, lecz systemowy".

Każda złotówka, która nie trafia do budżetu samorządu, to mniej środków na inwestycje i usługi publiczne, a w dłuższej perspektywie - obniżenie jakości życia mieszkańców - zauważył.

KRD wyliczył, że brakującą w budżetach samorządów kwotą można by sfinansować budowę 700 szkół o średnim koszcie 25 mln zł każda lub kupić 7000 nowoczesnych autobusów elektrycznych, zakładając, że cena jednego to 2,5 mln zł.

Większość zaległości (99 proc.) należy do konsumentów, ich dług to 17,4 mld. Zobowiązania firm to ok. 100 mln zł. Największa część z długu konsumentów to nieopłacone alimenty, których nie opłaca 357,2 tys. osób. Jak podał KRD, ich łączna kwota wynosi 16,1 mld zł, gminy są bowiem zobowiązane do ich wypłaty dzieciom, których rodzice, mimo zasądzonego świadczenia, nie łożą na nie.

Z kolei 370 mln zł to nieopłacone kary za jazdę komunikacją miejską bez biletu, a 253,1 mln zł to czynsze za mieszkania i lokale usługowe.

Najniższą dyscyplinę płatniczą wśród konsumentów wykazują się ci z województwa mazowieckiego - tamtejsze gminy mają do odzyskania 2,2 mld zł - poinformowali autorzy raportu. Dodali, że niewiele mniej, bo 2,1 mld zł zaległości, zgromadzili mieszkańcy Śląska, a 1,6 mld zł - Dolnego Śląska. Łącznie te trzy regiony odpowiadają za jedną trzecią sumy zadłużenia konsumentów wobec samorządów.

Zadłużenie mężczyzn wynosi 16,2 mld zł, a ich średni dług wynosi 35 tys. zł. Kobiety mają do spłaty 1,2 mld zł i średnio jest to 8,9 tys. zł na osobę. Najbardziej zadłużona grupa wiekowa to ludzie między 46. a 55. rokiem życia, których zaległości wynoszą 7,2 mld zł. Z kolei 36-45-latkowie do spłaty mają blisko 5 mld zł.

W przypadku firm największe zaległości mają te z sektora budowlanego, które są winne samorządom łącznie 18,9 mln zł. Z kolei 17,7 mln zł do oddania mają zarządcy nieruchomości, a 15,7 mln zł podmioty doradcze, naukowe i techniczne. Zobowiązania wobec samorządów mają też przedsiębiorstwa handlowe - 11,3 mln zł i przemysłowe - 10,6 mln zł.

Podobnie jak wśród konsumentów, najwyższy poziom zadłużenia firm jest na Mazowszu, gdzie wynosi 37 mln zł. Kolejne są woj. łódzkie (26,5 mln zł) i śląskie (15,2 mln zł). KRD zauważył, że głównie zaległe są spółki prawa handlowego, które nie zapłaciły 82,1 mln zł. Reszta to długi głównie jednoosobowych działalności gospodarczych. "Rekordzistą wśród przedsiębiorstw jest spółka z Warszawy, która zgromadziła aż 13,6 mln zł różnych nieuregulowanych zobowiązań" - dodał KRD.

Autorzy raportu zauważyli, że zadłużone są też same samorządy. Nadzór nad ich finansami sprawują Regionalne Izby Obrachunkowe (RIO), a według ostatnich danych KRD RIO w 2023 r. ich zadłużenie wniosło prawie 103 mld zł. Na każdego mieszkańca gmin przypadło średnio 1,5 tys. zł zaległości. Jednocześnie koszty obsługi zadłużenia wzrosły o blisko 42 proc.