Barack Obama ogłosił w poniedziałek najambitniejszy od czasu objęcia przez niego urzędu prezydenta USA plan walki z ociepleniem klimatu. Zakłada on redukcję emisji CO2 przez elektrownie o 32 proc. do 2030 roku w stosunku do poziomu z 2005 roku. Posunięcie amerykańskiego prezydenta spotkało się z natychmiastową pochwałą ze strony Brukseli.
"Plan na rzecz czystej energii to dobry krok w staraniach USA na rzecz redukcji emisji" - napisał na Twitterze komisarz UE ds. energii i polityki klimatycznej Miguel Arias Canete.
Ogłoszone cele idą dalej niż się spodziewano. W czerwcu ubiegłego roku, gdy amerykańska Agencja Ochrony Środowiska (EPA) po raz pierwszy zapowiedziała rozporządzenie w tej sprawie, zakładano redukcję o 30 proc. do roku 2030 w porównaniu z rokiem 2005. Ten cel wynosi obecnie 32 proc.
Z drugiej strony plan zakłada dodatkowe zachęty dla stanów oraz tych elektrowni, które szybciej dostosują się do nowych wytycznych i zainwestują w źródła energii odnawialnej. Ponadto władze poszczególnych stanów będą miały większy margines swobody w podejmowaniu decyzji dotyczących tego, w jaki sposób ograniczyć emisje. Tylko wtedy, gdy nie przedstawią własnych szczegółowych planów, zostaną im one narzucone przez administrację USA.
Zmiany klimatu, to "największe zagrożenie", jakiego doświadcza świat, powiedział Obama ogłaszając w poniedziałek "Clean Power Plan", czyli plan zredukowania emisji dwutlenku węgla przez elektrownie, które są największym źródłem gazów cieplarnianych w Stanach Zjednoczonych. Przekonywał, że jeśli państwa nie podejmą radykalnych kroków, to będzie za późno, by powstrzymać globalne ocieplenie.
- Mamy tylko jeden dom, jedną planetę. Nie ma planu B - powiedział.
Obama podkreślił, że plan - przyjęty w formie prezydenckiego rozporządzenia, a więc z pominięciem Kongresu - jest "najważniejszym krokiem, kiedykolwiek podjętym, by walczyć ze zmianami klimatu". Po raz pierwszy USA wprowadzają bowiem ograniczenia dotyczące redukcji CO2 do atmosfery z już istniejących elektrowni. By je spełnić, będą musiały z węgla i innych paliw kopalnych szybciej przechodzić na odnawialne źródła energii.
Komentatorzy nie mają wątpliwości, że Obama ogłaszając plan na cztery miesiące przed konferencją klimatyczną w Paryżu chce podnieść wiarygodność USA i wywrzeć presję na inne kraje w pracach nad nowym międzynarodowym traktatem na rzecz walki z ociepleniem klimatu.
W ramach przygotowań do szczytu w Paryżu Unia Europejska już w zeszłym roku zadeklarowała gotowość do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o 40 procent do 2030 roku w porównaniu z poziomem z początku lat 90.
Projekt ten "nada lepsza dynamikę" konferencji klimatycznej w Paryżu, która potrwa od 30 listopada do 11 grudnia - ogłosił komisarz UE. Celem paryskiego szczytu jest "ograniczenie efektu cieplarnianego o 2 stopnie w stosunku do ery przedindustrialnej" - wyjaśnił Canete.
Plan Obamy "dowodzi, że Stany Zjednoczone pragną zrealizować swe zobowiązania wobec wspólnoty międzynarodowej" - dodał komisarz.
EPA szacuje, że jej plan pozwoli uniknąć do 2030 roku nawet 3600 przedwczesnych zgonów oraz 90 tys. przypadków astmy u dzieci. Ma również przynieść wymierne korzyści dla gospodarki, tworząc "dziesiątki tysięcy" nowych miejsc pracy. EPA obiecuje też, że zmaleją rachunki za prąd dzięki zwiększeniu efektywności energetycznej i zmniejszeniu zapotrzebowania na energię, co dla amerykańskiej rodziny przełoży się na oszczędności w wysokości 85 dolarów rocznie w 2030 roku.
Niemal na pewno plan Obamy napotka jednak przeszkody ze strony przemysłu, jak i opozycji. Już same zapowiedzi wywołały ogromną krytykę, zwłaszcza republikańskich kongresmenów ze stanów produkujących węgiel. W marcu lider większości republikańskiej w Senacie Mitch McConnell pisał w liście do 50 gubernatorów, by ignorowali wytyczne EPA, gdyż nie dość, że są "ekstremalnym obciążeniem", to powstały na "niepewnym gruncie prawnym". Kilka stanów zapowiedziało wspólny pozew do sądu, by zaskarżyć przekroczenie - ich zdaniem - swych uprawnień przez administrację USA w "Clean Power Plan". Część Republikanów, zwłaszcza związanych z ruchem Tea Party, w ogóle kwestionuje wpływ człowieka na ocieplenie klimatu.
Plan, który pochwaliła już faworytka Demokratów w wyborach prezydenckich w 2016 roku Hillary Clinton, a także wiele organizacji zajmujących się ochroną środowiska, może doprowadzić do zamknięcia wielu przestarzałych elektrowni, zwłaszcza węglowych. Szacuje się, że siłownie takie dostarczają około 37 proc. prądu w USA, natomiast elektrownie gazowe 30 proc., a jądrowe - 19 proc.
Z elektrowni pochodzi około jednej trzeciej wszystkich krajowych emisji gazów cieplarnianych w USA. Choć obecnie obowiązują limity, które ograniczają emisję arsenu, rtęci, dwutlenku siarki, tlenków azotu i innych zanieczyszczeń, nie istnieją żadne krajowe limity dotyczące CO2.
Proponowane zmiany mają też pomóc Waszyngtonowi w spełnieniu zobowiązań co do całej krajowej redukcji CO2. W ramach negocjacji w sprawie nowego międzynarodowego traktatu klimatycznego Stany Zjednoczone zobowiązały się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o od 26 do 28 proc. do 2025 roku w stosunku do stanu z 2005 roku.
Obama od dawna podkreśla, że walka z niekorzystnymi zmianami klimatu jest jednym z priorytetów jego prezydentury. Ale wysuwane przez niego propozycje ustaw mających ograniczać emisje CO2 były blokowane w Kongresie. Dlatego do walki ze zmianami klimatu prezydent wykorzystuje głównie EPA, która może wydawać nowe rozporządzenia na podstawie istniejącego prawa, na co nie jest potrzebna zgoda Kongresu. Ta droga niesie jednak za sobą ryzyko, że propozycje zostaną zakwestionowane na gruncie prawnym, co miało miejsce w przeszłości. 29 czerwca br. Sąd Najwyższy tymczasowo zablokował inne rozporządzenie EPA z 2011 roku, utrzymując, że agencja nie wykonała poprawnej analizy kosztów.