Wprowadzenie możliwości dochodzeniaroszczeń w postępowaniu grupowym, czyli tzw. pozwów zbiorowych, może wiele zmienić w sytuacji konsumentów. Zasadniczo na lepsze, ale nie zawsze.
Pozwy zbiorowe (ang. _ class action _) mają długą tradycję w Ameryce Północnej. Ale dla nas stanowiły pewną egzotykę, znaną z doniesień medialnych o wielomiliardowym odszkodowaniach dla palaczy od koncernu tytoniowego Philip Morris czy opartego na faktach filmu Erin Brockovich z Julią Roberts.
Prace nad prawem pozwalającym na zbiorowe dochodzenie roszczeń przyspieszyły w związku z problemem opcji walutowych. Prawodawca wyszedł z założenia, że pokrzywdzonym przedsiębiorcom łatwiej będzie w grupie domagać się rekompensaty od banków, które ponoć nie informowały o potencjalnym ryzyku związanym z tymi instrumentami.
Co ciekawe, nawet obalenie argumentu o nieświadomości ryzyka teoretycznie nie musi zabierać przedsiębiorcom drogi do dochodzenia odszkodowania za opcje. Historia pozwów zbiorowych sugeruje, że nawet jeśli dyrektorzy finansowi podejmowali hazardowe decyzje, to i tak mogą oni próbować walczyć z bankami.
W kanadyjskich prowincjach Quebec i Nova Scotia toczą się sprawy przeciw tamtejszych operatorom videoloterii (czyli nowoczesnych jednorękich bandytów) na sumę ponad 500 milionów dolarów. Pozew zbiorowy oparto na założeniu, że operator wprowadził produkt hazardowy o bardzo silnym potencjale uzależniającym.
| Raport Money.pl | |
|---|---|
 |
*250 tys. dolarów odszkodowania. Bo kawa była za gorąca! * Każdego dnia w amerykańskich sądach składanych jest 50 tys. pozwów. Wiele z nich jest absurdalnych. zobacz raport Money.pl |
Idąc tym tropem, jako ostatnią deskę ratunku, dyrektorzy finansowi mogliby użyć argumentu w rodzaju _ winne są banki, bo podstępnie przedstawiły nam ofertę tak kuszącą, że nie mogliśmy się jej oprzeć _. Co prawda przypominałoby to sytuację, gdy na rozprawie rozwodowej niewierny mąż zrzuca cały ciężar winy na ponętną kochankę, ale zawsze warto próbować...
ZOBACZ TAKŻE:
Głównymi beneficjentami pozwów zbiorowych mają jednak być nie przedsiębiorstwa, ale zwykli konsumenci. Taki pozew to użyteczna instytucja, skoro wielu polskich producentów i usługodawców wciąż przejawia dziwną mentalność, że lepiej rzucać kłody pod nogi konsumenta nawet w przypadku oczywistej wady towaru lub usługi, niż ponieść niewielkie koszty reklamacji.
W naszym niedoskonałym świecie, spory sądowe wygrywa często nie ten, kto ma racje, ale ten, kogo stać na droższych prawników. Pozew zbiorowy daje szansę zwykłym ludziom by przeciwstawić się bogatym firmom telekomunikacyjnym lub deweloperskim, którym dotąd niemal bezkarnie uchodziło wiele bezprawnych czy antyrynkowych praktyk.
Ostatnie lata w USA ujawniły również ciemną stronę pozwów zbiorowych. Agresywni prawnicy wyczuli w nich świetny biznes i zaczęły powstawać serwisy zachęcające do podłączenia się pod jednej z dziesiątków pozwów, na zasadzie _ i ty miej swój udział w 50 miliardach dolarów do wzięcia. _
Zamiast być formą dochodzenia rekompensaty, pozwy stają się rodzajem walki o redystrybucję środków od _ złych korporacji _ do _ prostych ludzi _.
Zagrożenie ze strony pozwów jest tak duże, że firmy muszą temu aktywnie przeciwdziałać - nabywając kosztowne ubezpieczenia, utrzymując minimalne kapitały własne, czy rozbijając działalności na kilka niezależnych przedsiębiorstw.
Ostateczne koszty takich operacji ponosi cała gospodarka przez zmniejszenie efektywności. Dla nas tego typu problemy to daleka przyszłość, ale warto pamiętać, że nawet w ochronie słabszych konsumentów przed wielkimi korporacjami trzeba zachować umiar...
Autor jest ekonomistą specjalizującym się w zagadnieniach racjonalności,
autorem publikacji z zakresu ekonomii behawioralnej i psychologii hazardu. Współpracuje z miesięcznikiem psychologicznym _ Charaktery _.