Kobierzyce, Dziwnów, Gliwice, Legionowo i powiat pruszkowski – to liderzy na samorządowej mapie kraju. Znamy wyniki Rankingu finansowego samorządu terytorialnego w Polsce za 2016 rok.
Dokument przygotował Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie we współpracy z Regionalną Izbą Obrachunkową oraz Uniwersytetem Jagiellońskim. Jego wyniki badacze przedstawili podczas IV Europejskiego Forum Samorządów w Krakowie. Spotkanie przyciągnęło lokalne władze z całej Polski, a także zagranicy, m.in. Szwecji, Węgier, Portugalii. I wywołało sporo refleksji.
– Niezależnie od wyników rankingu dotychczasowe rozwiązania, regulacje, model funkcjonowania samorządów, w Polsce i w Europie, wyczerpują swoje możliwości. Samorząd musi wykonywać coraz więcej zadań i w ślad za tym otrzymywać coraz więcej pieniędzy. Ale nie mogą to być dotacje, lecz dochody własne. Musi działać samodzielnie. Modyfikacja ustawodawstwa i rozszerzenie uprawnień są nieodzowne – przekonuje Zygmunt Berdychowski, przewodniczący rady programowej Forum Ekonomicznego w Krynicy, które jest organizatorem Europejskiego Forum Samorządów. W przeciwnym wypadku będziemy mieć do czynienia w coraz większym stopniu z urzędnikami, a nie lokalnymi liderami.
– Samorząd musi być traktowany jako rzeczywisty partner, nie wykonawca woli polityków – ostrzega Berdychowski.
**_ Wskaźniki dobrego zarządzania _**
Sprawdzając kondycję polskich samorządów naukowcy rozłożyli na czynniki pierwsze finanse każdego z nich, koncentrując się na dochodach własnych gminy, wydatkach inwestycyjnych, podatku dochodowym czy środkach unijnych pozyskanych na realizację zadań. W badaniu uwzględniono jedynie elementy ilościowe, a nie jakościowe.
Udział dochodów własnych w dochodach gminy to miernik samodzielności finansowej danego samorządu. Wskaźnik zależny jest od koniunktury i wysokości bezrobocia na określonym obszarze.
Równie ważna jest wysokość nadwyżki operacyjnej w budżecie, czyli różnica między dochodami a wydatkami gminy. Im wyższa, tym większe możliwości inwestycyjne samorządu.
Wysokość wydatków inwestycyjnych pokazuje natomiast, jak przebiega w gminie rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej. Im więcej inwestycji, tym większy majątek, a także większa atrakcyjność danej gminy dla potencjalnych inwestorów.
Zwycięzcy rankingu najlepiej potrafią zarządzać pieniędzmi. I to pomimo tego, że zakres samodzielności finansowej samorządów – zdaniem ich włodarzy – wciąż pozostawia wiele do życzenia, a jego integralność z systemem finansów publicznych jest za duża.
**_ Liczby nie kłamią _**
Badacze przeanalizowali: 1559 gmin wiejskich, 616 – wiejsko-miejskich, 237 – miejskich, 66 miast na prawach powiatu i 314 powiatów ziemskich.
Wśród gmin wiejskich najlepsze okazały się Kobierzyce (województwo dolnośląskie), a na podium znalazły się jeszcze: Dobra Szczecińska (zachodniopomorskie) i Kleszczów (łódzkie). W Kobierzycach dochody własne stanowią aż 80,5 proc. wszystkich dochodów gminy, a wydatki na inwestycje to 1/3 wszystkich wydatków. Przy takich wartościach nadwyżka operacyjna to 37,3 proc. Dla porównania ostatnie na liście Ostrowice (zachodniopomorskie) mają wyniki na poziomie: 34,6 proc. dochodów własnych, 7,3 proc. – nadwyżki operacyjnej i tylko 1,1 proc. wydatków na inwestycje.
Liderem wśród gmin miejsko-wiejskich jest Dziwnów (zachodniopomorskie), a tuż za nim plasują się Ożarów Mazowiecki i Myślenice (małopolskie). Zwycięzca ma udział dochodów własnych na poziomie 77,3 proc., wydatki inwestycyjne stanowią czwartą część budżetu gminy, a nadwyżka operacyjna – 9,1 proc. Listę zamyka Szczucin (małopolskie) z wynikiem: 18,7 proc. dochodów własnych, 2,6 proc. nadwyżki operacyjnej i 6,8-procentowy poziom wydatków na inwestycje.
Najwięcej punktów w gminach miejskich zdobyły Legionowo, Ciechocinek i Milanówek. Dochody własne Legionowa to 57,4 proc., wydatki inwestycyjne pochłonęły 14,4 proc. wszystkich wydatków, nadwyżka operacyjna to 11,6 proc., a udział środków europejskich to 5,7 proc. Sporo jak na 2016 rok, kiedy strumień pieniędzy w kolejnej unijnej perspektywie finansowej jeszcze nie popłynął.
Tę kategorię zamyka Rejowiec Fabryczny (lubelskie), który ma dochody własne na poziomie 40,9 proc., brakuje mu nadwyżki operacyjnej (-2 proc.), a inwestycje to tylko 3,3 proc. wydatków.
Wśród miast na prawach powiatów najbardziej gospodarne są Gliwice, Poznań i Bielsko-Biała. Gliwice dochody własne mają na poziomie 63,5 proc., nadwyżka operacyjna wynosi 15,5 proc., a wydatki inwestycyjne to 25,3 proc. Najsłabiej wypadł Przemyśl – dochody własne miasta to 38,1 proc., nadwyżka operacyjna – 4 proc., wydatki na inwestycje – 4,3 proc.
Jeśli chodzi o powiaty nie ma równych powiatom: pruszkowskiemu, rybnickiemu i poznańskiemu. U tego pierwszego dochody własne wynoszą 63,8 proc., nadwyżka operacyjna – 14,8 proc., a wydatki inwestycyjne – 17,7 proc. Ostatni w rankingu jest powiat gołdapski (warmińsko-mazurskie) z wynikami na poziomie: 20,1 proc. dochodów własnych, 3,7 proc. nadwyżki operacyjnej i 1,2 proc. wydatków na inwestycje.