Wniosek o urlop macierzyński i rodzicielski – jak i kiedy złożyć?

Urlop macierzyński jest przyznawany po urodzeniu lub adopcji dziecka. Uprawniony do skorzystania z niego zasadniczo nie musi składać wniosku o urlop macierzyński, ponieważ przysługuje on z mocy prawa. Zaczyna się najpóźniej z dniem porodu. Jeszcze przed porodem można skorzystać z maksymalnie 6 tygodni urlopu macierzyńskiego. Wtedy trzeba złożyć wniosek o urlop macierzyński.

Każdy pracownik, zleceniobiorca czy nawet przedsiębiorca, który opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, ma prawo do skorzystania w określonych okolicznościach związanych z narodzinami dziecka lub jego adopcją z urlopu macierzyńskiego. Głównym adresatem tego urlopu jest matka dziecka, ale jego część może wykorzystać również ojciec, opiekun prawny dziecka lub inny członek jego najbliższej rodziny.

W związku z korzystaniem z uprawnień do urlopu macierzyńskiego świadczeniobiorca ma prawo do uzyskania zasiłku macierzyńskiego. 

Zasadniczo urlop macierzyński rozpoczyna się z dniem porodu i trwa przez 20 tygodni, jeśli na świat przyszło jedno dziecko przy jednym porodzie. Wymiar urlopu macierzyńskiego rośnie wraz z rosnącą liczbą dzieci urodzonych w trakcie jednego porodu.

Chcąc skorzystać z urlopu macierzyńskiego po urodzeniu dziecka, nie trzeba składać do pracodawcy żadnego wniosku, ale inaczej jest, jeśli zatrudniony chce od razu zawnioskować o urlop rodzicielski. Potocznie mówi się zatem o rocznym urlopie macierzyńskim. Złożenie wniosku o roczny urlop macierzyński, czyli wspólny urlop macierzyński i rodzicielski, jest wówczas wymagane. 

We wniosku o urlop macierzyński – wzór pokazuje, że należy zawrzeć:

• dane osobowe pracownika,
• dane pracodawcy, do którego kierowany jest wniosek,
• nagłówek – np. wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego,
• prośbę o udzielenie urlopu w związku z urodzeniem dziecka (imię i nazwisko) wraz ze wskazaniem daty porodu,
• wymiar wnioskowanego urlopu,
• oświadczenie, że z urlopu rodzicielskiego nie będzie korzystał ojciec dziecka,
• podpis pracownika.

Przy składaniu wniosku o urlop macierzyński i rodzicielski powinieneś dołączyć do niego:

• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• oświadczenie o braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego albo z zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego przez drugiego rodzica dziecka przez okres wskazany we wniosku. 

Czy wniosek o urlop rodzicielski trzeba składać osobiście? Niekoniecznie.

Kobieta, będąc zatrudniona u polskiego pracodawcy, będzie miała prawo do skorzystania z urlopu macierzyńskiego i uzyskania zasiłku macierzyńskiego nawet jeśli urodzi dziecko poza granicami kraju. Nie ma to wpływu na uprawnienia urlopowe. Musi jedynie udokumentować fakt urodzenia dziecka. 

Kobiety w ciąży objęte są szczególną ochroną wynikającą z Kodeksu pracy. Ochrona pracownicy do dnia porodu dotyczy takiej sytuacji, gdy jest ona zatrudniona na czas określony lub próbny, a umowa trwa dłużej niż miesiąc. Jeśli koniec umowy miałby przypadać po trzecim miesiącu ciąży, wówczas ciężarna ma zagwarantowaną umowę do dnia porodu.

Dodatkowo z art. 30 pkt 3 ustawy zasiłkowej wynika, że ubezpieczonej będącej zatrudnioną na podstawie umowy o pracę na czas określony, z którą umowa na podstawie art. 177 § 3 Kodeksu pracy została przedłużona do dnia porodu – przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia. 

Trzeba wiedzieć wtedy, kiedy należy złożyć wniosek o urlop macierzyński do ZUS, bo to właśnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanie się płatnikiem zasiłku.                                                                                                                        

Istnieje możliwość skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego. W tym celu matka dziecka powinna złożyć odpowiedni wniosek. Może jednak tego dokonać dopiero po skorzystaniu z 14 tygodni okresu wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Dzięki temu ojciec dziecka może uzyskać zasiłek tego rodzaju. Pisemny wniosek w sprawie rezygnacji z urlopu pracownica zgłasza najpóźniej na 7 dni przed planowanym przystąpieniem do pracy.

Z urlopu rodzicielskiego mogą skorzystać osoby podlegające ubezpieczeniu chorobowemu. Może być to zarówno rodzic biologiczny, jak i rodzic adopcyjny. 

Po skorzystaniu z urlopu macierzyńskiego matka lub ojciec dziecka mogą skorzystać jeszcze z urlopu rodzicielskiego w wymiarze 32 tygodni. Najczęściej wykorzystywany jest on właśnie od razu po macierzyńskim. Oba urlopy łącznie trwają 52 tygodni, czyli praktycznie przez pierwszy rok życia dziecka. 

W zależności od liczby dzieci urodzonych w jednym porodzie urlop rodzicielski trwa:

• jedno dziecko – 20 tygodni,
• dwoje dzieci – 31 tygodni,
• troje dzieci – 33 tygodnie,
• czworo dzieci – 35 tygodni,
• pięcioro lub więcej dzieci – 37 tygodni.

Chcąc skorzystać z urlopu rodzicielskiego, trzeba złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy. O ile nie został on złożony wraz z wnioskiem o urlop macierzyński, to uprawniony powinien złożyć wniosek o urlop rodzicielski nie później niż 21 dni przed planowanym terminem jego rozpoczęcia. 

Pracownica czy pracownik mogą zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego i pobierania w związku z nim zasiłku macierzyńskiego. Nie można go później wykorzystać, ale urlop może przejąć ojciec dziecka. 

Kwestia łączenia urlopu rodzicielskiego z pracą zawodową została uregulowana w art. 1821e § 1 Kodeksu pracy. Wynika z niego, że pracownik może łączyć korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem zadań u udzielającego tego urlopu, w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. W takim przypadku urlopu rodzicielskiego udziela się na pozostałą część tego wymiaru.