Wywiad z Michałem Szaniawskim, prezesem Polskiej Agencji Kosmicznej dla money.pl
Jaki jest wkład POLSA w rozwój aplikacji satelitarnych? Na czym ma polegać pilotażowy program aplikacji dla administracji publicznej?
Program wykorzystujący dane satelitarne dla potrzeb administracji publicznej wydawał się nam oczywistą konsekwencją naszych działań, szczególnie w kontekście priorytetów nakreślonych przez Polską Strategię Kosmiczną z 2017 r. POLSA, chcąc skutecznie promować i wdrażać wykorzystanie technik satelitarnych w życiu codziennym, wychodzi tym samym naprzeciw oczekiwaniom sektora publicznego. W pierwszej fazie przeprowadziliśmy dialog techniczny, którego celem było zbadanie możliwości rynku i sprawdzenie, czy istnieją podobne aplikacje, w szczególności wykorzystujące dane z zakresu obserwacji Ziemi. Równocześnie prowadziliśmy rozmowy z przedstawicielami administracji publicznej np. z samorządowcami, MRPiT. Optymalizacja wybranych działań urzędów w Polsce wpłynie na jakość odbioru administracji przez społeczeństwo, a także na obniżenie kosztów jej funkcjonowania, tak istotne w dobie ograniczania wydatków publicznych.
Do dialogu, który miał otwartą formułę, przystąpiło 10 podmiotów, spotkania z nimi zaowocowały określeniem możliwości i przygotowaniem opisów zamówień. W rezultacie udało nam się przygotować dwa otwarte zamówienia. Jedno w zakresie wsparcia oceny i weryfikacji aktualności klasyfikacji gruntów, a drugie na opracowanie mapy pokrycia terenu dla administracji wraz z metodyką i oprogramowaniem do automatycznej klasyfikacji. Oczywiście obydwa zamówienia są pilotażami tylko dla ograniczonej liczby użytkowników, a także na wskazanym przez nas obszarze. Mamy nadzieję, że po przeprowadzeniu tych pilotaży, aplikacje okażą się na tyle użyteczne i pomocne, że będzie można je z powodzeniem wdrażać w całym kraju. Obecnie mamy już wyłonionych wykonawców, pracujemy nad realizacją aplikacji. Czekamy niecierpliwie na efekty, które pomogą Agencji na mocniejsze zwrócenie uwagi, w tym przypadku głównie administracji, na korzyści płynące z danych satelitarnych.
Jak POLSA angażuje się w rozwój i tworzenie krajowego systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej?
Krajowy System Świadomości Sytuacyjnej w Przestrzeni Kosmicznej (ang. Space Situational Awareness. SSA) ma na celu wzrost bezpieczeństwa w przestrzeni kosmicznej. Jesteśmy coraz bardziej zależni od infrastruktury w kosmosie. Korzystamy na co dzień z satelitarnej lokalizacji poprzez aplikacje w naszych telefonach. Ufamy coraz bardziej prognozom pogody, opartym na satelitach meteorologicznych. Tysiące decyzji dotyczących urbanizacji, rolnictwa i leśnictwa, gospodarki morskiej i śródlądowej, zarządzania kryzysowego itd., podejmowanych jest na podstawie zdjęć z satelitów. Rosnąca liczba obiektów na orbicie oznacza też, że niezbędne są narzędzia do ich obserwacji i ochrony, do zapobiegania zderzeniom, do śledzenia liczby kosmicznych śmieci. Temu właśnie służy budowany system. Przyczyni się on także do wzrostu konkurencyjności polskiego sektora kosmicznego.
Polskie firmy zaczęły się specjalizować w zbieraniu i analizowaniu tych danych, co przekłada się na nowe kontrakty oraz zlecenia, także zagraniczne. Pomagamy im w tym także poprzez prowadzone szkolenia i materiały edukacyjne w ramach unijnego projektu Sat4Envi, w którym POLSA uczestniczy. Wykorzystanie danych satelitarnych w wytwarzanych produktach, usługach i aplikacjach, pozwoli podnieść kompetencje firm i instytucji publicznych. Platformę szkoleniową udostępniamy dla każdego odbiorcy.
Zdolność działania w obszarze bezpieczeństwa kosmicznego jest uzależniona od posiadania odpowiednio rozbudowanej sieci sensorów oraz możliwości przetwarzania otrzymywanych przez nie danych. Dzięki osiągnięciom polskiej astronomii oraz współpracy instytucji i firm nasz kraj dysponuje unikalną siecią teleskopów obserwujących niebo zlokalizowanych w różnych częściach świata. Wykorzystanie ułamka ich czasu operacyjnego daje bardzo dobre możliwości w zakresie wykrywania oraz śledzenia satelitów poruszających się na różnych orbitach wokółziemskich oraz do wykrywania obiektów, które zmierzają w kierunku Ziemi (tzw. NEO – ang. Near Earth Objects). Istotnym wyzwaniem jest połączenie wszystkich sensorów w jedną sieć. Tym właśnie zajmuje się POLSA, budując Krajowy System Świadomości Sytuacyjnej w Przestrzeni Kosmicznej z pomocą polskich ośrodków naukowych oraz firm prywatnych, które od lat budują z bardzo dobrymi rezultatami, swoje kompetencje w zakresie SSA – w szczególności w zakresie teleskopów optycznych oraz obserwacji prowadzonych przy użyciu lasera.
W styczniu 2019 r. POLSA formalnie weszła w skład Konsorcjum EU SST - projektu dotyczącego obserwacji i śledzenia obiektów kosmicznych, gdzie wraz z 7 agencjami kosmicznymi oraz Centrum Satelitarnym UE współpracuje w zakresie zwiększenia poziomu bezpieczeństwa obywateli i infrastruktury europejskiej. POLSA w ramach konsorcjum operuje obecnie siecią 14 teleskopów oraz stacją laserową, które zbierają dane o położeniu i charakteryzacji obiektów kosmicznych. Dane przetwarzane są w tzw. Narodowym Centrum Operacyjnym (NOC) w POLSA. Dzięki temu jesteśmy ważnym partnerem europejskiego systemu bezpieczeństwa kosmicznego.
Warto też wspomnieć o programie Space Safety Europejskiej Agencji Kosmicznej. Jego zadaniem jest wspieranie ochrony naszej planety, zdrowia i życia ludzkiego oraz infrastruktury przed zagrożeniami pochodzącymi z przestrzeni kosmicznej. Zagrożenia te są na bieżąco monitorowane i prognozowane, podejmowane są także działania mające na celu ich unikanie bądź łagodzenie skutków.
Jakie działania prowadzi POLSA na arenie międzynarodowej? Jak wygląda współpraca międzynarodowa między POLSA a podobnymi instytucjami w krajach europejskich?
W 2012 r. Polska przystąpiła do Europejskiej Agencji Kosmicznej. Dzięki temu, polskie przedsiębiorstwa uzyskały znacznie szerszy, niż wcześniej dostęp do europejskiego i światowego rynku kosmicznego. Polska na Radzie Ministerialnej w 2019 roku (Space 19+) przyłączyła się do programu Space Safety i wniosła składkę w wysokości 9,9 mln EUR. Są to fundusze do wykorzystania przez polskie firmy z sektora kosmicznego.
Polska Agencja Kosmiczna uczestniczy w projektach systemowych dla trzech flagowych programów kosmicznych Unii Europejskiej (świadomość sytuacyjna w przestrzeni kosmicznej, bezpieczna komunikacja satelitarna, robotyka kosmiczna). W ramach systemu obserwacji i śledzenia obiektów w przestrzeni kosmicznej zadaniem Polskiej Agencji Kosmicznej jest budowa sieci z istniejących teleskopów oraz rozbudowa tej infrastruktury dla potrzeb krajowego centrum operacyjnego, które będzie miało zdolność identyfikacji i obserwacji obiektów poruszających się na orbicie okołoziemskiej. Ponad 70% wartości przyznanego grantu Polska Agencja Kosmiczna przekazuje do krajowych firm i jednostek naukowych zaangażowanych w budowę sieci.
Program bezpiecznej komunikacji satelitarnej GovSatCom jest programem nowym. Udział POLSA w projekcie systemowym dotyczącej bezpiecznej łączności satelitarnej o nazwie Entrusted na potrzeby służb publicznych pozwoli na zapewnienie należytego udziału polskich podmiotów w tym ważnym obszarze w przyszłości.
W projekcie o nazwie Strategiczny Klaster Badawczy w Robotyce Kosmicznej (Strategic Research Cluster in Space Robotics) o akronimie PERASPERA Polska Agencja Kosmiczna uczestniczy od niedawna. Powinno to doprowadzić do zwiększonego udziału krajowych podmiotów w projektach badawczo-rozwojowych KE w tym obszarze.
W ciągu kilku ostatnich lat Polska Agencja Kosmiczna mocno zaangażowała się we współpracę z NASA oraz zbudowała silną relację ze Stanami Zjednoczonymi. W rezultacie, podpisano porozumienia zarówno z Dowództwem Strategicznym USA, jak i z NASA. Polska Agencja Kosmiczna współpracuje również z NASA bezpośrednio. W 2019 r. POLSA podpisała w Waszyngtonie historyczne Wspólne Oświadczenie – list intencyjny dotyczący współpracy w zakresie eksploracji i wykorzystania kosmosu. Jest to pierwszy krok w budowaniu formalnego, trwałego partnerstwa między Polską a Stanami Zjednoczonymi w zakresie eksploracji kosmosu, w tym księżycowych i planetarnych przedsięwzięć poszukiwawczych.
Obecnie POLSA i NASA pracują nad kolejnym krokiem w sformalizowaniu tego partnerstwa, które będzie dotyczyło przede wszystkim projektów związanych z eksploracją kosmosu. Dokumentacja powinna być gotowa w ciągu najbliższych miesięcy. Zapewni to prawną, przejrzystą podstawę do dalszej współpracy kosmicznej na nadchodzące dziesięciolecia. Celem Polskiej Agencji Kosmicznej jest m.in. umożliwienie polskim firmom i jednostkom naukowym bezpośredniej współpracy z NASA.
Wszelkie działania POLSA w relacjach m.in. z ESA, NASA i innymi agencjami międzynarodowymi, mają na celu budowę skutecznie działającego państwa, silnego przemysłu i prężnie działającej nauki. Polska Agencja Kosmiczna jest agencją wykonawczą, która działa w interesie Polski. Nasze działania umocowane są poprzez strategiczne dokumenty państwowe, w tym przede wszystkim Polską Strategię Kosmiczną. Oprócz współpracy z organizacjami międzynarodowymi (np. UE, ESA, EUMETSAT, ESO, CEOS, IAF), działania te są realizowane w ramach współpracy z krajami europejskimi, jak również dzięki umowom bilateralnym podpisanym z kilkoma narodowymi agencjami kosmicznymi: francuską, włoską, ukraińską, brazylijską, chińską i meksykańską.
Duże znaczenie dla polskiego sektora kosmicznego, w tym Polskiej Agencji Kosmicznej, ma współpraca naszego kraju z Komisją Europejską w ramach programów unijnych, dedykowanych temu sektorowi. W latach 2014-2019, czyli od początku obowiązywania programu Horyzont 2020 w dotychczasowych konkursach w obszarze Przestrzeń kosmiczna 35 polskich beneficjentów pozyskało 12,75 mln euro dofinansowania w ramach 39 projektów, z czego 5 z nich jest koordynowanych przez polskie jednostki.
Jak wygląda współpraca Agencji z sektorem publicznym i prywatnym a także z placówkami naukowymi?
POLSA ma bardzo rozwiniętą współpracę z sektorem prywatnym i placówkami naukowymi w obszarze bezpieczeństwa kosmicznego. Jednostki naukowe i firmy dostarczają rozwiązania, które są wykorzystywane w Narodowym Centrum Operacyjnym SSA. Zadania Centrum Operacyjnego obejmują obserwacje i usługi z zakresu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej. POLSA cyklicznie, wspólnie z ESA, prowadzi warsztaty "Space Safety" dla firm i jednostek naukowych, by ułatwiać otrzymywanie kontraktów ESA w tej dziedzinie. W obszarze badań i innowacji POLSA powołała panel naukowy ekspertów, złożony z naukowców z ośrodków z całej Polski. Staramy się rozpoznać potrzeby naukowców w obszarze badań i eksploracji przestrzeni kosmicznej, by wspierać ich w uzyskiwaniu finansowania. Raport na ten temat będzie gotowy do końca 2020 roku Agencja planuje konferencję, na której wyniki pracy zostaną publicznie zaprezentowane co m.in. będzie szansą na rozpoczęciem dyskusji z polskim sektorem kosmicznym.
Bardzo dobrym przykładem współpracy z sektorem publicznym i prywatnym, jest pilotaż zamawianych aplikacji dla administracji publicznej. Rozmawialiśmy w ramach przygotowań z administracją publiczną i z przemysłem, w tym instytutami takimi jak CBK PAN.
Z CBK PAN współpracujemy również przy realizacji projektu Future Space, który ma charakter edukacyjny. W ramach tej współpracy przygotowujemy scenariusze lekcyjne z zakresu kosmosu czy wywiady (video, podcasty) mające inspirować i zachęcać młodzież do studiów w obszarze STEM, a następnie rozwoju karier w sektorze.
Jak wygląda finansowanie działań POLSA. Jakim budżetem dysponuje Agencja i na jakie cele jest przeznaczany?
W tej kwestii bardzo dużo się zmieniło od 2019 roku. POLSA uzyskała nowe źródła finansowania, co znacząco wpłynęło na jej budżet. Są to głównie środki z UE. Obecnie realizujemy 7 programów unijnych, w ramach których dysponujemy środkami w wys. ok. 34,5 mln złotych, z czego 67 proc. trafi do polskiego przemysłu. Wcześniej, do marca 2019 r. POLSA na projekty dysponowała środkami w wys. 757 tys. zł. To jest ogromna zmiana, która ma realny wpływ na sektor kosmiczny.
Według najnowszych danych Krajowego Punktu Kontaktowego, który niedawno podsumował wyniki otwartych konkursów, finansujących rozwój badań i technologii kosmicznych, aż 14,18 mln euro polskie podmioty pozyskały na technologie kosmiczne i badania Kosmosu. Z tej kwoty Polska Agencja Kosmiczna pozyskała ponad 6,1 mln euro (niemal połowę wartości wszystkich grantów dla polskich podmiotów). Większość tej kwoty to udział POLSA w programie EUSST.
Wszystko w ramach kończącego się właśnie siedmioletniego unijnego programu finansowania badań i innowacji Horyzont 2020 (2014-2020). To dwukrotnie więcej niż w latach 2007-2013, gdy ta kwota wynosiła 7,36 mln euro. Polska jest na 12. pozycji wśród krajów UE, które pozyskały najwięcej na rozwój w obszarze Przestrzeń kosmiczna. Za nami są Szwajcaria, Finlandia, Dania, Irlandia czy Czechy. Pozyskaliśmy niewiele mniej niż Norwegia (640 tys. euro mniej). Polską specjalnością jest robotyka kosmiczna.
Dzięki naszemu udziałowi w programie Horyzont 2020, możemy zadbać o interesy polskich przedsiębiorców. Z jednej strony promujemy technologie, w których polskie przedsiębiorstwa mają ustabilizowaną pozycję i mogą być konkurencyjnymi partnerami biznesowymi. Z drugiej natomiast identyfikujemy technologie, w których występują nisze inwestycyjne, aby polskie przedsiębiorstwa mogły zdobywać nowe europejskie kontrakty.
Kogo w tej chwili zatrudnia POLSA i jakie stanowiska czekają na obsadę?
Pracownicy POLSA to ludzie pełni pasji i zaangażowania w zagadnienia dotyczące kosmosu, fachowcy z międzynarodowym wykształceniem i doświadczeniem, biorący udział w projektach m.in. ESA, Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych (CERN), Europejskiego Obserwatorium Południowego. Wśród nas są: profesor nauk fizycznych, doktorzy nauk ścisłych oraz technicznych, a także stypendyści i stażyści wielu programów, m.in. NASA, ESA, Niemieckiej Agencji Kosmicznej, Szwedzkiej Agencji Kosmicznej, Związku Pracodawców Sektora Kosmicznego, Agencji Rozwoju Przemysłu.
Pracownicy POLSA są nagradzani i wyróżniani w wielu prestiżowych konkursach branżowych. Są autorami wielu artykułów, publikacji naukowych w Polsce i zagranicą oraz książek o tematyce związanej z sektorem kosmicznym.
W związku z licznymi programami, które obecnie prowadzimy, wciąż zatrudniamy do naszego zespołu nowe osoby. Zachęcam do śledzenia naszych ogłoszeń na stronach internetowych Polskiej Agencji Kosmicznej.
Jak POLSA wykorzystuje potencjał studentów polskich uczelni?
POLSA stara się aktywnie wspierać polskich studentów. Wynika to z naszego przekonania, że sektor kosmiczny jest jednym z najbardziej perspektywicznych dla rozwoju karier . W zeszłym roku powołaliśmy Radę Studentów przy Prezesie POLSA. W Radzie zasiada 22 studentów z uczelni z całej Polski. Pomimo trudności związanych z pandemią, Rada spotyka się regularnie i przedstawia swoje pomysły, które staramy się wspierać.
Kolejną nowością jest przygotowywana przez nas w tym roku Studencka Konferencja Kosmiczna, na którą zapraszam w dniach 27-28 listopada br. Jest to pierwsza tego typu konferencja w kraju. Dotychczas podobne konferencje organizowała od kilku lat w Europie tylko Europejska Agencja Kosmiczna. Konferencja cieszy się dużym zainteresowaniem wśród studentów, wygłoszonych zostanie około 40 abstraktów. Organizujemy ją wspólnie z Politechniką Gdańska w formule online. Nie zabraknie przemówień i udziału bardzo ważnych gości np. z ESA.
Podczas konferencji chcemy też ogłosić laureatów konkursu o Nagrodę Naukową Prezesa POLSA. Jest to konkurs na najlepszą pracę dyplomową. Pierwsze dwie edycje konkursu koncentrowały się na inżynierii, tym razem tematyka została zdefiniowana znacznie szerzej jako "badania kosmiczne". W tym roku wyłonimy laureatów najlepszych prac dyplomowych z polskich uczelni już po raz 3. Co roku wpływa do nas kilkadziesiąt bardzo dobrych prac, które oceniamy w gronie specjalistów różnych dziedzin – wbrew pozorom inżynieria kosmiczna to szeroka dyscyplina. Wyłaniamy po 3 najlepszych laureatów wśród prac magisterskich i inżynierskich, przyznając atrakcyjne nagrody. Staramy się przy różnych okazjach inspirować młodych ludzi do takiego pokierowania swoim życiem, aby trafiali do przemysłu kosmicznego.
Partnerem artykułu jest ImpactCEE.