Jak donosi serwis prawo.pl, w ubiegłym roku ZUS rozpatrzył łącznie 97 tys. wniosków spadkobierców o wypłatę środków z subkont i wydał w ten sposób w sumie 796,5 mln zł. To o 56 mln zł więcej niż rok wcześniej i ok. 300 mln zł więcej niż w 2020 r.
Coraz więcej Polaków ma świadomość, że środki zgromadzone w OFE, ale również te na subkoncie ZUS – w przypadku śmierci bliskiej osoby, która była ubezpieczona – nie przepadają, ale podlegają dziedziczeniu.
Dalsza część artykułu pod materiałem wideo
Ponadto środki zgromadzone na subkoncie w ZUS mogą być też dzielone w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa czy ustanowienia rozdzielczości majątkowej.
Ile pieniędzy mają Polacy na subkontach i w OFE?
Zgodnie z danymi udostępnionymi przez ZUS, na koniec czerwca 2022 r. ubezpieczeni w ZUS zgromadzili na kontach średnio po 106 tys. zł kapitału emerytalnego na osobę, a na subkontach średnio po blisko 29 tys. zł na osobę – podaje Instytut Emerytalny.
Co ciekawe, na subkontach prowadzonych przez ZUS nieco wyższe kwoty mają kobiety – 29 555,23 zł, podczas gdy mężczyźni odłożyli średnio po 28 324,77 zł.
Najwięcej na subkontach zgromadziły osoby urodzone w latach 1958-1965 - średnio ponad 60 tys. zł. Oznacza to, że średnio osoba ubezpieczona w ZUS urodzona w tych latach posiada (razem z I filarem) ponad 135 tys. zł kapitału emerytalnego.
Jak szacuje Instytut Emerytalny, subkonta ZUS posiada ok. 16 mln Polaków, bo tyle osób było lub nadal jest w OFE.
Inny wniosek do OFE, inny do ZUS
– Procedura ubiegania się o pieniądze po osobie zmarłej nie jest jednak prosta ani automatyczna. Wypłata następuje tylko na pisemny wniosek osób uprawnionych do dziedziczenia – przypomina Jarosław Panasiuk, prezes Omega Kancelarie Prawne.
Dodaje, że osobom uprawnionym, tj. uposażonym oraz spadkobiercom, przysługuje prawo do uzyskania środków "zalegających" zarówno w OFE, jak i na subkoncie ZUS.
Tyle że – jak zwraca on uwagę – istotna jest różnica pomiędzy sytuacją osób dziedziczących po osobie posiadającej konto OFE oraz subkonto ZUS a osobami uprawnionymi do dziedziczenia po osobie posiadającej jedynie subkonto ZUS.
Polega ona na "mniejszym poziomie doinformowania spadkobiercy", który dziedziczy tylko środki w ZUS. Składając wniosek o wypłatę z OFE, to fundusz emerytalny informuje ZUS o konieczności dokonania wypłaty również środków z subkonta w ZUS.
Natomiast w przypadku, gdy zmarły posiadał wyłącznie subkonto w ZUS, Zakład nie ma obowiązku informowania spadkobierców o dziedziczeniu tych środków. To spadkobiercy muszą wystąpić z taką inicjatywą i złożyć odpowiedni wniosek do ZUS – tłumaczy nasz rozmówca.
Na problem braku wiadomości z ZUS zwracaliśmy uwagę już w 2021 r., informując w money.pl, że na subkontach w ZUS leży 538 mld zł. ZUS nie podaje, ile jest wśród nich tzw. zapomnianych emerytur.
Prof. Paweł Wojciechowski, były minister finansów i były główny ekonomista ZUS, przyznał wówczas w rozmowie z money.pl, że powodem tej sytuacji jest brak świadomości prawnej Polaków, że te pieniądze się im należą.
Na brak ogólnopolskiej kampanii informacyjnej ze strony ZUS w środkach masowego przekazu zwróciła również uwagę, w swojej interpelacji do minister rodziny z 23 listopada 2022 r., posłanka Koalicji Obywatelskiej Monika Wielichowska.
W odpowiedzi na nią wiceminister rodziny Stanisław Szwed napisał:
Zakład informuje ubezpieczonego, który nie zawarł umowy z OFE, o obowiązku złożenia pisemnego oświadczenia o stosunkach majątkowych istniejących między nim a jego współmałżonkiem oraz o tym, że może wskazać osoby uprawnione do otrzymania środków po jego śmierci.
Dodał też, że Zakład wielokrotnie podejmował akcje informacyjne na temat dziedziczenia środków z subkont w mediach, np. podczas organizowanych akcji Dni Ubezpieczonego w wybranych gazetach.
Szwed podkreślił również, że inaczej wygląda procedura rozpatrywania wniosków w ZUS, a inaczej w OFE. O czym wiele osób nie wie.
Jak podkreślił wiceminister rodziny, w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo w przypadku śmierci osoby, dla której Zakład prowadzi subkonto, podziału środków dokonuje już tylko sam Zakład. "Podział środków na subkoncie jest dokonywany w oparciu o złożone przez ubezpieczonego oświadczenie i wskazanie, na podstawie wniosku, osoby uprawnionej do tych środków" - poinformował Szwed.
W ZUS trzeba w takiej sytuacji złożyć dokumenty potwierdzające prawo do wypłaty z subkonta. Mogą być to oryginały lub poświadczone notarialnie akty nabycia spadku lub poświadczenia dziedziczenia oraz kopie dokumentów tożsamości spadkobierców.
Natomiast w przypadku procedury w OFE, składany tam wniosek obejmuje zarówno środki w funduszu emerytalnego, jak i te zgromadzone na subkoncie ZUS. Nie trzeba już wysyłać kompletu poświadczonych dokumentów do ZUS. Wypłata z ZUS następuje dopiero po rozpatrzeniu wniosku przez OFE.
OFE ma 14 dni po dokonaniu podziału środków z konta na poinformowanie ZUS zarówno o dokonanym podziale, jak i liście osób uprawnionych do otrzymania pieniędzy.
Wszystkie pieniądze trafią do ZUS
Warto przypomnieć, że ZUS zaprzestaje odprowadzania składek na rachunek członka OFE, gdy ten ukończy wiek niższy o dziesięć lat od wieku emerytalnego. Od tego momentu to OFE systematycznie, przez te 10 lat, przekazują środki zgromadzone na rachunku ubezpieczonego na subkonto w ZUS.
Gdy osiąga on wiek emerytalny, na jego rachunku w OFE nie ma już żadnych środków, a jego członkostwo w tym programie emerytalnym ustaje. Jest to tzw. mechanizm suwaka bezpieczeństwa, który nie jest dobrowolny dla ubezpieczonych, ale obligatoryjny.
Przykład. Pan Mariusz jest członkiem OFE. Dzisiaj ukończył 55 lat. Z tym dniem ZUS zaprzestaje odprowadzania za niego składek na rachunek OFE, w związku z czym rachunek ten nie jest już zasilany. Jednocześnie OFE, aż do osiągnięcia wieku emerytalnego przez pana Mariusza (65 lat), stopniowo przekazuje do ZUS zgromadzone na jego koncie środki wysprzedając zakupione w jego imieniu aktywa.
To, czy ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny i pobierał świadczenie z ZUS w chwili swojej śmierci, czy nie - jest więc przy wypłacie środków z subkonta w ZUS kluczowe.
ZUS ogranicza bowiem wypłatę w przypadku, gdy rozwód, unieważnienie małżeństwa albo śmierć ubezpieczonego nastąpiły już po dniu złożenia wniosku o emeryturę.
– W tym przypadku, gdy nastąpiła wypłata emerytury ubezpieczonemu, ZUS wypłaci współmałżonkowi oraz spadkobiercom zmarłego jedynie tzw. wypłatę gwarantowaną. Pod warunkiem że śmierć nastąpiła w okresie nie dłuższym, aniżeli trzy lata od rozpoczęcia pobierania emerytury - tłumaczy Panasiuk.
Ile wynosi wypłata gwarantowana? – W uproszczeniu jest to część środków zgromadzonych w OFE, proporcjonalna do czasu, który upłynął od momentu nabycia prawa do emerytury – tłumaczy Aneta Sołtysik z Kancelarii Kupilas & Krupa.
Dodaje, że wypłata gwarantowana jest ustalana jako różnica między kwotą środków na subkoncie w ZUS a iloczynem, który jest liczbą pełnych miesięcy, jakie upłynęły od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono emeryturę, do miesiąca, w którym nastąpiła śmierć emeryta oraz trzydziestej siódmej części kwoty zewidencjonowanej na subkoncie w ZUS.
Pocieszające jest w tym wszystkim to, że po pieniądze po zmarłej osobie można się zgłosić bez żadnych ograniczeń czasowych. Przynajmniej tak jest na razie. Nie ma wyznaczonego określonego czasu, po którym środki te przepadają np. na rzecz ZUS lub Skarbu Państwa.
Katarzyna Bartman, dziennikarz money.pl