O dużym znaczeniu samorządów przekonani są eksperci.
- Finanse samorządów stanowią ok. 12 proc. produktu krajowego brutto - powiedział Gazecie Prawnej dr Michał Bitner z Instytutu Nauk Prawno-Administracyjnych Uniwersytetu Warszawskiego.
Oznacza to, że samorządy dysponują rocznie kwotą ok. 100-130 mld zł. Jeszcze lepsze dane pokazuje wskaźnik inwestycji oraz wykorzystania środków z Unii Europejskiej.
- Znakomita większość inwestycji w sektorze publicznym - ok. 70 proc. - to inwestycje finansowane z samorządu terytorialnego. Natomiast prawie połowa zakontraktowanych środków z funduszy strukturalnych UE to pieniądze, które trafią do jednostek samorządu terytorialnego - podkreśla ekspert.
Dane te potwierdza Jerzy Kwieciński, wiceminister rozwoju regionalnego.
- Samorządy są beneficjentami około 3/4 środków, które trafiają do Polski w ramach obecnej perspektywy finansowej - powiedział Gazecie Prawnej minister.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przewiduje także, że w przyszłym roku samorządom uda się wydać z puli na lata 2004 - 2006 ponad 1 mld euro, a z puli na lata 2007 - 2013 zakontraktowanych zostanie już ponad 2 mld euro.
Samorządy mają więc duże możliwości w pozyskiwaniu środków UE. Istniejące przepisy dają również duże możliwości wybranym właśnie dysponentom tych pieniędzy, czyli samorządowcom.
Budżet można zmienić
Chodzi głównie o możliwość dokonywania zmian w budżecie jednostki. Potwierdza to prof. Eugeniusz Ruśkowski, kierownik Katedry Finansów Publicznych i Prawa Finansowego Uniwersytetu w Białymstoku.
- Nowe władze samorządowe rzeczywiście będą mogły zmieniać budżety, ale będą musiały pracować na projektach przygotowanych przez wójtów, burmistrzów czy prezydentów, ponieważ to oni mają wyłączność na przygotowanie projektu. Rady gmin nie mają więc możliwości dokonywania dowolnych zmian w projektach - powiedział Gazecie Prawnej prof. Ruśkowski.
Zwrócił również uwagę na to, że praktyka stosowana przez gminy pokazuje, że zmiany mogą być dokonywane aż do marca 2007 r.
- Co prawda istnieje przepis mówiący, że budżet powinien być uchwalony przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego, ale jego naruszenie nie rodzi konsekwencji prawnych - stwierdził prof. Eugeniusz Ruśkowski.
Jeśli gmina do tego czasu nie uchwali budżetu, zrobi to za nią regionalna izba obrachunkowa. Zdaniem dr. Michała Bitnera nie ma jednak obawy, że budżety samorządowe będą znacznie zmieniane.
* Dochody z podatków*
To, jakie są dochody gmin, powiatów i województw, reguluje ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego z 13 listopada 2003 r. (Dz.U. nr 203, poz. 1966). I tak, w gminach dużą część dochodów stanowią podatki.
Jak obliczyliśmy, w przyszłym roku wpływy do samorządów jedynie z tytułu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych wyniosą ponad 20 mld zł. Subwencja ogólna natomiast ma wynieść ponad 36 mld zł.
Poza tymi źródłami jest jeszcze wiele innych. Na co samorządy przeznaczają te pieniądze? Samorządy finansują transport miejski, wywóz śmieci, oczyszczalnie ścieków, służbę zdrowia, opiekę społeczną, a także przeznaczają środki na zapewnienie bezpieczeństwa obywateli oraz drogi.