Zgodnie z art. 19 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887) składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym pobiera się do osiągnięcia określonej kwoty rocznej podstawy wymiaru ww. składek.
Podstawa ta w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, określonego w ustawie budżetowej, ustawie o prowizorium budżetowym lub ich projektach a w razie ich braku przy ustalaniu wymienionego wynagrodzenia bierze się pod uwagę przeciętne miesięczne wynagrodzenie z III kwartału roku poprzedniego).
W 2003 roku roczna podstawa wymiaru składek emerytalnych i rentowych wynosi 65 850 zł.
Wymienione ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek dotyczy osób objętych zarówno obowiązkowym jak i dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym. Dotyczy także osób dobrowolnie kontynuujących te rodzaje ubezpieczeń po ustaniu obowiązku ubezpieczenia lub po zakończeniu ubezpieczenia dobrowolnego związanego z pracą w podmiotach zagranicznych.
Ograniczenie rocznej podstawy wymiaru składek nie dotyczy pozostałych składek, tj.: ubezpieczenia chorobowego, wypadkowego, Funduszu Pracy oraz Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Kto pilnuje podstawy?
Do końca ubiegłego roku obowiązek monitorowania i informowania ubezpieczonych o przekroczeniu rocznej kwoty wymiaru składek emerytalnych i rentowych spoczywał na ZUS. Od stycznia br. obowiązek pilnowania momentu przekroczenia ww. kwoty przerzucony został na płatników oraz samych ubezpieczonych.
Zgodnie z nowymi przepisami płatnik składek przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe do osiągnięcia kwoty 65 850 zł. W momencie przekroczenia przez ubezpieczonego tejże kwoty płatnik ma obowiązek zaprzestać obliczania i przekazywania składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Natomiast w przypadku gdy za daną osobę ubezpieczoną składki opłaca więcej niż jeden płatnik, obowiązek zawiadomienia wszystkich płatników składek o przekroczeniu górnej granicy rocznej podstawy wymiaru składek emerytalnych i rentowych spoczywa wyłącznie na ubezpieczonym. Co ważne - za skutki błędnego zawiadomienia powodującego nieopłacenie należnych składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odpowiada ubezpieczony.
Gdy ubezpieczony ma np. dwóch pracodawców, to za miesiąc, w którym nastąpiło przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeden płatnik może sporządzić za niego raport z "zerową" podstawą wymiaru składek na te ubezpieczenia, a drugi - wykazać w raporcie kwotę do wysokości ustalonego na dany rok limitu rocznej podstawy wymiaru składek.
Okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia limitu wymiaru traktuje się jak okres ubezpieczenia, w rozumieniu przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118 z późn. zm.), także wtedy, gdy podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym danej osoby ustało w trakcie roku kalendarzowego po przekroczeniu 30-krotności przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Zwrot nadpłaconych składek
W przypadku gdy doszło do nadpłaty składek, a więc gdy do ZUS zostały przekazane składki emerytalne i rentowe obliczone od podstawy, która przekroczyła kwotę 65 850 zł - ZUS z urzędu zalicza nadpłatę na poczet zaległych lub bieżących składek, a w razie ich braku - na poczet przyszłych składek.
Powstała nadpłata może również zostać zwrócona ubezpieczonemu, lecz tylko w przypadku, gdy do ZUS wpłynie stosowny wniosek. ZUS zawiadamia płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, które mogą być zwrócone (chyba że nie stanowią więcej niż 5% najniższego wynagrodzenia). Wniosek o zwrot nienależnie opłaconych składek płatnik składek może złożyć po stwierdzeniu, że składki zostały nienależnie opłacone, jednak nie później niż w ciągu 7 dni od otrzymania ww. zawiadomienia. Zwrotowi podlegają także nienależnie opłacone składki odprowadzone do otwartego funduszu emerytalnego.
Za datę stwierdzenia nienależnie opłaconych składek uważa się datę otrzymania przez ZUS imiennego raportu miesięcznego korygującego i deklaracji rozliczeniowej korygującej.
W sytuacji gdy nastąpiło przekroczenie limitu rocznej podstawy wymiaru składek, płatnik składek za okres tego przekroczenia ma obowiązek przekazać do ZUS korygujące dokumenty rozliczeniowe, zawierające korektę podstawy wymiaru i wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne. Wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne w korygującym raporcie imiennym jest wyliczana przy zastosowaniu stopy procentowej obowiązującej w miesiącu, za który były sporządzone dokumenty pierwszorazowe ubezpieczonego, czyli w miesiącu wypłaty wynagrodzenia ubezpieczonemu.
Zwrot nadpłaty jest dokonywany w terminie 30 dni od przekazania skorygowanych dokumentów rozliczeniowych.
Z nadpłaty powstałej w związku z przekroczeniem limitu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ZUS rozlicza się tylko z płatnikiem składek. Po otrzymaniu zwrotu nadpłaty płatnik składek ma obowiązek zwrócić niezwłocznie ubezpieczonemu nadpłaconą składkę w części sfinansowanej ze środków ubezpieczonego. Z nadpłaconej składki potrącana jest różnica niedopłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne za ten sam miesiąc. W przypadku gdy nadpłaconą składkę płatnik zaliczy na poczet przyszłych składek, ma on obowiązek zwrócić z własnych środków nadpłaconą składkę w części finansowanej przez ubezpieczonego.
WAŻNE
Zgodnie z pismem Ministerstwa Finansów z dnia 20.02.2002 r. nr PB5/IMD-033-52-260/02 kwota zwrotu nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne . Od kwoty zwrotu pobiera się jednak podatek dochodowy oraz składkę na ubezpieczenie zdrowotne - w miesiącu, w którym kwota zwróconych składek została wypłacona pracownikowi. Oprócz kwoty zwrotu pracownikowi przysługują również odsetki z tytułu nadpłaconych składek ubezpieczenia emerytalnego oraz rentowego, które obliczane są w wysokości odsetek od zaległości podatkowych. Odsetki te korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych.