"Ogólny Wskaźnik obniżył się w stosunku do poprzedniego badania o 0,4 punktu (w rzeczywistości, ze względu na zaokrąglenia różnica wynosi blisko 0,5 punktu). Oznacza to, że nastroje przedsiębiorców generalnie nieznacznie spadły. Są one jednak nadal relatywnie wysokie, ponieważ tegoroczny wskaźnik jest drugim najwyższym w historii badań. Tylko w dwóch edycjach (obecna i poprzednia) wskaźnik wyniósł powyżej 100 punktów. Różnica pomiędzy tegorocznym wynikiem a najniższym odczytem z 2012 r. wynosi aż blisko 11 punktów" - czytamy w Raporcie o Sytuacji Mikro, Małych i Średnich Firm, przygotowanym po raz dziewiąty przez Bank Pekao.
W 2018 r. najbardziej optymistyczne były firmy średnie. Najniższy wskaźnik prognoz dotyczy firm małych. Najsłabiej ostatnie 12 miesięcy oceniły firmy mikro.
Z badania wynika, że spośród branż w ub. roku najlepsze nastroje panowały w budownictwie, jednak po raz pierwszy wskaźnik prognoz (choć nadal wysoki), jest niższy od wskaźnika za ubiegłe 12 miesięcy. Oznacza to, że ostatni rok firmy budowlane oceniły bardzo dobrze, ale nie są pewne czy aż tak dobra koniunktura utrzyma się w kolejnym roku.
"Rekordowym wynikiem tegorocznego badania jest ocena ostatnich 12 miesięcy - wskaźnik ten wzrósł rok do roku o 0,6 punktu, wyniósł 100,1 punktu i jest najwyższym odczytem w ciągu dziewięciu lat badań. Po raz pierwszy też w historii wskaźnik ten przekroczył próg 100 punktów. Rok 2018 (w ocenie dokonanej we wrześniu i październiku 2018) był więc najlepiej ocenianym rokiem na przestrzeni ostatnich dziewięciu lat" - czytamy dalej.
Z kolei Indeks dotyczący prognoz spadł o 1,6 punktu i wyniósł 100,6 punktu. Mimo spadku wskaźnika, liczba optymistów była statystycznie większa (minimalnie) od liczby pesymistów.
"Po raz pierwszy w historii badań ocena perspektyw obniżyła się rok do roku, podczas gdy wskaźnik za ostatnie 12 miesięcy jest wyższy niż w poprzednim badaniu. Właściciele firm uznali, że rok 2018 był najlepszym z ostatnich dziewięciu lat, a podobna dobra koniunktura w kolejnym roku nie jest już tak pewna" - czytamy także.
Ocena zatrudnienia w ostatnich 12 miesiącach osiągnęła rekordowy poziom, co oznacza, że chęć do zatrudnienia w 2018 w sektorze mikro i małych firm była najwyższa w historii dziewięciu lat badań. Przedsiębiorcy są nadal optymistyczni jeżeli chodzi o zwiększenie zatrudnienia, choć perspektywy nie są aż tak optymistyczne jak w ubiegłym roku. Najwyższe odczyty miały miejsce w przypadku firm o zasięgu międzynarodowym oraz firmy średnie. W tym roku najczęściej chcą zatrudniać firmy budowlane.
Najwyższy poziom w ciągu dotychczasowych 9 lat badań osiągnęła także ocena przychodów oraz wyniku finansowego. Prognozy są wysokie, jednak nieco mniej optymistyczne niż w poprzednim badaniu.
"W tegorocznym badaniu po raz pierwszy wskaźnik oceny przychodów był wyraźnie wyższy od wskaźnika wyniku finansowego. Wysoki wzrost przychodów firm nie spowodował równie dużego wzrostu zysków. W obu wskaźnikach wyraźnie najlepsze były odczyty dla firm działających na rynkach międzynarodowych" - czytamy także.
W kontekście oczekiwania na zapłatę ocena poprzednich 12 miesięcy wzrosła i osiągnęła rekordowy poziom 97,5 pkt. Niższe od średniej oceny wystawiły firmy działające poza granicami kraju. Najlepsze odczyty miała branża handlowa, najniższe budowlanka i produkcja. Ponownie najlepiej sytuację oceniły firmy średnie, a najsłabiej firmy małe.
W obecnym badaniu ocena dostępności zewnętrznego finansowania w ostatnich 12 miesiącach osiągnęła najwyższy dotąd poziom. Zgodnie z oczekiwaniami, sytuacja w 2019 r. ma być stabilna.
Odsetek firm korzystających z finansowania zewnętrznego spadł o 3,6 pkt proc. W przypadku firm działających na rynkach międzynarodowych korzystają one częściej z kredytu na działalność, co wiąże się z tzw. finansowaniem eksportu. Środki własne dominują w przypadku mikro firm. Odsetek małych firm korzystających z zewnętrznych środków wynosi blisko połowę. W przypadku firm średnich zaledwie 28% mówi o korzystaniu wyłącznie z własnych środków.
Odsetek inwestujących mikro i małych firm w ostatnich 12 miesiącach, obniżył się w skali roku. Za każdym razem też firmy działające na obszarze międzynarodowym inwestują dużo częściej od średniej dla wszystkich firm.
"Spośród branż najwyższy odsetek inwestujących firm miał miejsce w sektorze budownictwa. W tej branży nastąpił także wzrost rok do roku o 2 pkt proc. Na drugim miejscu jest produkcja, ale w tym przypadku mniej firm niż w poprzednim badaniu deklarowało ponoszenie wydatków inwestycyjnych. Obniżenie odsetka miało miejsce w handlu i usługach" - głosi raport.
Głównym źródłem finansowania inwestycji w 2018 r. były środki własne. O 1 pkt proc. wzrósł odsetek firm korzystających z kredytu inwestycyjnego. Nadal bardzo duży udział w finansowaniu środków trwałych ma leasing 16%. Zwraca też uwagę 16% średnich firm deklarujących korzystanie z dotacji UE, podczas gdy dla mikro i małych odsetek ten jest znikomy.
W tegorocznym badaniu nastąpił znaczący spadek odsetka innowatorów - tylko 19,9% firm zadeklarowało wprowadzenie innowacji produktowych w ostatnich 12 miesiącach, a 13% innowacji procesowych. To najniższy wynik w historii badań. W przypadku firm działających na rynkach międzynarodowych, odsetek innowatorów jest dużo wyższy od średniej dla wszystkich firm. Odsetek ten rośnie także wraz z wielkością firmy.
Tegoroczna średnia wartość barier rozwoju wynosi 2,7 pkt i zmniejszyła się w porównaniu do ubiegłego roku. Struktura barier nie zmienia się. Nadal największym problemem pozostaje wysokość podatków. W przypadku firm działających na rynkach międzynarodowych, średnia wartość barier rozwojowych od trzech lat jest poniżej średniej dla wszystkich firm. Na kolejnych miejscach są koszty pracy, obciążenia biurokratyczne oraz przepisy prawne.
Tematem specjalnym tegorocznego raportu jest ekspansja zagraniczna polskich mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, a uwaga ekspertów skupiona została na eksporcie produktów i usług.
"Pierwsze spojrzenie na wyniki najnowszego raportu przynosi niemałe zaskoczenie. Pomimo rosnącego znaczenia eksportu w Polsce, co obserwujemy w ujęciu makroekonomicznym, odsetek mikro i małych firm deklarujących eksport swoich wyrobów lub usług w ostatnich miesiącach wyniósł w roku 2018 niecałe 13%. Odsetek ten zmalał w porównaniu do poprzedniego badania o 3,8 punktu procentowego" - czytamy w raporcie.
Jeszcze większy spadek odsetka eksportujących firm miał miejsce w kategorii mikro i małych firm działających na rynku krócej niż 3 lata (spadek o 6,4 pkt proc. w stosunku do roku 2017).
W raporcie wskazano, że na spadek odsetka eksporterów wśród mikro i małych firm w roku 2018 wpływało przede wszystkim bardzo duże zmniejszenie się odsetka eksportujących małych przedsiębiorstw (spadek o 18 pkt proc. W mniejszym stopniu spadek ten dotyczył mikrofirm (spadek o 4 pkt proc.). Główną przyczyną takiej zmiany może być wzrost popytu krajowego, w szczególności w wyniku wzrostu konsumpcji prywatnej.
"Największym zaskoczeniem w tegorocznym badaniu eksportu są wyniki dla małych firm. Do tej pory w historii badania odsetek eksportujących małych firm był najniższy w roku 2013 i wyniósł wówczas 24%. W roku 2018 odsetek spadł dużo poniżej tej wartości - wyniósł jedynie 19%. Warto zauważyć, że w poprzednich trzech latach badań odsetek ten kształtował się na bardzo wysokim i stabilnym poziomie 37%. Nieco lepiej przedstawia się prognoza eksportu na rok 2019. W kolejnym roku firmy mikro i małe deklarują większy eksport, odpowiednio o 3 pkt proc. oraz 2 pkt proc., natomiast firmy średnie deklarują sprzedaż zagraniczną na nieco niższym poziomie - mniej o 1 pkt proc." - podano także w raporcie.
Wśród badanych firm średnich, 27% firm zadeklarowało sprzedaż swoich produktów i usług poza granicami kraju. W raporcie stwierdzono, że wraz z wielkością firmy rośnie skłonność do prowadzenia działalności eksportowej.
Dla 69% mikro, 74% małych oraz 81% średnich firm eksport stanowi do 50% ich przychodów. Zatem, dla zdecydowanej większości badanych firm eksport jest tylko jednym z kanałów uzyskania przychodów. Firmy te opierają w dużej mierze swój biznes przede wszystkim na rynku krajowym.
"Przychody z działalności eksportowej na poziomie powyżej 50% przychodów całkowitych, lecz nie w 100%, uzyskuje jedna piąta polskich eksporterów, natomiast tylko 9% badanych firm deklaruje, że eksport generuje 100% ich przychodów. Okazuje się więc, że firmy dywersyfikują rynki zbytu poprzez wykorzystanie w dużej mierze również rynku krajowego. Najwyższy odsetek firm nastawionych na czerpanie przychodów w 100% wyłącznie ze sprzedaży produktów i usług za granicą odnotowano wśród firm jednoosobowych - 11%" - czytamy w raporcie.
Wśród badanych eksportujących mikrofirm, co 10 firma działa na rynkach zagranicznych krócej niż 1 rok, 29% firm jest tam obecnych od 1 roku do 3 lat, natomiast 61% najmniejszych firm, zatrudniających do 9 osób, eksportuje swoje produkty i usługi dłużej niż 4 lata.
W przypadku firm małych, jedynie 4% firm weszło na rynki zagraniczne w przeciągu ostatniego roku, 14% działa na tych rynkach od 1 roku do 3 lat i aż 82% firm zatrudniających od 10 do 49 osób, sprzedaje swoje produkty poza granicami kraju dłużej niż 4 lata. Wśród firm średnich nie znalazła się w badaniu firma, która weszła na rynek zagraniczny w 2018 roku, ale 13% firm zatrudniających od 50 do 249 osób potwierdziło, że działa poza granicami kraju krócej niż 3 lata, natomiast zdecydowana większość jest obecna na tych rynkach dłużej niż 4 lata - 87% wszystkich eksporterów wśród firm średnich. W roku 2013 skłonność do wejścia na rynki zagraniczne była jeszcze mniejsza. Jedynie 7% mikrofirm oraz 2% małych firm rozpoczęło sprzedaż poza granicami kraju. Zdecydowana większość eksportujących w roku 2013 mikro i małych firm była obecna na rynkach zagranicznych powyżej 4 lat - 70% tych firm.
Około 90% badanych firm zadeklarowało eksport do Europy, a ponad 23% na rynki pozaeuropejskie.
"Zdecydowana większość eksportujących mikro i małych firm - 54% (w roku 2013 było to 56%) oraz 68% firm średnich eksportuje swoje produkty i usługi do Niemiec. Rynek niemiecki jest nie tylko bardzo chłonny dla polskich eksporterów, ale przede wszystkim jego atutem jest bliskość. Dalsze rynki zachodnie mogą generować większe koszty logistyki i transportu, co ma ogromne znaczenie szczególnie w przypadku sektora najmniejszych firm. Bliskość rynku zbytu ma również ogromne znacznie w przypadku drobnych firm usługowych" - czytamy również.
Na drugim miejscu rankingu znalazła się Wielka Brytania i Irlandia Północna. Na "Wyspy" swoje produkty i usługi wysyła z Polski 19% mikro i małych firm (w roku 2013 było to 20%) oraz 27% firm średnich. Trzecim ulubionym rynkiem zbytu polskiego eksportu mikro, małych i średnich firm według tego badania jest Francja, dokąd swoje produkty wysyła 14% mikro i małych firm (1% w roku 2013) oraz 22% firm średnich. Kolejnymi, bardzo ważnymi rynkami zbytu dla polskich mikro, małych oraz średnich eksporterów są: Holandia (12% mikro i małe firmy; 18% firmy średnie), Czechy (11% mikro i małe; 15% średnie), Szwecja (9% mikro i małe; 12% średnie), Włochy (8% mikro i małe; 9% średnie) oraz Słowacja (8% zarówno mikro i małe, jak i średnie).
Dotychczas raport Banku Pekao obejmował jedynie mikro i małe przedsiębiorstwa, tj. zatrudniające do 49 pracowników. W tym roku badaniem objęte zostały także firmy średnie, czyli takie które zatrudniają do 249 osób.
"Zmiana metodologii badania odpowiada sytuacji na rynku, a także pokazuje zmiany, które zaszły wewnątrz naszej struktury. Od ponad roku w Pekao funkcjonuje Pion Bankowości Małych i Średnich Przedsiębiorstw wyspecjalizowany w świadczeniu usług dla MŚP. Chcemy jak najlepiej znać potrzeby naszych klientów" - powiedziała wiceprezes Banku Pekao Magdalena Zmitrowic.
Badanie opinii właścicieli mikro, małych i średnich przedsiębiorstw zrealizowane zostało w formie wywiadów telefonicznych przeprowadzanych ze studia telefonicznego PBS w Sopocie. Łącznie zrealizowano 7 448 wywiady, z czego 6 024 wywiadów z właścicielami mikrofirm, 922 wywiadów z właścicielami małych firm i 502 z osobami, które reprezentowały średnie firmy. Badanie zostało przeprowadzone w dniach od 3 września do 26 października 2018 roku.
Bank Pekao SA jest częścią grupy PZU - największej grupy finansowej w Europie Środkowo-Wschodniej. Od 1998 roku bank obecny jest na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie - notowany w ramach indeksu WIG20, należy do grona pięciu największych spółek polskiej giełdy.
