Czym jest instruktaż stanowiskowy i kiedy jest przeprowadzany?

Jak można się domyślać, taki instruktaż związany jest z wykonywaniem pracy na konkretnym stanowisku. Jaka jest definicja instruktażu stanowiskowego? Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 roku w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy określa, że jest on jednym z dwóch elementów szkolenia wstępnego BHP dla nowych pracowników, razem ze szkoleniem ogólnym. 

Instruktaż stanowiskowy BHP to właściwie szkolenie wstępne na stanowisku pracy. Przeprowadza się go w związku z zatrudnianiem nowego specjalisty.

Instruktaż stanowiskowy powinien przeprowadzić pracodawca przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Najczęściej ma to miejsce w przypadku:

• pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych,
• pracownika przenoszonego na inne stanowisko robotnicze,
• ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką. 

Dodatkowo ten, który wykonuje pracę na kilku stanowiskach, powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z nich. 

Zdarza się, że nie tylko ktoś przyjmowany do pracy odbywa instruktaż stanowiskowy. Przeprowadza się go również w przypadku zmiany warunków wykonywania zadań na danym stanowisku. Mowa tu o takich zmianach jak:

• zmiana warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmiana procesu technologicznego,
• zmiana organizacji stanowisk pracy,
• wprowadzenie do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia lub substancji niebezpiecznych,
• wprowadzenie nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń.

Taki ponowny instruktaż stanowiskowy BHP powinien mieć tematykę i czas trwania uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych zmian na stanowisku. 

Najczęściej zobowiązany do przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego BHP przed przystąpieniem do pracy czy pracy w zmienionych warunkach jest po prostu przedsiębiorca. Niemniej jednak w istocie to zwykle nie on prowadzi takie szkolenie. Kto przeprowadza instruktaż stanowiskowy? Zgodnie z prawem będzie to wyznaczona osoba kierująca pracownikami lub sam przedsiębiorca, ale zawsze prowadzący instruktaż powinien mieć odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz być przeszkolony w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. 

Instruktaż stanowiskowy najczęściej jest przeprowadzany w formie instruktażu na stanowisku pracy według programu, jaki jest opracowywany dla poszczególnych grupowych funkcji. 

Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od kilku zmiennych:

• przygotowania zawodowego pracownika,
• dotychczasowego stażu pracy,
• rodzaju pracy,
• zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

Zgodnie z przytoczonym rozporządzeniem instruktaż stanowiskowy powinien zapewnić uczestnikom szkolenia zapoznanie się z czynnikami środowiska zatrudnienia występującymi na ich stanowiskach i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki oraz metodami bezpiecznego wykonywania zadań w tych zawodach.

Najczęściej instruktaż stanowiskowy uwzględnia pięć następujących po sobie etapów:

• przeprowadzenie rozmowy wstępnej instruktora z pracownikiem,
• pokazanie i objaśnienie przez instruktora całego procesu wykonywania obowiązków na danym stanowisku osoby kierującej pracownikami, który ma być realizowany następnie przez zatrudnionego,
• próbne wykonywanie określonych czynności poleconych przez instruktora z uwzględnieniem korekty instruktora podczas ich wykonywania,
• samodzielna praca instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,
• sprawdzenie i ocena przez instruktora sposobu wykonywania zadań przez pracownika.

Ostatnim etapem instruktażu stanowiskowego jest sprawdzian wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania zadań zgodnie z przepisami oraz z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Musi być on zaliczony pozytywnie, by zatrudniony mógł zostać dopuszczony do wykonywania pracy na określonym stanowisku. 

Pracownik, który odbył instruktaż stanowiskowy, powinien potwierdzić ten fakt na piśmie, w karcie szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. Karta ta jest następnie przechowywana w aktach osobowych zatrudnionego w części B. Powinny się na niej znaleźć imię i nazwisko przeprowadzającego instruktaż stanowiskowy oraz podpis kierownika komórki organizacyjnej.