Polska w Unii Europejskiej skorzystała najbardziej. Tak wzrosło PKB

W maju 2004 roku Polska wraz z dziewięcioma innymi państwami przystąpiła do Unii Europejskiej. Z okazji okrągłej rocznicy Polski Instytut Ekonomiczny przygotował raport "Wielkie rozszerzenie. 20 lat członkostwa Europy Środkowej w UE", w którym podsumowuje dwie dekady integracji europejskiej Czech, Estonii, Litwy, Łotwy, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier (określanych jako UE-8).

Jak wynika z analizy PIE, realne PKB per capita według parytetu siły nabywczej (PPP) tych ośmiu państw Europy Środkowej jest obecnie o 27 proc. większe, niż byłoby, gdyby kraje te nie wstąpiły do Wspólnoty i rozwijały się w scenariuszu kontrfaktycznym. Choć kryzys finansowy w 2008 roku spowolnił tempo rozwoju, to jednak od 2014 państwa UE-8 osiągały wyższe tempo wzrostu niż byłoby to możliwe bez członkostwa w UE, zaznaczono w raporcie.

Z raportu dowiadujemy się, że spośród państw Europy Środkowej, które przystąpiły do UE w 2004 roku, liderami wzrostu gospodarczego w latach 2004-2022 były Polska, Słowacja i Litwa.

"Udział ośmiu państw z akcesji w 2004 r. w gospodarce unijnej zwiększył się z 6 do 8,5 proc. Polska i Litwa zwiększyły wartość generowaną w produkcji przemysłowej w tym okresie, podczas gdy UE odnotowała spadek o ponad 1 pkt proc. w latach 2004–2022" - czytamy w opracowaniu.

Jak zauważa Marek Wąsiński, kierownik zespołu gospodarki światowej PIE, jednym z najistotniejszych czynników, które wpłynęły na rozwój gospodarczy regionu, było wpisanie się Europy Środkowej w unijne łańcuchy dostaw.

- To przyniosło napływ inwestycji zagranicznych, doprowadziło do pięciokrotnego wzrostu wartości eksportu towarowego i zwiększyło poziom jego zaawansowania. Integracja z UE stworzyła z Europy Środkowej centrum eksportowe. Chociaż większość produktów i usług była dostarczana do UE, niemal połowa wartości dodanej trafiała ostatecznie – także dzięki pośredniemu eksportowi – na rynki całego świata - ocenia ekspert.

Polski Instytut Ekonomiczny zaznacza, że Polska wśród krajów UE-8 odniosła największe korzyści z członkostwa w Unii Europejskiej. Według szacunków PIE, PKB per capita Polski jest obecnie o 40 proc. wyższe niż gdyby pozostała poza UE. To najlepszy wynik wśród wszystkich ośmiu analizowanych państw.

Raport zwraca uwagę, że rozszerzenie Unii Europejskiej poza korzyściami ekonomicznymi, przyniosło nowym członkom również sukces społeczny. "We wszystkich ośmiu państwach regionu znacząco wzrosły wartości wskaźników mierzących jakość życia. Dotyczy to oczekiwanej długości życia, skolaryzacji czyli długości lat przeznaczanych na naukę, i poziomu dochodu na mieszkańca" - wylicza PIE. Instytut podaje, że najwyższy poziom wskaźnika rozwoju społecznego HDI ma obecnie Słowenia (23. miejsce na świecie), zaś najniższy Węgry (46. miejsce). Wartość HDI dla Polski wyniosła w 2022 roku 0,875, co daje jej 34. miejsce spośród 191 ocenianych państw.

Jak zaznaczono w raporcie, zagrożenie ubóstwem w pięciu z ośmiu analizowanych państw spadło poniżej średniej unijnej, a percepcja korupcji zmalała wszędzie poza Węgrami i Słowenią. Poprawie uległ też poziom życia na obszarach wiejskich. Pomimo znacznej poprawy jakości życia, region Europy Środkowej nadal odstaje jednak pod względem nakładów na ochronę zdrowia czy badania i rozwój, zaznacza PIE. "Chociaż wzrósł odsetek osób z dyplomem szkoły wyższej, wciąż jednak mniej absolwentów kończyło kierunki techniczne" - czytamy.

Każde z państw regionu odnotowało wyższe tempo wzrostu niż Niemcy. Najszybciej rósł PKB Polski, który w latach 2004–2022 się podwoił, a także Słowacji i Litwy. Poza Węgrami i Słowenią, które odnotowały wzrost 44-proc., PKB Czech, Łotwy i Estonii wzrósł co najmniej o 50 proc. - czytamy w raporcie.

PIE zwraca też uwagę na fakt, że zdecydowana większość regionów państw UE-8 na tle całej UE charakteryzowała się wysoką dynamiką rozwoju. Poprawę osiągnęły zwłaszcza regiony metropolitarne, położone wokół lub w bezpośredniej bliskości stolic państw (Warszawa, Praga, Bratysława, Budapeszt, Lublana). Z kolei w Polsce najszybciej rozwijającymi się regionami były województwo dolnośląskie (+37 pkt. proc.; 89 proc. średniej UE-27), mazowieckie (+31 pkt. proc.; 73 proc. średniej UE-27) oraz Warszawa (+53 pkt. proc.; 162 proc. średniej UE-27)

Polski Instytut Ekonomiczny zwraca uwagę na duży postęp, jaki dokonał się w sektorze usług teleinformatycznych w państwach Europy Środkowej po wstąpieniu do UE. Jak podaje PIE, w latach 2008-2021 państwa regionu niemal podwoiły wartość dodaną generowaną w sektorze usług ICT - z 24,4 mld euro do 45,1 mld euro. W odniesieniu do całości PKB, w całej Unii Europejskiej nastąpił wzrost udziału usług ICT z 3,4 proc. do 4,1 proc.

"W ciągu ostatnich 20 lat wartość dodana sektora usług IT podwoiła się. Obecnie spośród krajów UE-8 sektor ten jest największy w Polsce i Czechach i odpowiada łącznie za niemal dwie trzecie całej wartości dodanej" - komentuje Ignacy Święcicki, kierownik zespołu gospodarki cyfrowej PIE.

Jak jednak zauważa ekspert, odsetek specjalistów ICT wśród wszystkich pracujących w krajach Europy Środkowej (z wyjątkiem Estonii) jest niższy niż średnia w UE. "Wskazuje to na niższy poziom rozwoju sektora ICT, niedostateczną liczbę specjalistów również w innych sektorach, ale także na znaczny potencjał rozwoju cyfrowego. Nadrobienie tego dystansu to istotne wyzwanie dla UE-8" - zaznacza Święcicki.

PIE wskazuje, że wejście do Unii Europejskiej oznaczało dla państw UE-8 głęboko idące przemiany w sektorze energetycznym oraz polityce klimatycznej i środowiskowej. Zmianie uległy normy ochrony środowiska i klimatu, a także struktura wytwarzania energii i emisyjność gospodarek. "W przeciwieństwie do całej UE, w Europie Środkowej redukcje emisji miały miejsce przede wszystkim w wyniku transformacji ustrojowej w latach 1989–1991, a nie po akcesji do UE" - czytamy w raporcie.

Jak podkreśla Instytut, akcesja do UE przyspieszyła rozwój odnawialnych źródeł energii w państwach UE-8. "W latach 2004–2022 udział odnawialnych źródeł energii w końcowym zużyciu energii w Polsce wzrósł 2,5-krotnie i osiągnął wartość 16,9 proc., z kolei udział OZE w produkcji energii elektrycznej w 2022 r. wyniósł 21 proc. co stanowi ponad 10-krotny wzrost w porównaniu z 2004 r. i jest tylko nieznacznie niższy niż średni wskaźnik dla UE (23 proc.)" - wylicza PIE.

Jak zaznaczono w raporcie, transformacja sektora energetycznego, transportu oraz ciepłownictwa poprawiła jakość powietrza w całej Unii Europejskiej. W latach 2005–2021 liczba przedwczesnych zgonów związanych z zanieczyszczeniem powietrza drobnymi cząstkami stałymi w UE spadła o 75 proc. Zanieczyszczenie powietrza w Unii pyłami PM2,5 zmniejszyło się w tym czasie o 28 proc., tlenkami azotu o 47 proc., a tlenkami siarki aż o 80 proc. "Poprawiła się również jakość powietrza w państwach UE-8, w których zanieczyszczenie pyłami PM2,5 spadło w tym okresie o 31 proc., tlenkami azotu o 15 proc. a tlenkami siarki o 51 proc." - czytamy.