Diametralnie różne dane na temat średniego poziomu płac prezentuje Główny Urząd Statystyczny. Pierwsza kwota dotyczy dużych firm, a druga małych, zatrudniających do 9 pracowników. Sprawdziliśmy, które statystyki lepiej oddają rzeczywistość. Szczególnie, że różnice w ramach tej samej branży sięgają nawet 100 proc.
Comiesięczne dane GUS na temat średniego poziomu wynagrodzeń zawsze wzbudzają duże emocje wśród czytelników. W komentarzach często dziwią się i zauważają, że mało kto zarabia na poziomie średniej statystycznej. Przypomnijmy, że według ostatnich danych w sierpniu przeciętna płaca w Polsce wynosiła około 4500 brutto, przy czym w zależności od branży wahała się od 3200 do nawet 8000 zł brutto.
Należy jednak podkreślić, że dotyczy to dużych przedsiębiorstw, zatrudniających 10 lub więcej pracowników. Łącznie statystyki obejmują więc nieco ponad 6 mln ludzi.
Dużym pracodawcą są także wszystkie małe firmy, które znacznie rzadziej widnieją w oficjalnych raportach, a zatrudniają łącznie prawie 4 mln osób - wynika z najnowszego opracowania GUS na temat właśnie mikroprzedsiębiorstw. Okazuje się, że w ich przypadku średni poziom płac jest nieporównywalnie niższy niż w dużych firmach.
Miesięczne wynagrodzenie brutto na jednego zatrudnionego kształtowało się w ubiegłym roku na poziomie zaledwie 2577,2 zł. Na rękę daje to - przy normalnej umowie o pracę - około 1861 zł. W porównaniu do średniej, co miesiąc publikowanej przez GUS, jest to w tej chwili o blisko 1340 zł netto mniej.
Oczywiście porównanie płac dużych firm w sierpniu tego roku i małych w 2016 nie jest do końca miarodajne, bo wynagrodzenia niemal z miesiąca na miesiąc rosną. Jeśli jednak wyciągniemy średnią dla największych spółek za ubiegły rok (4277 zł brutto na rękę), okaże się, że różnica jest niewiele mniejsza: w małych firmach zarabiało się o 1185 zł netto mniej.
Skąd takie różnice?
O przyczyny takiego stanu rzeczy zapytaliśmy dr Małgorzatę Starczewską-Krzysztoszek. Główna ekonomistka Konfederacji Lewiatan wskazuje na kilka czynników, które sprawiają, że duzi płacą więcej.
- Co do zasady, efektywność i wydajność mniejszych firm jest niższa niż w przypadku dużych przedsiębiorstw - wskazuje ekspertka Lewiatana. Zwraca przy tym uwagę na w większości lepsze technologiczne możliwości dużych firm i ich osprzętowienie. To pozwala generować większe przychody, które później przekładają się na lepsze możliwości wynagradzania pracowników.
- W czołówce najlepiej wynagradzających dużych firm w Polsce są te z kapitałem zagranicznym. W przypadku mikroprzedsiębiorstw, gdzie znacząca część to firmy jednoosobowe, tego nie ma - dodaje Małgorzata Starczewska-Krzysztoszek.
Dla międzynarodowych korporacji zapłacenie pensji w wysokości polskiej średniej krajowej nie jest problemem, bo w ich macierzystych krajach za tę samą pracę i tak płaci się więcej.
Ekonomistka zwraca także uwagę na to, że w części najmniejszych firm występuje zjawisko "płacenia pod stołem" lub zatrudniania "na czarno". Powołuje się przy tym na badania samego Lewiatana, który w 2014 roku pytał pracodawców o to, jaka część pracowników w ich branży może być wynagradzana w całości lub częściowo poza systemem.
Pracodawcy sami oceniali, że około 33,97 proc., a więc mniej więcej co trzecie wynagrodzenie, jest w rzeczywistości wyższe niż na umowie. Podobne poprzednie badania pokazywały mniej więcej na ten sam odsetek.
Choć - jak przyznaje ekspertka - w obliczu rynku pracownika teraz może to być mniejszy procent, ale jest dalej na tyle istotny, że zaburza oficjalne statystyki wynagrodzeń.
- Z tego względu, a także biorąc pod uwagę fakt, że statystyki GUS z firm zatrudniających powyżej 9 osób są znacznie lepiej udokumentowane i obejmują większą liczbę danych, ogólną sytuację na rynku pracy w Polsce lepiej oddają wyniki oparte na dużych przedsiębiorstwach - podsumowuje.
Różne płace w regionach i branżach
Zarówno w przypadku dużych jak i małych firm w poszczególnych województwach i segmentach działalności wynagrodzenia różnią się. Z tym że w małych firmach rozstrzał jest zdecydowanie mniejszy.
Miesięczne wynagrodzenie brutto na jednego zatrudnionego w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących do 9 osób było w 2016 roku najwyższe w województwach: mazowieckim (3125,3 zł brutto) i dolnośląskim (2708 zł brutto), a najniższe w: podkarpackim (2213 zł brutto), świętokrzyskim (2223,4 zł brutto) oraz warmińsko-mazurskim (2246,3 zł brutto).
źródło: GUS
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w małych firmach to 2577,2 zł brutto, z tym że płace w podmiotach należących do osób fizycznych są nieco mniejsze - na poziomie 2172 zł.
Firmy w formie osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej płacą zaś blisko 3612,7 zł. Statystyki dla całego kraju są bliżej dolnej granicy, bo aż 90 proc. wszystkich mikroprzedsiębiorstw należy do osób fizycznych.
Najwyższe wynagrodzenia odnotowuje się w jednostkach prowadzących działalność z segmentu "informacja i komunikacja". Mowa m.in. o informatykach, dziennikarzach oraz wszelkich zawodach związanych z działalnością wydawniczą, filmową, muzyczną i telekomunikacyjną. Tu zarabia się średnio 3899,5 zł brutto. Dużo? W większych firmach płacili w 2016 roku w tej samej branży dwa razy tyle - 7580,64 zł brutto.
Powyżej średniej zarabia się też w obsłudze rynku nieruchomości (3318,1 zł brutto). Tu różnice między dużymi i małymi firmami są zdecydowanie mniejsze. Te pierwsze wypadają lepiej o około 1216 zł brutto.
Podobnie jak w sektorze większych przedsiębiorstw, kokosów nie ma w gastronomii i szeroko rozumianym zakwaterowaniu (m.in. hotelarstwo). Średnio pracownik zarabiał w ubiegłym roku 2130,6 zł brutto. Jeszcze niższe są płace w jednostkach zajmujących się leśnictwem i rybactwem, które zamykają statystyki wynikiem 2100,4 zł brutto.
| Przeciętne wynagrodzenie brutto w branżach | ||||
|---|---|---|---|---|
| branża | małe firmy | duże firmy | o ile więcej płacą w dużych firmach? | różnica % |
| informacja i komunikacja | 3 900 | 7581 | 3681 | 94% |
| działalność profesjonalna, naukowa i techniczna | 3 006 | 6326 | 3320 | 110% |
| obsługa nieruchomości | 3 318 | 4534 | 1216 | 37% |
| przemysł | 2 424 | 4329 | 1905 | 79% |
| budownictwo | 2 406 | 4253 | 1847 | 77% |
| średnia | 2 577 | 4277 | 1700 | 66% |
| handel, naprawa pojazdów | 2 541 | 3899 | 1358 | 53% |
| transport i gospodarka magazynowa | 2 265 | 3956 | 1691 | 75% |
| zakwaterowanie i gastronomia | 2 131 | 3095 | 964 | 45% |
| administrowanie i działalność wspierająca | 2 796 | 2985 | 189 | 7% |
| źródło: GUS |
W 2016 roku mikro i małych firm prowadzących działalność gospodarczą było w Polsce ponad 2 mln. Mowa o takich przedsiębiorstwach, które zatrudniają do 9 osób. W tej grupie mikroprzedsiębiorstw dominowały jednostki należące do osób fizycznych (90 proc.).
Mniej więcej co czwarta firma działała w branży handlowej lub zajmowała się naprawą pojazdów. Znaczący odsetek to też działalność profesjonalna, naukowa i techniczna (13,2 proc. firm) oraz budowlanka (12,7 proc.).
Dla małych firm charakterystyczne jest to, że mniej więcej jedna trzecia wszystkich pracowników nie ma umowy o pracę. Jednocześnie dla 15 proc. z nich nie jest to główne źródło dochodów.