Składka zdrowotna na działalności gospodarczej 2022 - co się zmienia?

Zgodnie ze zmianami, to w dużej mierze od wybranej formy opodatkowania będzie zależeć wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne. Dowiedz się, od kiedy i na jakich zasadach obowiązują nowe regulacje.

Przed wejściem w życie Polskiego Ładu wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne ustalano w formie zryczałtowanej. 75% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale poprzedniego roku stanowiło podstawę, od której naliczane było 9% składki zdrowotnej. 3/4 kwoty wystarczyło przemnożyć przez 9%, by poznać minimalną wysokość obowiązującej w danym roku składki. 

W styczniu 2022 część przedsiębiorców (rozliczających się liniowo oraz według skali podatkowej) obowiązują stare przepisy i rozliczą się jak dotychczas, czyli na podstawie wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za czwarty kwartał 2021. Kwota ta wyniosła 6221,04 zł, stąd składka zdrowotna wyniesie 419,92 zł (75% x 6221,04 = 4665,78 zł x 9% = 419,92 zł). Co jednak istotne, również dla osób, które rozliczają się liniowo oraz według skali podatkowej, od lutego zmienią się zasady naliczania należnej składki. 

Osoby, które zdecydowały się na opodatkowanie działalności ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, a także te, które korzystają z karty podatkowej, muszą składkę naliczyć zgodnie z nowymi przepisami już w styczniu 2022 roku. 

Od nowego roku, zgodnie z przepisami zawartymi w Polskim Ładzie, obowiązująca przedsiębiorców wysokość składki zdrowotnej będzie ustalana w zależności od wybranej formy opodatkowania. Niestety, nie tylko zasady naliczania składki się zmieniły. Osoby prowadzące działalność gospodarczą nie będą mogły już korzystać z odliczenia części składki zdrowotnej (7,75% podstawy wymiaru) od podatku dochodowego.

W przypadku osób, które wybrały formę opodatkowania według skali podatkowej, stopa procentowa składki na ubezpieczenie zdrowotne pozostanie taka sama i będzie wynosić 9%. 

Jak wygląda wyliczenie składki zdrowotnej dla osób, które uzyskują dochody z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy PIT? Koniecznie jest ustalenie miesięcznej podstawy wymiaru składki, którą stanowi dochód uzyskany w miesiącu poprzedzającym miesiąc, za który przedsiębiorca opłaca składkę. Miesięczny dochód ustalany jest w następujący sposób:

• Dochód za pierwszy miesiąc, w którym podlega się ubezpieczeniu zdrowotnemu w roku składkowym (obowiązującym od 1 lutego do 31 stycznia kolejnego roku), jest różnicą pomiędzy przychodami a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów, w rozumieniu ustawy o PIT.
• Tak wyliczony dochód jest pomniejszany o kwotę składek opłaconych w tym miesiącu na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe, jeśli nie zostały wliczone do kosztów uzyskania przychodu. 
• Dochód za kolejne miesiące ustalany jest jako różnica między sumą przychodów osiągniętych od początku roku a sumą kosztów uzyskania tych przychodów poniesionych od początku roku. 
• Ustalony w ten sposób jest pomniejszany o sumę dochodów ustalanych za miesiące poprzedzające oraz o różnicę między sumą składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe zapłaconych od początku roku, a sumą składek odliczonych w poprzednich miesiącach. Dochód nie może być pomniejszony o składki, jeśli były one zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. 

Co ważne, jeśli obliczana w powyższy sposób składka będzie niższa niż kwota 9% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku kalendarzowym (w 2022 zł jest to 270,90 zł), przedsiębiorca będzie musiał podnieść wysokość składki do podanej kwoty. W takim przypadku obowiązującą podstawą wymiaru składki będzie kwota minimalnego wynagrodzenia - 3010 zł w 2022 roku. 

Oznacza to, że nawet w przypadku, gdy przedsiębiorca w danym miesiącu nie uzyska żadnego dochodu, będzie zobowiązany do zapłaty składki zdrowotnej. 

Zasady te obowiązują od 1 lutego 2022 roku, a na wysokość składki za luty 2022 roku jest zależna od dochodu uzyskanego w styczniu 2022 roku.

Istotne jest, że podczas ustalania miesięcznego dochodu, przedsiębiorca nie uwzględnia przychodów, które osiągnął w okresie zawieszenia działalności gospodarczej ani poniesionych w tym okresie kosztów. 

W przypadku osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i zdecydowały się na opłacanie podatku dochodowego w formie podatku liniowego, stopa procentowa składki wyniesie 4,9%. Ta wysokość będzie obowiązywała przedsiębiorców od rozliczeń składek za luty 2022. Zasady obliczania podstawy składki zdrowotnej będą jednak takie same jak w przypadku przedsiębiorców, którzy rozliczają się według zasad ogólnych. 

Tak samo będzie działać również minimalna wysokość składki zdrowotnej, która także nie może być niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym. 

Przykład:

Grzegorz prowadzi działalność gospodarczą według ogólnych zasad. Dochód z jego działalności wyniósł w marcu 7000 zł. Wysokość składki za kwiecień 2022 roku wyniesie pana Grzegorza 343 zł (4,9% x 7000 zł).

W 2022 roku składka zdrowotna dla osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych wynosi 9% podstawy wymiaru składki.

Miesięczną podstawę wymiaru składki stanowi kwota odpowiadająca: 

• 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeśli przychody z działalności gospodarczej osiągnięte od początku roku kalendarzowego nie przekroczyły kwoty 60 000 zł 
• 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły 60 000 zł, ale nie przekroczyły 300 000 zł; 
• 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli przychody z działalności gospodarczej przekroczyły 300 000 zł.

Przychody te należy pomniejszyć o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub zostały odliczone od dochodu na podstawie ustawy o PIT. 

W takim przypadku, jeśli przedsiębiorca przekroczy kwotę przychodów w danym miesiącu, za ten miesiąc musi rozliczyć składkę od podstawy wymiaru obowiązującej dla kolejnego progu przychodów. 

Jeżeli przedsiębiorca stosuje opodatkowanie w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, to przy ustaleniu miesięcznej podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne może przyjąć kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym pod warunkiem, że przez cały poprzedni rok kalendarzowy prowadził działalność gospodarczą. Ma taką możliwość, gdy w poprzednim roku płacił podatek według zasad ogólnych lub korzystał z opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. 

Tak ustaloną podstawę wymiaru jest zobowiązany stosować przez cały rok, z wyjątkiem przypadków, w których zakończy, a następnie podejmie nową działalność gospodarczą. Przyjętą kwotę przychodów uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym przedsiębiorca pomniejszy o kwotę opłaconych w poprzednim roku kalendarzowym składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeśli nie zaliczył ich do kosztów uzyskania przychodów lub odliczył od dochodu na podstawie ustawy o PIT.

W przypadku przedsiębiorców uzyskujących przychody z działalności gospodarczej i opłacających podatek w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych roczna podstawa wymiaru składek jest obliczana jako:

• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności nie przekroczyły w tym okresie kwoty 60 000 zł;
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeśli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 60 000 zł i nie przekroczyły kwoty 300 000 zł;
• iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty równej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli osiągnięte przychody z działalności przekroczyły w tym okresie kwotę 300 000 zł.

Do ustalania podstawy wymiaru składki przyjmuje się kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego (6221,04 zł za IV kwartał 2021 roku).

Zapłacona składka zdrowotna nie będzie podlegała odliczeniu od należnego ryczałtu. Przychody osiągnięte z działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych (uwzględniane przy ustaleniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne) pomniejsza się o kwoty opłaconych składek na ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe.

W stosunku do osób, które prowadzą pozarolniczą działalność gospodarczą i do przychodów stosują opodatkowanie na zasadach ogólnych lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, wprowadzono zasadę rocznego rozliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Przedsiębiorcy nadal zobowiązani są do obliczania składek co miesiąc od miesięcznej podstawy wymiaru, jednak po zakończeniu roku dodatkowo ustalają wysokość składki rocznej od rocznej podstawy jej wymiaru. Oznacza to, że w stosunku do sumy składek opłacanych miesięcznie obliczona składka roczna może okazać się wyższa lub niższa. To rodzi zobowiązanie przedsiębiorcy do dopłacenie różnicy lub wystąpienia o zwrot nadpłaty. 

Roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej należy ustalić za okres roku składkowego trwającego od 1 lutego do 31 stycznia kolejnego roku. Roczna podstawa to dochód z działalności gospodarczej i aby go ustalić przedsiębiorca musi: 

• Obliczyć różnicę między osiągniętymi przychodami z tytułu działalności a poniesionymi kosztami uzyskania tych przychodów. 
• Następnie wynik ten pomniejszyć o kwotę opłacanych w tym roku składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeśli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. 

Jeśli przedsiębiorca obliczy roczną podstawę wymiaru składki zdrowotnej i okaże się ona niższa od kwoty stanowiącej iloczyn liczby miesięcy w roku składkowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i minimalnego wynagrodzenia, podstawę wymiaru składki za ten rok będzie stanowić kwota wyższa. Podobnie jak wcześniej, przy ustalaniu rocznego dochodu nie uwzględnia się przychodów osiągniętych w okresie zawieszenia działalności ani poniesionych w tym czasie kosztów ich uzyskania. 

Przykład: 

Aneta prowadziła działalność gospodarczą opodatkowaną według zasad ogólnych (skala podatkowa) od 1 marca do 31 grudnia 2022 r. Za ten rok uzyskała dochody w wysokości 25 600 zł. Suma minimalnego wynagrodzenia za 10 miesięcy 2022 r. wyniosła 30 100 zł (10 x 3 010 zł), dlatego roczna składka Anety wyniesie 2 709 zł (30 100 zł x 9%).

W przypadku osób rozliczających się na zasadach karty podatkowej zasada ustalania składki zdrowotnej jest prosta. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia zdrowotne od 2022 roku to kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego na dzień 1 stycznia danego roku. Ta wysokość składki będzie obowiązywać aż do 31 grudnia danego roku. W 2022 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 3010 zł, stąd składka już od stycznia 2022 roku wyniesie 270,90 zł (9% x 3010 zł). 

Dla tych, którzy współpracują z osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą, lub tymi, które korzystają z ulgi na start, składka zdrowotna w wysokości 9% będzie naliczana od podstawy wynoszącej 100% przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale roku poprzedniego włącznie z wypłatami z zysku. Wartość ta wynosi 6221,04 zł, dlatego składka zdrowotna będzie odpowiadać kwocie 559,89 zł i obowiązywać od 1 stycznia 2022 roku.

Zwrot nadpłaconej składki przysługuje przedsiębiorcy wtedy, gdy suma składek na ubezpieczenie zdrowotne wpłaconych w ciągu roku jest wyższa od rocznej podstawy wymiaru składki ustalonej w zależności od stosowanej formy opodatkowania.

O zwrot należy wystąpić w ciągu miesiąca od upływu terminu na złożenie zeznania podatkowego (do końca maja danego roku). Warto o to zadbać, ponieważ wnioski złożone po terminie nie będą rozpatrywane.

Wniosek o zwrot nadpłaty powinien zostać złożony w formie dokumentu elektronicznego.

ZUS zwróci nadpłacone składki na ubezpieczenie zdrowotne tylko wtedy, gdy przedsiębiorca nie ma zaległości w opłacaniu składek lub zaległości z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

W przypadku zwrotu nadpłaty składek dokonane rozliczenie rocznej podstawy wymiaru i należnych składek będzie uznane za ostateczne. Zwrotu na konto bankowe można spodziewać się nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu do złożenia zeznania podatkowego PIT-36 lub PIT-36L.

W przypadku odmowy zwrotu ZUS wyda decyzję i udostępni ją przedsiębiorcy w formie dokumentu elektronicznego (od tej decyzji przysługuje odwołanie).

Podstawę wymiaru składek oraz należną składkę zdrowotną można skorygować nie później niż do końca drugiego miesiąca, licząc od upływu terminu do złożenia zeznania podatkowego.

Kolejną zmianą, która zaczęła obowiązywać od stycznia, jest nowy termin rozliczeń z ZUS, który upływa 20. dnia każdego miesiąca. Zobowiązuje on do zapłaty składek jedynie płatników będących osobami fizycznymi, ponieważ osoby prawne nadal mogą przekazywać deklaracje do 15. dnia miesiąca.

W razie pytań co do sposobu rozliczania składki zdrowotnej można skontaktować się z infolinią ZUS pod numerem telefonu 22 290 55 00 lub infolinią Polskiego Ładu pod numerem 22 765 64 64. Rząd uruchomił także do pomocy wirtualnego asystenta dostępnego całą dobę na oficjalnej stronie Polskiego Ładu. Jeśli nie wiesz, ile wynosi składka zdrowotna, możesz skorzystać z dostępnego na stronie ZUS kalkulatora składki zdrowotnej 2022.