Zasada ceny rynkowej w regulacjach polskich i OECD
Wytyczne OECD jak również regulacje polskiego prawa podatkowego odnoszą
się do podstawowej zasady cen transferowych określonej jako arm's length
principle, co dosłownie oznacza "zasada długości ramienia". W związku z
tym, że w transakcjach pomiędzy niezależnymi przedsiębiorstwami o alokacji
zysków decydują rynkowe mechanizmy podaży i popytu, badanie cen transferowych
będzie sprowadzało się do ustalenia, czy odpowiadają one cenom rynkowym
w porównywalnych transakcjach.
Międzynarodowy standard uzgodniony przez kraje członkowskie OECD powinien
być stosowany w celu ustalenia cen transferowych dla potrzeb podatkowych.
Jest on określony w art. 9 Modelowej Konwencji OECD w sprawie opodatkowania
jako
[1] następujący
model docelowy: "...jeżeli w wyniku powiązań zostaną ustalone lub narzucone
warunki różniące się od warunków, które ustaliłyby między sobą niezależne
podmioty i w wyniku tego podmiot nie wykazuje dochodów lub wykazuje dochody
niższe od tych, jakich należałoby oczekiwać, gdyby wymienione powiązania
nie istniały, dochody danego podmiotu oraz należny podatek określa się bez
uwzględnienia warunków wynikających z tych powiązań"
[2].
Podstawą teoretyczną badania cen transferowych, powszechnie przyjętą w systemie
prawa wielu krajów, jest zasadaokreślana w języku angielskim jako
arm's
length principle,co można przetłumaczyć dosłownie jako "zasada
długości ramienia". Jej treścią jest nakaz, aby pomimo istniejących powiązań
pomiędzy podmiotami wchodzącymi w skład struktury przedsiębiorstwa wielonarodowego,
podmioty te działały w stosunkach wzajemnych "trzymając kontrahenta na długość
ramienia", czyli na odpowiedni dystans. Istota tej zasady wyraża się w tym,
że na przedsiębiorstwa gospodarczo powiązane nakłada się obowiązek kształtowania
we wzajemnych stosunkach handlowych ogółu warunków, w tym przede wszystkim
cen ustalanych we wzajemnych transakcjach w taki sposób, w jaki uczyniłyby
to niezależne, konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa. W związku z tym, że
w transakcjach pomiędzy niezależnymi przedsiębiorstwami o alokacji zysków
decydują rynkowe mechanizmy podaży i popytu, badanie cen transferowych będzie
sprowadzało się do ustalenia, czy odpowiadają one cenom rynkowym w porównywalnych
transakcjach. Organy podatkowe będą zatem zmierzały do znalezienia odpowiedzi
na pytanie, czy podmioty niepowiązane w identycznych lub porównywalnych
okolicznościach ustalają lub ustaliłyby takie same ceny
[3].
Polski ustawodawca implementował regulacje OECD
[4] w zakresie cen transferowych do ustawy o podatku dochodowym
oraz wprowadził w 2001 roku obowiązek dokumentacyjny. Zasada ceny rynkowej
została odzwierciedlona przez ustawodawcę w pojęciu
wartości rynkowej[5] przedmiotu transakcji, którą definiujemy
jako wartość określoną na podstawie ceny ustalonej w oparciu o metody tradycyjne
oraz metody zysku transakcyjnego. Odniesienie się wprost do metod wskazuje,
iż organa podatkowe będą zmuszone określając właściwy dochód z transakcji
porównać go z porównywalnym dochodem uzyskiwanym przez podmioty niezależne.
Znamienne w regulacjach OECD jest stwierdzenie, iż zagadnienie cen transferowych
nie powinno być mylone z zagadnieniem defraudacji podatkowej lub omijania
opodatkowania, nawet jeśli polityka cen transferowych może być używana do
takich celów
[6].
Z tak zaprezentowanego stanowiska wynikają dwa wnioski:
Takie przedstawienie zagadnienia jest szczególnie istotne, gdy polityka
cen transferowych została skonstruowana na poziomie grupy kapitałowej np.
w USA i implementowana do polskich spółek. Często zdarza się, iż podstawowe
założenia wytycznych innych krajów nie są zgodne z polskimi realiami oraz
regulacjami. Należy zatem zwrócić uwagę, iż stosowanie cen transferowych
jest zagadnieniem szczególnie skomplikowanym w ramach dużych przedsiębiorstw
wielonarodowych funkcjonujących w wielu systemach podatkowych. Istniejące
różnice odnośnie wymagań mogą prowadzić do zwiększonego obciążenia przedsiębiorstw
wielonarodowych i w efekcie do wyższych kosztów działania w porównaniu z
przedsiębiorstwami działającymi w ramach tylko jednej jurysdykcji podatkowej[7].
Szczególnego zatem znaczenia dla cen transferowych w Polsce nabierają zasady
badania i tworzenia dokumentacji transakcji pomiędzy podmiotami powiązanymi
określone przez OECD jako arm's length principle, co oznacza,
iż przedsiębiorstwa powinny ustalać ceny w transakcjach w taki sposób, w
jaki zostałyby one określone pomiędzy podmiotami niepowiązanymi[8]. Znaczenie tych zasad jest bardzo
istotne z punku widzenia konstrukcji cen transferowych, ponieważ wszystkie
metody szacowania cen w transakcjach oparte są na porównywalności do podmiotów
niezależnych w danych okolicznościach faktycznych z możliwością odpowiednich
korekt.
Dawid Michalak
[1] 2 OECD Trnsfer Pricing Guideline for
Multinational Enterprises and Tax Administrations, Paris 1995, s. G-1.
[2] Tłumaczenie za Sojak S., Baćkowski D.: Polskie
przepisy prawne z zakresu cen transferowych (artykuł), Profesjonalny Serwis
Podatkowy 05/2005.
[3] Litwińczuk A.: Opodatkowanie zysków przedsiębiorstwa
międzynarodowych (artykuł), Profesjonalny Serwis Podatkowy 05/2005.
[4] OECD Tax Model Convention oraz OECD Transfer Pricing
Guidelines for Multinational Enterprises and Tax Administrations.
[5] §1 ust. 4 pkt. 4 RMF z dnia 10.10.1997 w sprawie
cen transferowych.
[6] Wytyczne OECD w sprawie cen transferowych, s. I-1.
[7] Sojak S., Baćkowski D.: Ceny transferowe - aspekt
podatkowy, Warszawa 2003, Dom Wydawniczy ABC, str. 58.
[8] OECD Transfer Pricing Guidelines for Multinational
Enterprises and Tax Administrations, OECD 1995/1997, s. I-1 do I-27.