VAT

Podatki w firmie
Umowa użyczenia a podatek od towarów i usług

Umowa nieodpłatnego użyczenia rzeczy ruchomych może rodzić obowiązek w podatku VAT jedynie w sytuacji, gdy użyczenie spełniać będzie warunki niezbędne do zakwalifikowania tej czynności jako świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy VAT.

Definicja umowy użyczenia zawarta została w art. 710 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym artykułem przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. W wyniku wydania przedmiotu umowy (rzeczy ruchomej bądź nieruchomości) nie dochodzi jednak do przysporzenia kosztem majątku użyczającego, jako że użyczony przedmiot umowy pozostaje w jego majątku.

Powstać jednak może pytanie, czy nieodpłatne użyczenie rzeczy rodzi dla użyczającego zarejestrowanego podatnika podatku VAT obowiązek podatkowy.

Na gruncie uVAT zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Zgodnie zaś z art. 8 ust. 1 uVAT przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 należy rozumieć każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Powyższe wskazuje, iż określona przez ustawodawcę definicja świadczenia usług ma charakter bardzo szeroki i w zasadzie wszelkie świadczenia, które nie są uznane za dostawę towarów traktować należy jako świadczenie usług - poza przypadkami wyraźnie wskazanymi w ustawie.

Zgodnie z art. 8 ust. 2 uVAT za świadczenie usług uznać należy również nieodpłatne świadczenie usług niebędące dostawą towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia, oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług, jeżeli nie są one związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, a podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tymi usługami, w całości lub w części. Na podstawie powyższego przepisu uznać należy, iż opodatkowaniu podatkiem VAT w określonych sytuacjach podlegać może również umowa użyczenia, tzn. oddanie rzeczy do bezpłatnego używania. Stanowisko takie prezentują organa skarbowe (np. pismo Dyrektora Izby Skarbowej w Rzeszowie z 21 lutego 2005r., znak: IS.II/2-443/262/04).

Aby jednak użyczenie rzeczy uznane mogło zostać na równi z odpłatnym świadczeniem usługi a tym samym powstał obowiązek naliczenia przez użyczającego podatku VAT muszą zostać spełnione następujące warunki:

  • świadczenie musi być wykonane na rzecz osób, o których mowa w art. 8 ust. 2 uVAT,
  • świadczenie nie jest związane z prowadzoną przez użyczającego działalnością gospodarczą,
  • podatnikowi przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tym świadczeniem w całości lub w części.

Tak więc, by można było mówić o obowiązku podatkowym z tytułu umowy użyczenia przede wszystkim podmiot użyczający musi działać w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Dodatkowo, aby umowa użyczenia podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT wydanie nie może być związane z prowadzoną przez użyczającego działalnością gospodarczą. Przykładową umową użyczenia, która nie będzie rodzić obowiązku w podatku VAT jest użyczenie przez dystrybutora urządzeń niezbędnych do sprzedaży dostarczanych przez niego towarów. W tym przypadku niewątpliwym jest, iż użyczenie ma bezpośredni związek z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą.

Ponadto, aby powstał obowiązek podatkowy w związku z nieodpłatnym świadczeniem (umową użyczenia) konieczne jest, by w związku z tą czynnością użyczającemu przysługiwało prawo do pomniejszenia podatku należnego o podatek naliczony z tytułu nabycia towarów lub usług związanych z nieodpłatnym świadczeniem. Wskazać należy, iż nie jest istotnym, czy podatnik pomniejszył podatek należy o naliczony, istotnym zaś jest sam fakt posiadania prawa do pomniejszenia podatku należnego i to niezależnie od faktu, czy podatnikowi przysługiwało powyższe prawo w całości, czy też w części.

Zaznaczyć jednak należy, iż sytuacja powyższa nie będzie dotyczyć podatników przedmiotowo zwolnionych z opodatkowania podatkiem VAT. W tym przypadku nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, a przedmiot użyczenia nie służył czynnościom opodatkowanym.

Określenie podstawy opodatkowania podatkiem VAT w przypadku nieodpłatnego świadczenia usług określone zostało w art. 29 ust. 12 uVAT. Przytoczony przepis odnieść można również do podstawy opodatkowania świadczenia wynikającego z umowy użyczenia. Podstawę opodatkowania będzie stanowić koszt świadczenia usługi ponoszony przez podatnika (podmiot użyczający). Przy określaniu podstawy opodatkowania uwzględnić należy takie czynniki jak dokonywane odpisy amortyzacyjne, koszty bezpośrednio związane z użyczaną rzeczą. W praktyce podstawa opodatkowania odbiegać będzie od podstawy, którą określono by, jeśli miałoby miejsce świadczenie odpłatne - gdyby użyczający podjął decyzję o oddaniu rzeczy w najem na warunkach rynkowych.

W kwestii związanej z dokumentowaniem transakcji użyczenia zastosowanie mieć będzie art. 106 ust. 6 uVAT. Zgodnie z powyższym przepisem w przypadku czynności wymienionych w art. 7 ust. 2 i art. 8 ust. 2, wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, oraz importu usług wystawiane są faktury wewnętrzne.

Zagadnieniem budzącym wątpliwości może być określenie momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku zawarcia umowy użyczenia. Zasadniczo obowiązek podatkowy powinien powstać po rozwiązaniu umowy i zwrocie rzeczy użyczającemu, gdyż z ta chwilą można mówić o spełnieniu świadczenia, chyba, że podatnik wystawi fakturę dokumentującą nieodpłatne świadczenie (fakturę wewnętrzną) w terminie wcześniejszym. Jednakże, aby ograniczyć potencjalne ryzyko sporu z organami podatkowymi podatnicy powinni określić okresy rozliczeniowe i cyklicznie wykazywać obowiązek podatkowy z tytułu nieodpłatnego świadczenia z tytułu umowy użyczenia.

Henryk Suchecki


Wiadomości podatkowe
Poradniki podatkowe
Narzędzia
Znajdź adres