Tematem specjalnym 11. edycji "Raportu o sytuacji mikro, małych i średnich firm w roku 2020" był wpływ COVID-19 na sektor MŚP.
"Miniony rok był wyjątkowo trudny dla wszystkich firm, także niezwykle ważnych dla całej polskiej gospodarki mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Skala wyzwań przed jakimi stanęli przedsiębiorcy, związanych z czasowym zamykaniem całych sektorów gospodarki czy wobec drastycznych spadków sprzedaży była bezprecedensowa" - powiedziała wiceprezes Banku Pekao odpowiedzialna za Pion MŚP Magdalena Zmitrowicz.
Z raportu wynika, że wpływ koronawirusa na polski sektor MŚP jest bardzo silny.
"57% respondentów uważa, że pandemia zagraża działalności firmy (wobec 38% w Europie i 39% na świecie). 37% polskich MŚP stwierdziło, że sytuacja epidemiczna miała silny wpływ na działalność firmy wobec 54% firm w Europie oraz 60% na świecie. Wpływ ten jest szczególnie widoczny w grupie firm eksportujących" - czytamy w raporcie.
Epidemia miała wpływ na takie aspekty funkcjonowania firm, jak zaopatrzenie w produkty i usługi niezbędne dla działalności biznesowej oraz sprzedaż. 58% firm globalnie, 37% w Europie oraz 36% w Polsce doświadczyło problemów z zaopatrzeniem. Odsetek firm, w których pandemia negatywnie przełożyła się na sprzedaż wyniósł odpowiednio 77% (świat), 74% (Europa) oraz 66% (Polska). W kraju szczególnie mocno dotknięta została sprzedaż na rynku wewnętrznym, zaznaczono.
Wpływ epidemii nie ograniczał się wyłącznie do kwestii związanych z zaopatrzeniem i sprzedażą. Obejmował on w Polsce takie obszary, jak wydłużenie procedur administracyjnych (41%), zmniejszenie się nakładów inwestycyjnych (32%) czy ograniczony dostęp do usług logistycznych (25%).
Raport wskazuje także na duży spadek inwestycji w sektorze mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce spowodowany cięciami kosztów oraz niepewnością. Odsetek firm inwestujących w okresie ostatnich 12 miesięcy zmniejszył się z 52% w roku 2019 do 44% w roku bieżącym. W kolejnych 12 miesiącach projekty inwestycyjne zamierza realizować jedynie 35% ankietowanych MŚP, podkreślono.
"Na szczęście firmy, które inwestowały, przeznaczyły na cel średnio o 22 tys. środków więcej niż rok temu. W przypadku średnich firm to wzrost o ponad 150 tys. zł. W kolejnych miesiącach [będziemy obserwować ] podobny trend - czyli mniej firm zamierza realizować projekty inwestycyjne, ale nakłady powinny być zdecydowanie większe" - powiedziała Zmitrowicz podczas prezentacji raportu.
Spadek odsetka inwestujących firm w roku 2020 był rekompensowany wzrostem nakładów inwestycyjnych, które w okresie ostatnich 12 miesięcy wyniosły średnio 128 tys. zł. Mikroprzedsiębiorstwa, które zrealizowały projekty inwestycyjne, wydały na ten cel średnio 101 tys. zł, małe firmy - 393 tys. zł, a średnie - 639 tys. zł. Dominującym źródłem finansowania inwestycji pozostają środki własne.
Firmy starały sobie radzić z trudną sytuacją m.in. poprzez szukanie odbiorców towarów i usług na rynkach międzynarodowych. W okresie ostatnich 12 miesięcy działalność eksportową zadeklarowało 15% przedsiębiorców. Jest to wynik o 3 pkt proc. niższy r/r, spowodowany przede wszystkim spadkiem odsetka eksporterów w grupie najmniejszych firm.
"Wpływ pandemii na eksport nie był bardzo negatywny, ponieważ nasz największy odbiorca - Niemcy - doświadczył mniejszej dekoniunktury niż inne kraje. W ankiecie 53% wskazało jednak, że eksport obniżył się" - powiedziała wiceprezes.
Kryzysowa sytuacja nie spowodowała przełomu we wdrażaniu innowacji w polskich firmach. Innowacje produktowe w ostatnim roku wprowadziło 23,7% MŚP, natomiast innowacje procesowe jedynie 18,8% mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Wydatki na innowacje tylko nieznacznie zwiększyły się w porównaniu z ubiegłym rokiem - średnie nakłady innowacyjne w sektorze MŚP miały wartość prawie 70 tys. zł, wynika z raportu.
"Przedsiębiorcy w ostatnim roku nie wprowadzili na większą skalę innowacji produktowych i procesowych. I to jest duże rozczarowanie. Wydawać by się mogło, że w takiej trudnej sytuacji firmy będą starały się wprowadzić nowe lub zmodyfikowane produkty, usługi, innowacje produktowe, albo będą zmieniać sposób świadczenia usług. Jednak nie. Na pytanie, jakie działania firmy podjęły w związku z epidemią 38% odpowiedziało, że żadnych" - powiedziała Zmitrowicz.
Większość polskich firm nie podejmowało żadnych działań lub podejmowało działania nadzwyczajne, takie jak zwolnienia pracowników, sprzedaż aktywów lub zaciągnięcie nowego zadłużenia, wynika z raportu.
Od kwietnia do sierpnia 2020 r. ITC prowadziło ogólnoświatową ankietę w celu oceny wpływu pandemii COVID-19 na działalność gospodarczą. W globalnym ITC COVID-19 Business Impact Survey zebrano dane dla ponad 6 400 firm w 138 krajach. Bank Pekao współpracował z ITC przy przeprowadzaniu badania ITC dotyczącego wpływu COVID-19 na działalność gospodarczą w Polsce.
"Z porównawczej analizy Polski i innych krajów wynika, że 37% firm w Polsce twierdzi, że ich działalność gospodarcza została silnie dotknięta przez kryzys. Udział ten jest niższy niż średnia światowa wpływu na działalność gospodarczą z badania ITC, w którym 60% MŚP zgłosiło, że odczuło silny wpływ. Ponadto, MŚP w Polsce odnotowały mniejszy wpływ niż przeciętnie w krajach europejskich, gdzie wskaźnik ten wyniósł 54%" - czytamy w komunikacie.
Jak podkreślono, skutki były różne w poszczególnych krajach, przy czym niektóre przedsiębiorstwa były bardziej narażone na skutki kryzysu, zwłaszcza firmy międzynarodowe i te z sektora usług. Wyniki badań pokazują, że w Polsce 44% eksporterów zostało silnie dotkniętych kryzysem, w porównaniu z 36% nie-eksporterów. Ta różnica jest zgodna z wynikami w innych krajach europejskich, podano także.
Wyniki badania wpływu COVID-19 na działalność gospodarczą pokazują również, że dwie na trzy firmy w Polsce odnotowały spadek sprzedaży (w kraju i/lub za granicą). Jednakże firmy w pozostałej części świata i w innych krajach europejskich doświadczyły jeszcze większego szoku popytu - spadek sprzedaży odnotowały aż trzy z czterech firm.
"Mimo mniej negatywnej oceny wpływu COVID-19 na polskich przedsiębiorców niż na zagraniczne MŚP, polskie firmy wydają się mieć większe obawy o wpływ pandemii na ich przyszłość. Aż około 57% polskich MŚP uważa, że grozi im zamknięcie działalności na stałe, w porównaniu z 38% w innych krajach europejskich i 39% w pozostałych częściach świata" - podkreślono.
Bank Pekao podał, że Ogólny Wskaźnik Koniunktury Mikro, Małych i Średnich Firm, który jest syntetyczną miarą nastrojów w przedsiębiorstwach wyniósł jedynie 91,4 pkt. Jest to wynik o ponad 11 pkt gorszy od ubiegłorocznego, rekordowego wyniku 102,6 pkt. Szczególnie słabo przedsiębiorcy ocenili okres ostatnich 12 miesięcy. Ogólny Wskaźnik Koniunktury MŚP za ten okres (przedsiębiorcy porównują dzisiejszą sytuację do tej sprzed roku) wyniósł zaledwie 88,3 pkt. Prognozy na kolejne 12 miesiące są trochę lepsze, ale znacznie poniżej neutralnego poziomu 100 pkt. Ogólny Wskaźnik Koniunktury na rok 2021 ma wartość 94,5 pkt.
Wszystkie osiem indeksów wchodzących w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury MŚP obniżyło się w stosunku do roku 2019.
"Największe spadki, na poziomie 14-16 punktów, dotyczą oceny sytuacji gospodarczej, sytuacji branży, firmy, przychodów oraz wyniku finansowego przedsiębiorstwa. Znacznie mniejsze spadki, w granicach 4-5 punktów, odnotowano przy ocenie długości oczekiwania na zapłatę za sprzedane towary i usługi, dostępu do finansowania zewnętrznego oraz zatrudnienia, co należy wiązać z ogromną skalą programów pomocowych uruchomionych przez sektor publiczny, które pozytywnie wpłynęły na płynność finansową przedsiębiorstw oraz zachowanie miejsc pracy" - czytamy także w raporcie.
Sytuacja gospodarcza jest najsłabiej ocenianym obszarem wchodzącym w skład Ogólnego Wskaźnika Koniunktury MŚP. Wskaźnik oceny sytuacji gospodarczej wyniósł w tym roku zaledwie 81,6 pkt. Na przeciwległym biegunie znalazła się ocena zatrudnienia z wynikiem 98,9 pkt. Na ten wynik duży wpływ miały optymistyczne prognozy na rok 2021. Mogą być one zweryfikowane w dół w związku z drugą falą pandemii, która rozpoczęła się krótko po zakończeniu badania, zaznaczono.
Raport Banku Pekao jest przygotowywany co roku od 11 lat. Badaniem objęte są mikro, małe i średnie firmy, czyli takie które zatrudniają do 249 osób. Badanie opinii właścicieli mikro, małych i średnich przedsiębiorstw zrealizowane zostało w formie wywiadów telefonicznych przeprowadzanych ze studia telefonicznego PBS w Sopocie. Łącznie zrealizowano 7 412 wywiady, z czego 6 006 wywiadów z właścicielami mikrofirm, 903 wywiadów z właścicielami małych firm i 503 z osobami, które reprezentowały średnie firmy. Badanie zostało przeprowadzone w dniach od 1 września do 2 października 2020 roku.
