Zmiany te - jak podkreślali inicjatorzy nowelizacji - realizują zapisy Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020, z perspektywą do 2030 roku, w zakresie takiej konsolidacji systemu zarządzania rozwojem kraju i etapowego wprowadzania systemów zintegrowanych strategii krajowej, wojewódzkiej i lokalnej.
Wprowadzanie zmian ma odbywać się dwuetapowo. Zmiany w pierwszym etapie mają na celu integrację wymiaru społeczno-gospodarczego i przestrzennego w dokumentach strategicznych przygotowanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Drugi etap ma objąć przygotowanie innej ustawy, która w kompleksowy sposób będzie regulować kwestie dotyczące polityki rozwoju.
Wśród najistotniejszych zmian, wprowadzonych nowelizacją jest m.in. usunięcie z porządku prawnego ,,Długookresowej strategii rozwoju kraju" oraz ,,Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju". Dokumentem dotyczącym rozwoju kraju ma być ,,Średniookresowa strategia rozwoju".
W założeniu rezygnacja z długookresowej strategii rozwoju kraju oraz koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju ma uprościć system dokumentów strategicznych.
Zmiany odnoszą się także do zakresu strategii rozwoju (krajowych i wojewódzkich) i zakładają m.in. wskazanie projektów strategicznych w krajowych strategiach oraz większe powiązanie strategii wojewódzkich z dokumentami planistycznymi.
Na drugim etapie zmian ma pojawić się możliwość wprowadzenia zmian związanych z dokumentami planistycznymi na poziomie województwa, uchylenie przepisów odnoszących się do przygotowania planów zagospodarowania przestrzennego województw oraz wynikających z reformy planowania przestrzennego na poziomie lokalnym. Zmiany te mają wejść w życie dopiero po roku 2025.
Nowelizacja umożliwia także przygotowanie strategii rozwoju gminy lub też strategii rozwoju ponadlokalnego. W drugim etapie - perspektywy rozwoju społeczno-gospodarczego i przestrzennego na poziomie gminy oraz na poziomie województwa mają być przedstawione w jednym zintegrowanym dokumencie strategicznym.
Zgodnie z nowelizacją strategie dla gmin nie byłyby obligatoryjne. Miałyby być natomiast wykorzystywane w przypadku większych ośrodków miejskich. Także w przypadku działań, wykraczających poza granice administracyjne jednostki terytorialnej byłaby możliwość przygotowania wspólnej strategii, co może mieć istotne znaczenie np. w przypadku ubiegania się o środki unijne.
Nowelizacja wprowadza także mechanizmy uzgadniania działań rozwojowych, nakierowanych na obszary strategicznej interwencji czyli obszary wymagające wsparcia. Założony w niej obowiązek wskazywania obszarów interwencji na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz możliwości wsparcia inwestycyjnego z różnych źródeł ma na celu rozwiązywanie problemów zwłaszcza na obszarach, gdzie kumulacja zjawisk negatywnych uniemożliwia rozwój.
Wprowadzono także mechanizmy uzgadniania działań rozwojowych z samorządami terytorialnymi oraz kontrakt programowy, sektorowy oraz porozumienie terytorialne. Kontrakt programowy ma regulować kwestie związane z dofinansowaniem i korzystaniem ze środków Unii Europejskiej w ramach regionalnych programów operacyjnych.
Program sektorowy to mechanizm, za pomocą którego uzgadniane będą przez ministrów właściwych i samorządy województw działania terytorialne wskazane w sektorowych programach rozwoju. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punktu widzenia na przykład społeczności lokalnej danej gminy, kilku gmin czy powiatu.
Przesunięty zostaje również termin usunięcia z ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju przepisów dotyczących polityki miejskiej, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2026 r.
