Mniej obowiązków względem ZUS. Rząd chce ulżyć płatnikom składek

Oprócz ograniczenia obowiązków płatników składek, projekt zakłada też uproszczenie procedur związanych ze sporządzaniem i przekazywaniem do ZUS dokumentów ubezpieczeniowych, a także eliminację powielania danych, które są już dostępne w systemie informatycznym ZUS.

Z danych ZUS wynika, że według stanu na 31 grudnia 2024 r. aktywnych płatników składek zarejestrowanych w ZUS było niecałe 3 mln, w tym opłacających składki wyłącznie na własne ubezpieczenia było ponad 1,78 mln.

"Wiele dokumentów przekazywanych do ZUS zawiera błędy, które powodują konieczność prowadzenia postępowań wyjaśniających z płatnikami składek. Każdego miesiąca ZUS wszczyna około 52,5 tys. postępowań wyjaśniających na tle błędów w złożonych dokumentach ubezpieczeniowych" - czytamy w założeniach do projektu ustawy.

Podkreślono w nich, że projektowane zmiany mają umożliwić przejęcie przez ZUS od płatników składek zadania związanego z ustaleniem podstawy wymiaru składek i ich naliczaniem, odciążyć płatników składek od wykonywania zadań związanych z ich naliczaniem i ustalaniem kwot do zapłaty, a tym samym ułatwić prowadzenie działalności gospodarczej.

Mają też pozwolić na wymianę danych między systemem ZUS a systemami zewnętrznymi oraz systemami kadrowo-płacowymi, poprawić jakość danych gromadzonych na kontach płatników i ubezpieczonych, a w konsekwencji przyspieszyć proces przyznawania świadczeń krótko- i długoterminowych.

Istotą projektowanych zmian jest umożliwienie sporządzania przez ZUS propozycji dokumentów ubezpieczeniowych, które podlegałyby następnie zatwierdzeniu przez płatnika składek w miejsce obecnie przekazywanych gotowych dokumentów za płatnika składek czy ubezpieczonych. Propozycja dokumentów byłaby sporządzana na podstawie przekazanych przez płatników składek informacji.

Jak zaznaczono w założeniach do projektu, przedmiotem projektowanych zmian będzie m.in. wprowadzenie jednolitego pliku ubezpieczeniowego (JPU), który ma być zestawieniem danych i informacji dotyczących płatnika składek i ubezpieczonego, przekazywanych przez eZUS (PUE ZUS). Projektowana ustawa ma również umożliwić przekazywanie do ZUS danych zawartych w JPU przez bezpośrednie przekazanie danych z systemów kadrowo-płacowych do systemu IT ZUS. Na ich podstawie w JPU mają zostać utworzone propozycje dokumentów ubezpieczeniowych.

Płatnicy składek mają mieć zapewniony wpływ na ostateczne rozliczenie należnych składek, gdyż wszystkie dokumenty wystawiane zostaną wysłane przez ZUS drogą elektroniczną do zatwierdzenia, skorygowania lub uzupełnienia. W przypadku konieczności skorygowania dokumentów płatnik składek będzie musiał uzasadnić edycję dokumentu.

Wprowadzone mają zostać m.in. nowe terminy na przekazywanie poszczególnych danych. Płatnicy składek będą mogli także ustalić np. zaliczkowo składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne w celu obliczenia wynagrodzenia do wypłaty. Natomiast ci opłacający składki na własne ubezpieczenia dokonać przez ZUS z urzędu ich rozliczenia, z uwzględnieniem prawa do ulg w ich opłacaniu.

Z kolei osoby, dla których ustalenie prawa do ulg warunkuje wysokość uzyskanego przychodu, będą mogły przekazać do ZUS dane dotyczące wysokości przychodu, np. w aplikacji mobilnej mZUS dla Płatnika lub PUE (eZUS). Analogiczne zasady obowiązywałyby przy ustaleniu wysokości składki zdrowotnej. ZUS sporządzi również propozycję rozliczenia rocznego składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Natomiast w przypadku płatników, dla których podstawa wymiaru składek jest ustalana w oparciu o najniższą podstawę wymiaru składek, rząd zakłada pomniejszanie tej podstawy przez ZUS na podstawie informacji o niezdolności do pracy lub niemożności wykonywania pracy, a w sytuacji nieprzekazania przez płatników składek danych koniecznych do sporządzenia JPU przez ZUS - sporządzenie propozycji dokumentów rozliczeniowych za dany miesiąc w oparciu o dane przekazane w poprzednim JPU lub o najniższą obowiązującą podstawę wymiaru składek.

Oprócz tego zmiany mają umożliwić m.in. zapisywanie na kontach płatników składek i kontach ubezpieczonych danych z dokumentów z urzędu, o czym zostaną oni poinformowani za pośrednictwem swoich kont w eZUS, a w przypadku uzyskania zwolnienia z opłacenia składek w ramach tzw. wakacji składkowych, wystawienie przez ZUS płatnikowi składek propozycji kompletu dokumentów uwzględniających rozliczenie jego składek zgodnie z przyznanym zwolnieniem.

Będzie też możliwość zewidencjonowania przez ZUS na kontach propozycji dokumentów ubezpieczeniowych przygotowanych przez ZUS w przypadku, gdy płatnik składek nie zatwierdzi tych dokumentów w odpowiednim terminie.

ZUS będzie mógł wystawić płatnikowi składek kwoty należnych składek do zapłaty z możliwością przejścia do płatności elektronicznej, po uprzednim zatwierdzeniu dokumentów i zewidencjonowaniu ich na kontach.

Inne zmiany to m.in. obowiązek wystawienia ubezpieczonemu do 28 lutego każdego roku na eZUS (PUE ZUS) informacji rocznej w podziale na poszczególne miesiące za ubiegły rok, zapewnienie płatnikom składek i ubezpieczonym uprawnienia do złożenia reklamacji.