W 2021 roku nad Polskę nadciągnęły ciemne chmury - podsumowują ten wyjątkowo trudny czas eksperci Klubu Jagiellońskiego. W najnowszej edycji raportu "Rząd pod lupą" wskazują, że tegoroczna ocena władz jest surowa.
"Średnia ocen po raz pierwszy w historii naszego rankingu spadła poniżej 3. Wynika to oczywiście z coraz niższej jakości realizacji polityki publicznej w naszym kraju, ale warto również mieć na uwadze złożoność wyzwań, które w 2021 roku się pojawiły. Niewiele wskazuje na to, że kolejny rok będzie pod tym względem łatwiejszy" - czytamy w raporcie.
Eksperci sugerują, że tak niska ocena potwierdza spadającą zdolność rządzących do radzenia sobie z najważniejszymi wyzwaniami. Oceniając 22 różne polityki rządu (od budżetowej, przez obronną, po wymiar sprawiedliwości), oceny wahają się od dwójki (m.in. polityka zdrowotna) do czwórki (polityka budżetowa).
Polityka podatkowa
- Największym dokonaniem rządu była reforma opodatkowania osób fizycznych, jednak poważny wpływ na ocenę w tym zakresie ma sposób przeprowadzenia reformy. Kolejne zmiany coraz bardziej komplikują przepisy podatkowe, co w perspektywie nie służy uszczelnieniu, lecz zwiększa niepewność prowadzenia biznesu. Dodatkowe zachęty podatkowe nie niwelują w pełni tego problemu - wskazuje Piotr Leonarski.
Ekspert Klubu Jagiellońskiego dostrzega dobrą diagnozę rządu dotyczącą problemów z systemem podatkowym w Polsce, ale wskazuje, że sposób jego rozwiązania jest kontrowersyjny.
Ocenia, że z jednej strony zwiększenie progresji jest w najlepszym razie kosmetyczne, biorąc pod uwagę wprowadzone w ostatniej chwili preferencje dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Z drugiej strony skutkuje to dalszym pogłębieniem niejasności w polskim systemie prawa podatkowego.
Problemem jest też doraźne tworzenie prawa. Np. w zakresie minimalnego podatku przychodowego, który będą musieli płacić przedsiębiorcy, którzy nie mają zysków lub nawet generują straty.
Czytaj więcej: Lewica chce "Funduszu Rekompensat Błędów Polskiego Ładu"
- Jest to próba znalezienia prostego rozwiązania skomplikowanego problemu, co w tym wypadku powoduje wrażenie nieadekwatności reakcji. Propozycja podatku minimalnego ma marne szanse na skuteczne rozwiązanie problemu przerzucania dochodów. Projekt uderza w podstawy podatku dochodowego, który zakłada, że opodatkowaniu podlega zysk, a nie sam przychód, kiedy podatnik ponosi straty - wskazuje Leonarski.
Jednocześnie zauważa wiele plusów, wśród których wymienia dalszą cyfryzację rozliczeń i zmiany w systemie zachęt podatkowych.
Polityka energetyczna
Istotnym elementem w obecnej polityce rządu jest ta dotycząca energetyki. To m.in. ze względu na problemy w tym aspekcie ceny prądu czy gazu mocno poszły w ostatnim czasie w górę. Klub Jagielloński polskim władzom za 2021 rok wystawił trójkę.
W raporcie wskazano na słuszność działań osłonowych w ramach tarczy antyinflacyjnej, ale jednocześnie zabrakło pomocy firmom. Projekt ustawy w sprawie rekompensat dla przemysłów energochłonnych nie wyszedł poza etap uzgodnień międzyresortowych.
- Tymczasem krytyczną sytuację sektorów energochłonnych oddaje fakt, iż w grudniu część zakładów wstrzymywała produkcję (m.in. stalownie) ze względu na zbyt wysokie ceny energii - zauważa Paweł Musiałek.
Ekspert Klubu Jagiellońskiego sugeruje też, że przyjęta w 2020 roku "Polityka Energetyczna Polski do 2040 roku" bardzo szybko się zdezaktualizowała i w związku z tym istnieje pilna potrzeba nowelizacji tego dokumentu.
Zauważa, że mimo zapowiedzi wciąż nie została zniesiona regulacja "10H", która hamuje rozwój energetyki wiatrowej. Mówi też o ciągłym dotowaniu nierentownych kopalni, co przez kolejne wiele lat będzie nieuzasadnionym wydatkiem publicznym.
Polityka społeczna
Trójkę rząd dostał też za politykę społeczną. Choć premier i jego ministrowie chwalą się kolejnymi programami wsparcia rodzin, eksperci zauważają, że większość sukcesów to kontynuacja projektów rozpoczętych w poprzednich latach.
- Wiele obszarów, takich jak polityka wobec niepełnosprawności lub polityka senioralna, gdzie sytuacja jest trudna, a reforma konieczna, nie doczekały się należytej uwagi - podkreśla dr Rafał Bakalarczyk.
Ekspert Klubu Jagiellońskiego wytyka rządowi, że m.in. nie przeprowadził zmian usuwających nierówne traktowanie opiekunów znacznie niepełnosprawnych dorosłych w dostępie do świadczeń.
Przyznaje, że seniorzy otrzymali kilka programów wsparcia (np. 13. czy 14. emerytura), ale jednocześnie zaniechał całościowego zreformowania sfery opieki długoterminowej wobec osób w podeszłym wieku.