Raport. Ukraińscy uchodźcy uzależniają powrót od gwarancji bezpieczeństwa
Raport niemieckiego instytutu ifo analizuje czynniki wpływające na decyzje o powrocie ukraińskich uchodźców po zakończeniu wojny. Badanie przeprowadzono wśród 2543 osób w 30 krajach europejskich, określając wpływ różnych scenariuszy powojennych na prawdopodobieństwo repatriacji.
Co dalej z Ukraińcami?
Instytut IFO przeprowadził kompleksowe badanie dotyczące planów powrotu uchodźców ukraińskich do ojczyzny po zakończeniu konfliktu zbrojnego. Analiza objęła 2543 osoby przebywające w 30 krajach europejskich i wykorzystała eksperyment koniunktowy do oceny wpływu różnych hipotetycznych scenariuszy na decyzje o repatriacji. Średnie prawdopodobieństwo powrotu wyniosło 27 proc. we wszystkich profilach eksperymentalnych, przy czym zaobserwowano znaczące zróżnicowanie indywidualne.
Badacze zidentyfikowali osiem kluczowych atrybutów wpływających na decyzje o powrocie, w tym integralność terytorialną, gwarancje bezpieczeństwa, perspektywy gospodarcze oraz poziom korupcji. Czynniki indywidualne wyjaśniają aż 72,2 proc. wariancji w prawdopodobieństwach powrotu, przy czym plany powrotu odpowiadają za 34,1 proc. tej zmienności, grupy wiekowe za 5,7 proc., a płeć za 1,8 proc.
Przywrócenie granic z 1991 roku zwiększa szanse powrotu o ponad 10 punktów procentowych
Integralność terytorialna okazała się najsilniejszym czynnikiem determinującym intencje powrotowe uchodźców. Przywrócenie granic Ukrainy z 1991 roku zwiększa subiektywne prawdopodobieństwo powrotu z 21,4 proc. do 32,2 proc., co stanowi wzrost o 10,8 punktu procentowego w porównaniu z najgorszym scenariuszem, w którym Rosja zachowuje większość lub wszystkie okupowane terytoria. Wyzwolenie większości obecnie okupowanych terenów skutkowałoby wzrostem o 6,8 punktu procentowego.
Gwarancje bezpieczeństwa, szczególnie członkostwo w NATO, odgrywają kluczową rolę w postrzeganiu bezpieczeństwa powojennej Ukrainy. Przystąpienie do Sojuszu Północnoatlantyckiego zwiększa prawdopodobieństwo powrotu o 7,1 punktu procentowego w stosunku do scenariusza bez gwarancji bezpieczeństwa od sojuszników. Gwarancje bezpieczeństwa od niektórych państw NATO prowadzą do wzrostu o 3,1 punktu procentowego.
Perspektywa przedłużenia wojny poza 2027 rok zmniejsza subiektywne prawdopodobieństwo powrotu jedynie o 1,5 punktu procentowego w porównaniu z rozwiązaniem konfliktu w 2024 roku. Brak formalnego rozwiązania konfliktu obniża prawdopodobieństwo powrotu o 1,9 punktu procentowego w stosunku do umowy pokojowej i o 0,8 punktu procentowego względem porozumienia o zawieszeniu broni.
Czynniki ekonomiczne i walka z korupcją wpływają na decyzje migracyjne
Perspektywa członkostwa Ukrainy w Unii Europejskiej zwiększa prawdopodobieństwo powrotu z 25,2 proc. do 28,3 proc., jeśli akcesja jest oczekiwana za ponad pięć lat, oraz do 28,1 proc., jeśli nastąpi w ciągu pięciu lat po zakończeniu wojny. Dostępność wielu miejsc pracy odpowiadających kwalifikacjom zwiększa prawdopodobieństwo powrotu o 4,1 punktu procentowego w porównaniu z niewielką liczbą możliwości zatrudnienia.
Zmiany dochodów mają asymetryczny, ale monotoniczny wpływ na decyzje o powrocie. Spadek dochodów o 20 proc. zmniejsza prawdopodobieństwo powrotu o 3,1 punktu procentowego w stosunku do braku zmian, podczas gdy wzrost o 20 proc. zwiększa je o 2,1 punktu procentowego. Ta asymetria, gdzie straty mają silniejszy wpływ niż zyski, jest zgodna zarówno z teorią malejącej krańcowej użyteczności konsumpcji, jak i awersją do strat.
Ograniczenie korupcji zwiększa subiektywne prawdopodobieństwo powrotu o 3,2 punktu procentowego w porównaniu z utrzymaniem jej na tym samym poziomie. Efekt ten jest porównywalny z wpływem dodatkowych 20 proc. dochodu lub oczekiwaniem na przystąpienie do UE. Jeśli korupcja jest postrzegana jako malejąca, uchodźcy mogą czuć się bardziej pewni długoterminowych możliwości dla siebie i swoich dzieci.
Badanie wykazało znaczące zróżnicowanie reakcji w zależności od obecnych planów powrotu uchodźców. Osoby planujące powrót są najbardziej wrażliwe na różne scenariusze powojenne, ze standardowym odchyleniem w eksperymentalnie wyznaczonych prawdopodobieństwach powrotu wynoszącym 34,1 proc. Dla osób niezdecydowanych wskaźnik ten wynosi 27,7 proc., a dla planujących pozostać za granicą 20,3 proc.
Wśród osób planujących powrót integralność terytorialna ma pierwszorzędne znaczenie. Przywrócenie granic z 1991 roku zwiększyłoby średnie prawdopodobieństwo powrotu o 16,4 punktu procentowego, z 41,5 proc. do 57,9 proc., w porównaniu z sytuacją, w której Rosja zachowuje wszystkie lub większość okupowanych terytoriów. Wyzwolenie większości terytoriów podniosłoby ten wskaźnik do 53,5 proc.
Ukraińcy, którzy nie są pewni, czy wrócić, wykazują wzrost prawdopodobieństwa powrotu o 15,2 punktu procentowego przy pełnym wyzwoleniu terytorium ukraińskiego. Natomiast dla tych, którzy planują pozostać za granicą, wzrost wyniósłby tylko 5,5 punktu procentowego w porównaniu z wynikiem, w którym Rosja zachowuje większość lub wszystkie okupowane terytoria.
W najbardziej optymistycznym scenariuszu oczekiwany wskaźnik powrotu wynosi 47 proc., podczas gdy w najbardziej pesymistycznym tylko 3 proc. Wyniki sugerują, że ukierunkowane polityki rekonstrukcji politycznej i gospodarczej mogą znacząco wpłynąć na powrót uchodźców po konflikcie. Młodsi respondenci są szczególnie podatni na wpływ możliwości dochodowych, perspektyw zatrudnienia i potencjalnej akcesji do UE.
