Uzależnienie od pracy - kiedy pasja zamienia się w obsesję?

Życie zawodowe może mieć zupełnie inny przebieg, jeśli robisz to, co lubisz. Dlatego najlepiej jest ukierunkować swoją karierę w taki sposób, by pozwalała na samorealizację w ramach Twojej pasji. Chodzi o zajęcie, które po prostu lubisz robić i w którym możesz być dobry. 

Jeśli Twoja praca przynosi Ci satysfakcję, udało Ci się połączyć ją z pasją, to duży sukces. Gdy jednak brakuje Ci tej pasji, nie oznacza to, że musisz się z tym pogodzić. Nie przestawaj szukać tego, co sprawia przyjemność i rzeczywiście Cię interesuje. W przeciwnym wypadku możesz być narażony na uzależnienie czy wypalenie zawodowe. 

Z drugiej jednak strony z samej definicji pasji wynika, że to czynność lub zbiór czynności, które są dla nas ważne, budzą pozytywne odczucia. Jednocześnie wymagają zainwestowania czasu, energii, a niejednokrotnie również pieniędzy. Istnieje cienka granica między pasją a obsesją. 

Być może większą sytuacją dla Ciebie byłoby rozgraniczenie pracy zawodowej od pasji, która może być sposobem na relaks, na to, by odetchnąć i zapomnieć o obowiązkach zawodowych, zamiast łączyć je ze sobą. 

Pasja może nadawać życiu sens. Skąd więc właściwie pomysł na to, że może ona przekształcić się w jakąkolwiek obsesję? Okazuje się, że zbyt duże zaangażowanie w swoją pasję może prowadzić do wielu niebezpiecznych zachowań, a nawet z czasem przerodzić się w obsesję, poważne uzależnienie czy właśnie pracoholizm. Jak to możliwe?

W wielu przypadkach pasja powoduje, że odczuwamy radość, jesteśmy pozytywnie nastawieni do ludzi i życia, ponieważ robimy to, co kochamy. Jeśli masz takie odczucia, masz pasję harmonijną. W odróżnieniu od niej istnieje jeszcze pasja obsesyjna, która wpływać może destrukcyjnie na Twoje życie. Wszystko dlatego, że motywacją do realizowania się w danej dziedzinie są czynniki zewnętrzne, a zadowolenie człowieka wynika jedynie z tego, jakie wrażenie wywrze na innych. Czy otoczenie będzie go chwaliło? Jeśli tak, odczuje satysfakcję, ale jeśli nie – będzie zdruzgotany. 

Problemem jest też pasja obsesyjna, która rozwija się na gruncie zawodowym. Wydaje się, że kiedy robisz to, co lubisz, to nie pracujesz, ale rozwijasz swoją pasję. Jeśli jeszcze możesz na tym zarabiać, to co w tym złego? Okazuje się, że całkiem sporo. 

Wśród objawów tego, że pasja przekształciła się w obsesję, można wymienić:

• brak czerpania przyjemności z samego wykonywania zadań, a jedynie przy uzyskiwaniu aprobaty pracodawcy i kolegów z firmy,
• poświęcanie się pracy kosztem życia osobistego,
• brak możliwości skorzystania z urlopu, a jeśli już wybierzesz się na niego, jest nieefektywny,
• przedkładanie obowiązków zawodowych ponad wszystko inne,
• brak możliwości odmowy w wykonaniu kolejnego zadania,
• nakładanie na siebie coraz większej liczby obowiązków, jakim nie możesz ostatecznie sprostać. 

Co właściwie powoduje, że pracownik angażuje się coraz mocniej, aż dociera na granicę obsesji? Do nadmiernego zaangażowania mogą przyczyniać się:

• naciski ze strony pracodawcy,
• niespełnione ambicje pracownika,
• potrzeba odczucia przynależności do grupy pracowniczej,
• chęć skorzystania z możliwości rozwoju,
• chęć zdobycia awansu zawodowego,
• szybka kariera zawodowa, budząca apetyt na osiąganie sukcesów.

Z czasem okazuje się, że praca to nie tylko obowiązek, a jej wykonywanie, także poza standardowymi godzinami, jest jedynym źródłem i warunkiem uzyskania dobrego samopoczucia. Istnieją w takich przypadkach objawy "odstawienne", tak jak w przypadku innych uzależnień. W efekcie poza pracą, np. na urlopie, uzależniony stara się podejmować czynności, które są z nią związane. Myśli o niej i stara się być stale dostępny, gdyby pracodawca miałby go potrzebować. 

Tymczasem, jak przekonują eksperci z Europy czy USA, zachowanie równowagi między pracą a życiem prywatnym warunkuje dobre samopoczucie, zachowanie dobrej kondycji zdrowotnej, ale i wpływa na utrzymanie odpowiedniego poziomu produktywności.

Należy rozgraniczyć pracę i swoje życie towarzyskie czy rodzinne. W Unii Europejskiej pojawiła się nawet w tym celu dyrektywa "Work life balance". Pracodawcy powinni dbać o to, by zatrudnieni nie byli zbyt mocno eksploatowani. Nie mogą wykonywać obowiązków zawodowych w wielu godzinach nadliczbowych. Życie zawodowe nie powinno przeszkadzać życiu domowemu. Dlatego powstają nowe wytyczne dotyczące m.in. urlopów związanych ze sprawowaniem osobistej opieki nad dziećmi czy osobami niesamodzielnymi.

Osiągnięcie swoistej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym jest ważne, ponieważ wpływa to na zdrowie fizyczne i psychiczne. W odwrotnej sytuacji może dojść do wypalenia zawodowego, które Światowa Organizacja Zdrowia opisuje jako stan wynikający z przewlekłego stresu związanego z pracą, na który nie udało się odpowiednio zareagować. Wiąże się z uczuciem spadku energii i wystąpieniem silnego zmęczenia. Narasta psychiczne zobojętnienie na pracę lub pojawia się uczucie negatywności lub cynizmu w odniesieniu do pracy. Zmniejsza się także efektywność w sferze zawodowej.

Jeśli praca staje się przymusem i uzależniasz się od niej, poświęcając jej coraz więcej czasu wolnego, musi to oddziaływać negatywnie na Twoje zdrowie – psychiczne i fizyczne. Możesz być stale przemęczony, rozdrażniony i mieć poczucie braku wykonania wszystkich obowiązków. Cierpi także Twoje życie osobiste – prywatne i rodzinne. 

Do najczęściej wymienianych konsekwencji pracoholizmu zalicza się:

• silne, destrukcyjne odczuwanie stresu,
• wysoki poziom lęku,
• powstanie niewłaściwych relacji ze współpracownikami i z rodziną czy znajomymi,
• chęć kontrolowania kolegów z pracy i wywieranie na nich wpływu,
• znikomy udział pracownika w życiu rodzinnym i towarzyskim,
• częste sprzeczki i konflikty w małżeństwie czy z dziećmi,
• zaniedbywanie obowiązków rodzinnych,
• brak zrozumienia,
• poczucie osamotnienia,
• negatywne skutki dla zdrowia – nadciśnienie, ryzyko ataku serca czy udaru mózgu,
• niska ocena zadowolenia z życia. 

Jak widać, uzależnienie od pracy, które trwa przez dłuższy czas, niesie za sobą wiele negatywnych konsekwencji dotyczących funkcjonowania zawodowego i prywatnego. Może to powodować również wypalenie. 

Konsekwencje pracoholizmu są odczuwalne nie tylko dla pracownika, ale również przenoszą się na jego rodzinę, współpracowników i całe przedsiębiorstwo. 

Pracoholizm, uzależnienie od pracy, a nawet obsesja zawodowa – to wszystko łączy się z licznymi negatywnymi konsekwencjami dla zatrudnionego, jego rodziny, a nawet organizacji, do której należy. Przeciwwagą dla obsesji mogą być wspierające relacje interpersonalne, głównie w pracy zawodowej. Wsparcie i pomoc od współpracowników i okazywanie zrozumienia ze strony zatrudniającego – to wszystko może wywołać dobroczynne skutki dla pracoholika. Wyjście z uzależnienia nie jest łatwe, ale zauważenie problemu i podjęcie w porę odpowiednich kroków pozwoli na uwolnienie z obsesji zawodowej podwładnego. 

Objawy pracoholizmu mogą często rozwijać się niezauważalnie dla samego zainteresowanego, ale ze szkodą dla jego całego otoczenia i przede wszystkim jego samego. By uniknąć doświadczania skutków, warto rozwijać pasje pozazawodowe, odpowiednio wykorzystywać czas wolny i rozgraniczyć życie zawodowe od rodziny, życia towarzyskiego i swoich prywatnych spraw. 

Cele zawodowe, rozwój kariery, awanse i uzyskiwanie wyższego wynagrodzenia to ważne kwestie. Dążymy do sukcesów natury zawodowej, by poczuć pełną satysfakcję, ale jednocześnie nie możemy zaniedbywać innych sfer swojego życia. Zgodnie z zasadą, że nie samą pracą żyje człowiek, należy mieć zdrowe podejście do osiągnięć i celów zawodowych, by nie popaść w uzależnienie. Wdrożenie zasad work life balance, czyli równowagi obowiązków zawodowych i życia prywatnego, ma przy tym niebagatelne znaczenie. Pracy nie należy przynosić do domu, nie wolno pozostawać dostępnym dla szefa o każdej porze dnia i nocy oraz nawet na wakacjach odbierać telefonu służbowego czy odpowiadać na służbowe maile. Należy poświęcić czas wolny rodzinie i sobie samemu. 

Jeśli u pracownika rozwinie się pracoholizm, a objawy są jednoznaczne, ważne jest zapewnienie mu pomocy. Jest to takie samo uzależnienie jak narkomania czy alkoholizm. Wydaje się jednak mniej groźne, choć to tylko pozory. Podobnie jak inne obsesje, także ta nie jest "zdrowa" dla pracownika. Warto sięgnąć po profesjonalną pomoc i udać się na terapię do wykwalifikowanych psychologów.