Stres w pracy – czy to normalne zjawisko?
Stres jest uznawany za jedno głównych zagrożeń związanych z wykonywaniem pracy. Niestety odsetek pracowników odczuwających codzienny i nieustający stres jest coraz większy. Cytując wyniki badań CBOS "Zadowolenie z pracy oraz oceny jej wpływu na inne sfery życia": "Przemęczenie i stres związane z pracą to doświadczenia większości pracujących zarobkowo Polaków. Większość też przynajmniej kilka razy w roku cierpi z powodu problemów zdrowotnych związanych z pracą".
Do odczuwania bardzo częstego stresu w pracy przyznało się 12 proc. ankietowanych, do częstego stresu - 18 proc. ankietowanych, a do stresu odczuwanego kilka razy na kwartał - aż 26 proc. Podobnie prezentowały się wyniki związane z brakiem motywacji do pracy i przemęczeniem.
Czym w ogóle jest stres w miejscu pracy? Państwowa Inspekcja Pracy wskazuje, że mamy z nim do czynienia wtedy, gdy osoby pracujące – pracownicy i pracodawcy – odczuwają dyskomfort psychiczny dotyczący warunków lub wymagań pracy w sytuacji, w której w danym momencie warunki i wymagania te przekraczają ich możliwości.
Czym objawia się stres w pracy?
Stres ma działanie zarówno mobilizujące, jak i paraliżujące. Jest sygnałem dla organizmu, mającym przygotować człowieka do reakcji na zagrożenie. W sytuacji stresowej aktywowane są wszystkie układy wewnętrzne człowieka: układ krwionośny, mięśniowo-szkieletowy, trawienny, nerwowy, odpornościowy. Wydziela się adrenalina, noradrenalina, tyroksyna, kortyzol; powoduje to przyspieszanie akcji serca, zwiększanie napięcia mięśni, pogłębianie i przyspieszanie oddechu, wzrost ciśnienia krwi, zmniejszanie wrażliwości na ból, przyspieszanie procesów przemiany materii, wzrost wydolności i siły fizycznej.
Nadmiernemu stresowi towarzyszy złość, strach, gniew. Gdy napięcie utrzymuje się przez długi czas, np. przy codziennie wykonywanych czynnościach w miejscu pracy, osoba może zacząć tracić siły, odczuwać wywołane nim zmęczenie i bóle mięśniowo-szkieletowe. Stres w pracy może bardzo negatywnie wpływać na życie prywatne pracownika oraz mieć też zgubne skutki dla zdrowia. Objawy to: złe samopoczucie, problemy ze snem i życiem seksualnym, utrzymująca się frustracja, problemy z wypróżnianiem lub oddawaniem moczu, problemy z koncentracją, podejmowaniem decyzji itd.
Jakie skutki dla zdrowia ma długotrwały stres?
Długie trwanie w chronicznym stresie może nieść ze sobą tragiczne skutki. Mogą prowadzić do wyczerpania fizycznego i psychicznego pracownika oraz odczuwania przez niego dolegliwości somatycznych. Jeśli taki stan utrzymuje się przez dłuższy czas, mogą z upływem czasu doprowadzić do zmian w stanie zdrowia, np. bólów mięśni, owrzodzenia układu pokarmowego oraz bolesnych skurczów jelit, nadciśnienia, chorób serca czy układu nerwowego na czele z depresją lub nerwicą, trwałych zaburzeń seksualnych lub zaburzeń cyklu miesięcznego u kobiet.
Osobie pod wpływem stresu grozi także obniżenia odporności organizmu i związane z nią choroby infekcyjne. Jeśli pracownik jest podatny na działanie używek: alkoholu, tytoniu lub środków odurzających, mogą występować dodatkowo schorzenia spowodowane nadużywaniem substancji, a także ryzyko uzależnienia.
Warto również wspomnieć, jakie są ekonomiczne skutki stresu w pracy. Należą do nich m.in.: mniejsza efektywność i wydajność w pracy, wypalenie zawodowe, mniejsza chęć do pracy, częstsze uleganie wypadkom czy popełnianie błędów. W skrajnych przypadkach stres w pracy może doprowadzić do odejścia z pracy (co może być decyzją pracownika lub pracodawcy, podyktowaną faktem zaniżonej produktywności).
Jak sobie radzić ze stresem w pracy?
Stres w pracy jest bardzo powszechnym zjawiskiem, dlatego jego następstwa i zagrożenia nie są traktowane z należytą powagą - są lekceważone i banalizowane. Stres związany z pracą sam w sobie nie jest chorobą. Jest ludzką reakcją na wymagania stawiane przez pracę. Ponadto krótkotrwały stres jest czasem potrzebny, bo działa mobilizująco, zwiększa kreatywność i intensywność działania. Jednak gdy stres utrzymuje się długo, a jego przyczyny są bagatelizowane, może to prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Jak radzić sobie ze stresem w pracy?
Istnieje wiele metod radzenia sobie ze stresem. Aktywność fizyczna, która pomaga zredukować napięcie. Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga itp. Dużo wypoczynku i poprawa jakości snu. Osoby nadmiernie podatne na stres w pracy powinny sięgnąć po profesjonalną pomoc psychologiczną. Konsultacja psychologiczna lub psychoterapia pomogą zbudować odporność na stres, zmienić negatywne przekonania oraz zrozumieć wypracowane mechanizmy obronne. Pomóc może również szczera rozmowa z przełożonym lub pracodawcą.
Warto pamiętać, że nie wszystko jest zależne od pracownika. Obowiązkiem pracodawcy jest stworzenie i utrzymanie dobrej organizacji pracy i zdrowej atmosfery między pracownikami. A stres w pracy generują przecież głównie takie czynniki jak: presja na wyniki, brak wsparcia ze strony przełożonych i współpracowników, niestabilne zatrudnienie, konflikty itp. Odpowiedzialność za prawidłowe funkcjonowanie firmy i zdrowie pracowników spoczywa na pracodawcy. Ważna jest więc prewencja stresu w miejscu pracy, czyli dopasowywanie stosowanych metod do zmieniających się potrzeb firmy i pracowników.
Co robić, kiedy stres w pracy jest zbyt silny?
Często zdarza się, że człowiekowi bardziej zależy na stabilizacji niż na zdrowiu psychicznym lub fizycznym. Przykładem takich zachowań jest kurczowe trzymanie się posady, która jest źródłem wyniszczającego stresu. Powodem jest często strach przed zmianą pracy i naruszeniem życiowej stabilizacji.
Co robić, gdy stres w pracy wydaje się zbyt wyniszczający? Najważniejsza powinna być dbałość o własne zdrowie. W takiej sytuacji pracownik powinien sięgnąć po profesjonalną pomoc lekarską lub psychologiczną. Konsultacje z lekarzem lub psychologiem mogą pomóc w podjęciu decyzji, nawet tej radykalnej, czyli zwolnienia z pracy. Jeśli stres bierze się z nadmiaru obowiązków, warto pomyśleć nad zmianą stanowiska, nawet jeśli miałoby się to równać z degradacją. Zdjęcie ze swoich barków ciężaru może znacząco polepszyć samopoczucie pracownika.
Jeśli jednak stres ma swoje źródło w toksycznej atmosferze pracy, mobbingu, despotycznym wykorzystywaniu pracowników, przerzucaniu na nich odpowiedzialności za losy firmy, najlepszym wyjściem będzie odejście i zmiana pracy.