Czym jest mobbing?
Definicję mobbingu zawiera Kodeks pracy, który mówi o tym, że mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, które polegają na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Jak widać, definicja mobbingu jest dość rozbudowana i zawiera wiele elementów. Charakter działań, którym jest dotknięta ofiara, musi być długotrwały, co wyklucza jednorazowe incydenty. Muszą one także wywołać u pracownika zaniżoną ocenę przydatności zawodowej. Szereg zachowań oraz działań, których dopuszcza się mobber, może być naprawdę długo, dlatego warto wiedzieć, jak rozpoznać mobbing w pracy.
Jak wygląda mobbing w pracy?
Ze względu na to, że mobbing może przybrać różne formy, często nie jest tak prosty do rozpoznania. Jakie są przykłady mobbingu? Osoba, która się go dopuszcza, może bez uzasadnienia podważać kompetencje ofiary, ignorować ją i nie dopuszczać do głosu. Wyśmiewać w towarzystwie innych, grozić utratą pracy lub zwolnieniem czy reagować na zachowanie ofiary agresją. Odbieranie wcześniej przydzielonych zadań czy dokładanie kolejnych, których realizacja nie jest możliwa i wymaganie ich wykonania to również przejawy mobbingu.
Mobber może także nie reagować na komunikaty ze strony ofiary. Udawać, że nie słyszy jego słów, celowo go ignorować. Działania osoby dopuszczającej się mobbingu mogą mieć na celu zdyskredytowanie pracownika w oczach innych współpracowników np. poprzez rozsiewanie plotek na jego temat czy upokarzanie go na forum.
Wszystkie te zachowania prowadzą do tego, że pracownik przestaje czuć się wartościowy i podważa swoje umiejętności. Ma zaniżoną ocenę swojej przydatności zawodowej. Kontakt z osobą, która dopuszcza się mobbingu, jest dla ofiary zazwyczaj najtrudniejszą częścią pracy i wywołuje u niego ogromny stres i strach.
Mobber często stosuje metody, które na pierwszy rzut oka nie przypominają mobbingu. Nierzadko jest tak, że niepokojące zachowania zdarzają się raz na jakiś czas i nie są aż tak poważne. Dopiero z czasem mobber przekracza granicę i zaczyna nękać pracownika. Początkowe zachowania to często swojego rodzaju test, który pozwala ocenić mobberowi, jak daleko może się posunąć i czy u ofiary wywoła to jakiś sprzeciw.
Warto pamiętać, że mobbing dotyczy wszystkich pracowników, bez względu na płeć. Zarówno kobiety, jak i mężczyźni mogą paść ofiarami mobbingu, dlatego warto wiedzieć, co można robić, by bronić się przed tego rodzaju zachowaniami.
Jak bronić się przed mobbingiem w pracy?
Trzeba jednak podkreślić, że prawo nie chroni wszystkich. Tak naprawdę ochronę zapewnia jedynie osobom zatrudnionym na umowach o pracę. Każda osoba, która jest na tzw. śmieciówce, nie może liczyć na wsparcie przewidziane w Kodeksie pracy. W przypadku mobbingu niestety najlepiej dla ofiary, jeśli zrezygnuje z pracy.
Jeśli jest się zatrudnionym na umowę o pracę, sytuacja się zmienia. Można zgłosić sprawę do sądu pracy i wystąpić o odszkodowanie. Co ważne, umożliwia to art. 94, który przed nowelizacją umożliwiał wejście na drogę sądową z mobberem jedynie tym, którzy wskutek mobbingu rozwiązali umowę o pracę. Obecnie również osoby, które doświadczyły mobbingu, a nie zrezygnowały z pracy, mogą skorzystać z tego środka ochrony prawnej. Co zatem mogą zrobić osoby, które doświadczyły mobbingu?
Jeśli nie chcą wchodzić na drogę sądową, ponieważ wiąże się to z dodatkowym stresem, mogą również złożyć skargę do Państwowej Inspekcji Pracy. Ofiara nie musi bać się, że jej tożsamość zostanie ujawniona, ponieważ inspektor pracy jest zobowiązany do tego, by nie zachować anonimowość skarżącego.
Warto jednak zgłosić sprawę do sądu pracy, jeżeli ofiara jest w stanie się na to zdecydować. Jak udowodnić mobbing w pracy? Przed udaniem się do sądu, należy zbierać dowody obciążające mobbera. Pamiętać o tym, by rozmowy odbywały się w towarzystwie świadka, a w miarę możliwość zachowywać maile czy nawet nagrania, mogące poświadczyć o krzywdzie, która spotkała pracownika.
Osobie poszkodowanej przez mobbing przysługuje obecnie: zadośćuczynienie z tytułu rozstroju zdrowia, odszkodowanie za rozwiązanie stosunku pracy wskutek mobbingu oraz odszkodowanie z tytułu innych szkód pozostających w związku ze zjawiskiem mobbingu. Roszczenia przedawniają się po upływie trzech lat od chwili wymagalności.
Czy mobbing jest przestępstwem?
Odpowiedzialność za mobbing ponosi pracodawca bez względu na to, kto się go dopuścił. Mobberem może być nie tylko szef, ale także współpracownik. Zgodnie z art. 94 Kodeksu pracy to pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi. Musi on podejmować działania prewencyjne, a w przypadku przejawów mobbingu dążyć do wyeliminowania go. Jeśli jednak dopełnił swoich obowiązków pod względem prewencyjnym, a w zakładzie pracy doszło do mobbingu, odpowiedzialność poniesie jedynie sprawca bezpośredni. Jednak, gdy pracodawca tego nie dopełnił i tolerował mobbing w pracy, musi liczyć się z tym, że zapłaci pracownikowi zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Jaką karę może ponieść mobber? Kara może mieć charakter finansowy, ale nie tylko. Mobber musi liczyć się z karą nawet do dwóch lat pozbawienia wolności za stosowanie mobbingu, jeśli prześladowanie przyjęło postać przestępstwa. W innych sytuacjach czyn podlega pod przepisy Kodeksu cywilnego i jest rozpatrywany według jego trybów.