Podatki w firmie
Odszkodowanie jako koszt uzyskania przychodu
Nie każda umowna wypłata musi nosić znamiona odszkodowania, zaś organa
podatkowe zobligowane są do ścisłego interpretowania przepisów prawa. Wypłata
kwoty z tytułu rozwiązania umowy najmu w określonych przypadkach może stanowić
po stronie podmiotu dokonującego wypłaty koszt uzyskania przychodu.
"Jeśli rozwiązanie umowy najmu przyniosło wynajmującemu zwiększenie przychodów
to związane z tym wydatki mogą być kosztem uzyskania przychodu. Art. 16
ust. 1 pkt 22 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wyłącza z kosztów
jedynie odszkodowania za wadliwe wykonanie umowy, a nie za jej rozwiązanie"
- orzekł 27 stycznia 2003r. warszawski NSA, uchylając decyzję organu II-giej
instancji.
Spółka A będąca właścicielem budynku biurowego zawarła 10-letnią umowę najmu
ze spółką B, w której zezwoliła swemu najemcy na zawieranie umów podnajmu.
Spółka korzystając z tego prawa, na podstawie wielu umów podnajęła najmowane
przez siebie pomieszczenia.
Przed momentem wygaśnięcia umowy najmu strony rozwiązały ją za obopólną
zgodą. W umowie tej zawarto klauzulę o cesji wierzytelności przysługujących
spółce B z tytułu zawartych przez nią umów podnajmu. W zamian za wierzytelności
te właściciel budynku spółka A wypłaciła Spółce B określoną w umowie cesji
kwotę pieniężną.
W ramach prowadzonego postępowania podatkowego organy podatkowe odmówiły
uznania ww. kwoty za koszt uzyskania przychodów, argumentując iż posiadany
przez A tytuł prawny do budynku wyklucza możliwość nabycia przezeń praw
i obowiązków z tytułu umowy podnajmu. W konsekwencji takiego stanowiska
uznały one kwotę wypłaconą najemcy za odszkodowanie za rozwiązanie umowy
najmu, wskazując przy tym, iż w umowie najmu brak było zapisów o tym, że
najemcy przysługuje takie odszkodowanie. Tym samym, zdaniem organu, oznacza
to, że nie może ono zostać uznane za koszt uzyskania przychodu.
W złożonym odwołaniu od decyzji podniesiono, iż dzięki rozwiązaniu umowy
najmu przychody spółki B wzrosły (stawki czynszu płacone przez podnajemców
były wyższe niż te płacone przez najemcę). Tym samym, wydatek na rzecz najemcy
"zwrócił się", generując wzrost przychodów. Uznanie tej kwoty za koszt uzyskania
przychodu uzasadniono faktem, iż stanowiła ona zapłatę z tytułu umowy cesji
a nie odszkodowanie, natomiast nawet gdyby uznać ją za odszkodowanie i tak
nie byłoby ono objęte dyspozycją art. 16 ust. 1 pkt 22 uCIT, gdyż na mocy
tego przepisu wyłączone z kosztów uzyskania są jedynie odszkodowania wypłacone
z powodu wadliwego wykonania umowy a nie odszkodowania z tytułu rozwiązania
umowy.
Izba Skarbowa utrzymała w mocy decyzję organu I instancji, wskazując, iż
istotą podnajmu jest jego odpłatny charakter. Tym samym wyrażając zgodę
na podnajem wynajmujący godził się z takim stanem rzeczy. Ponadto, przywołano
wyrok wrocławskiego NSA z 29 września 1999 r., zgodnie z którym jeżeli w
umowie nie ma zastrzeżenia, że w przypadku jej rozwiązania którejś ze stron
należy się odszkodowanie, kwota wypłacona z tego tytułu nie może być kosztem
uzyskania przychodów.
Po pierwsze należy zauważyć, iż rozwiązanie umowy najmu przyniosło wynajmującemu
korzyści w postaci przychodów, co wskazuje na wymagany przez art. 15 ust.
1 uCIT związek poniesionych w tym celu wydatków z przychodem. W takim przypadku
pomimo, że spółka A zobowiązana była do zapłaty kwoty wynikającej z cesji
praw w związku z rozwiązaniem umowy najmu, jednak wydatek ten związany był
z przychodem tej spółki w postaci zwiększenia przychodów z najmu.
Istotnym jest również, iż spółka B będąca najemcą musiała wyrazić zgodę
na rozwiązanie umowy najmu, tym samym kwota, którą otrzymała w zamian za
tę zgodę stanowi koszt uzyskania przychodu w postaci wyższego czynszu.
Jak stwierdził Sąd kwota wypłacona najemcy w ogóle nie była odszkodowaniem,
jednak nawet gdyby tak ją zakwalifikować, nie mieściłaby się w dyspozycji art.
16 ust. 1 pkt 22 uCIT. Przepis ten, jak każdy wyjątek, musi być interpretowany
ściśle. Ponieważ jest w nim mowa jedynie o odszkodowaniach za wadliwe wykonanie
umowy, oczywistym jest, że nie można na jego mocy wyłączyć z kosztów uzyskania
przychodu odszkodowania za rozwiązanie umowy.
Jacek Dobrucki