Ordynacja, postępowanie sądowe oraz varia

Niniejszy artykuł pokrótce wskaże, w jakiej sytuacji członek zarządu spółki kapitałowej ponosić będzie odpowiedzialność za zaległości podatkowe zgodnie z art. 116 Ordynacji podatkowej (dalej OP).

Członek zarządu na gruncie prawa podatkowego w kontekście odpowiedzialności za zaległości podatkowe należy do jednej z grup osób określonych w  rozdziale 15 OP.

Zgodnie z art. 116 OP za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu. Oznacza to, iż członkowie zarządu odpowiadają solidarnie ze spółkami kapitałowymi, o których mowa powyżej. Odpowiedzialność ta wzorowana jest na odpowiedzialności, o której mowa w KSH, jednak na gruncie przepisów podatkowych została przez ustawodawcę zaostrzona.

Po pierwsze, członkowie spółek kapitałowych ponoszą solidarną odpowiedzialność całym swoim majątkiem, jeśli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, chyba że członek zarządu skutecznie wykaże, iż:

Bezskuteczność egzekucji wobec spółki należy rozumieć w ten sposób, że dotyczyć ona musi całego majątku spółki oraz iż organ egzekucyjny musi wyczerpać wszelkie możliwości związane z postępowaniem egzekucyjnym. Oznacza to, iż egzekucja okazała się całkowicie lub częściowo bezskuteczna. Organ egzekucyjny nie może się ograniczyć się np. do egzekucji z rachunku bankowego, lecz musi podjąć czynności także względem innych składników majątkowych należących do spółki. W przeciwnym razie wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania podatkowe będzie wadliwe.

Zaznaczyć należy, iż odpowiedzialności wynikającej z art. 116 OP nie można rozszerzyć na inne osoby działające w imieniu spółki (prokurentów czy pełnomocników).

Pomimo bezskuteczności egzekucji wobec spółki członek zarządu może skutecznie uchylić się od odpowiedzialności jeśli wykaże, iż we właściwym czasie zgłoszony został wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe (zapobiegające ogłoszeniu upadłości). Jednak mimo niezgłoszenia w terminie powyższych wniosków członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, jeśli będzie w stanie skutecznie wykazać, iż nie nastąpiło to z jego winy.

Kwestia określenia winy w kontekście niezłożenia wniosków interpretowana jest na różnych płaszczyznach. Można spotkać stanowiska, zgodnie z którymi wystarczającą przesłanką wyłączająca winę jest sam fakt, że członek zarządu nie miał dostępu do danych finansowo-księgowych, a tym samym nie mógł dowiedzieć się, że sytuacja spółki rodzi obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenia upadłości. Taka interpretacja wydaje się być błędna, gdyż zgodnie z art. 204 KSH każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki.

Dodatkową przesłanką pozwalającą członkowi zarządu uchylić się od odpowiedzialności jest wskazanie mienia, które może zaspokoić roszczenie z tytułu zaległości podatkowych a nie jest znane organowi egzekucyjnemu. Zaznaczyć należy, iż ustawodawca nie stawia warunku całkowitego zaspokojenia roszczenia a jedynie wskazuje na fakt zaspokojenia zaległości podatkowych w znacznej części.

Odpowiedzialność członka zarządu za zaległości podatkowe może dotyczyć tylko zobowiązań powstałych w czasie, w którym zgodnie z KSH pełnił on taką funkcję. W tym miejscu należy odwołać się do uregulowań normujących powyższe zagadnienie. Zgodnie z art. 202 KSH, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej, mandaty członków zarządu wygasają z dniem odbycia zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni rok urzędowania.

Dodatkowo zgodnie z art. 203 § 1 KSH członkowie zarządu mogą być odwołani w każdej chwili. Generalnie odwołanie członka rządu wywołuje skutki prawne z chwilą jego dokonania, chyba że w uchwale o odwołaniu podano inny termin - nie będzie w tej sytuacji istotny fakt zgłoszenia zmiany do sądu rejestrowego. Tak więc stwierdzić należy, iż dla organu skarbowego kluczowym będzie dokładne ustalenie, iż w danym okresie osoba pełniła funkcję członka zarządu.

Ponadto kwestia dowodowa, związana z uchyleniem się byłego członka zarządu od odpowiedzialności określonej w art. 116 OP będzie spoczywać na tej osobie. Jak stwierdził w swym wyroku z dnia 6 marca 2003r. Naczelny Sąd Administracyjny (sygn. SA/Bd 85/2003) do orzeczenia o odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. organ podatkowy jest obowiązany wykazać jedynie okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego, które przerodziło się w dochodzoną zaległość podatkową Spółki oraz bezskuteczność egzekucji przeciwko spółce, bowiem ciężar wykazania którejkolwiek okoliczności uwalniającej od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu.

W związku z powyższym uznać należy, iż osoby pełniące funkcję członka zarządu spółki kapitałowej powinny w czasie pełnienia mandatu starać się dochować szczególnej staranności w odniesieniu nie tylko do ich operacyjnie przedzielonych obowiązków, lecz także dążyć do posiadania informacji (szczególnie w odniesieniu do sfery obowiązków publiczno-prawnych), które mogą w przyszłości skutkować realizacją normy określonej w art.  116 OP.

Henryk Suchecki