Fundusze inwestycyjne mogą być tworzone jako fundusze otwarte (FIO), specjalistyczne otwarte (SFIO) oraz zamknięte (FIZ). Należy jednak zaznaczyć, iż fundusze dzieli się zazwyczaj według innych kryteriów, które dokładnie wskazują m.in. poziom ryzyka oraz potencjalną stopę zwrotu z inwestycji. Takie podejście sprawia, że chcąc pomnażać swój kapitał można dokładnie dopasować konkretne rozwiązanie do zakładanego celu inwestycyjnego. Oto charakterystyka najważniejszych rodzajów funduszy inwestycyjnych.
Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI)
tworząc dany fundusz inwestycyjny musi nadać mu statut. Zgodnie z UoF (dalej zwana ustawą) statut oprócz podstawowych elementów takich jak: nazwa i rodzaj (FIO, SFIO, FIZ), nazwa, firma i adres towarzystwa itp. powinien również określać cel inwestycyjny funduszu *lub subfunduszu, a także *zasady stosowanej polityki inwestycyjnej. Co więcej, określony cel nie może być dobrowolnie wybrany przez TFI, ponieważ jego rodzaje są ściśle przedstawione w przepisach prawa. Zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy, celami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych mogą być wyłącznie:
- ochrona realnej wartości aktywów funduszu inwestycyjnego lub
- osiąganie przychodów z lokat netto funduszu inwestycyjnego lub
- wzrost wartości aktywów funduszu inwestycyjnego w wyniku wzrostu wartości lokat.
Przy określaniu celu inwestycyjnego, w każdym statucie znajduje się zastrzeżenie, że fundusz nie gwarantuje jego osiągnięcia. Osoby zainteresowane inwestowaniem w fundusze zapewne niejednokrotnie słyszały o tym, że przed wyborem konkretnego produktu powinny zapoznać się z zasadami polityki inwestycyjnej. Co zatem zawierają te zasady? Otóż określają one sposoby osiągania celu inwestycyjnego o którym mowa powyżej, a w szczególności wskazują:
- typy i rodzaje papierów wartościowych i innych praw majątkowych będących przedmiotem lokat funduszu,
- kryteria doboru lokat,
- zasady dywersyfikacji lokat i inne ograniczenia inwestycyjne,
- dopuszczalną wysokość kredytów i pożyczek zaciąganych przez funduszu.
Mówiąc potocznie, zasady polityki inwestycyjnej określą w co i w jaki sposób może inwestować dany fundusz oraz jakich czynności „mu” nie wolno dokonywać. Jeżeli fundusz inwestycyjny przekroczy ograniczenia inwestycyjne określone w statucie, zgodnie z ustawą jest obowiązany do niezwłocznego dostosowania stanu swoich aktywów do wymagań wskazanych w zasadach polityki inwestycyjnej, uwzględniając interes jego uczestników. Powyższe daje gwarancję inwestorowi, że kupując np. jednostki uczestnictwa danego FIO, fundusz będzie realizował zakładaną politykę. Dzięki temu każdy uczestnik może określić ryzyko inwestycyjne oraz potencjalną stopę zwrotu, pasującą do jego strategii, preferencji, a także możliwości finansowych. Wreszcie to właśnie ze względu na stosowaną politykę wyróżniamy powszechnie znane rodzaje funduszów inwestycyjnych.
W jakie fundusze możemy inwestować?
Istnieje wiele klasyfikacji funduszy według prowadzonej polityki inwestycyjnej. Wydaje się, że najbardziej uniwersalny jest podział na: bezpieczne, mieszane oraz agresywne. W ramach tych grup można wyróżnić kolejne „podgrupy” wg rodzaju i udziału w aktywach nabywanych papierów wartościowych. Za najbardziej bezpieczne uważa się fundusze rynku pieniężnego, które lokują kapitał wyłącznie w instrumenty rynku pieniężnego (bony skarbowe) oraz depozyty (lokaty) o terminie nie dłuższym niż rok lub które można wycofać przed terminem zapadalności. Charakteryzują się one praktycznie zerowym ryzykiem, ale również najmniejszą stopą zwrotu. Według danych udostępnianych przez Money.pl, 39 krajowych funduszy oraz subfunduszy rynku pieniężnego osiągnęły średnią stopę zwrotu za ostatnie 12 miesięcy na poziomie 4,66%. Według danych z 28 maja 2013 roku.
Kolejnym rodzajem zaliczanym do grupy funduszy bezpiecznych są fundusze papierów dłużnych (obligacji). Głównymi aktywami są wszelkiego rodzaju obligacje o różnych terminach wykupu (zarówno długoterminowe jak i krótkoterminowe). Tego rodzaju fundusze często określane są jako alternatywa do lokat bankowych, ponieważ co do zasady powinny przynosić wyższe stopy zwroty przy porównywalnym do lokat poziomie ryzyka. Praktyka jednak pokazuje, że nie w każdych warunkach fundusze obligacji zarabiają więcej niż podstawowe depozyty bankowe z czego należy zdawać sobie sprawę. Mają na to wpływ takie czynniki jak rodzaje obligacji (np. krajowe czy zagraniczne) poziom stóp procentowych, wysokość prowizji za zarządzanie oraz przyjęty horyzont inwestycyjny. Mówi się, że w fundusze obligacji powinno się inwestować w okresie 1-2 lat, a szacowana stopa zwrotu oscyluje w granicach 4-8% rocznie. W ciągu 12 ostatnich miesięcy, 83 krajowe fundusze papierów dłużnych wypracowały średni zysk na poziomie 7,54%. Niektóre z nich
wypracowały nawet ponad 10-procentową stopę zwrotu, część z nich przyniosła jednak stratę.
Fundusze mieszaneW ramach tej kategorii wyróżnia się najczęściej: fundusze ochrony kapitału, zrównoważone oraz stabilnego wzrostu. Podstawowym celem pierwszych z nich jest zabezpieczenie wpłaconego kapitału przez spadkiem wartości bez względu na panujące warunki rynkowe. Oznacza to, że towarzystwa dają gwarancję, że po zakończeniu inwestycji stopa zwrotu z inwestycji nie będzie niższa niż 0%. Przeważająca część aktywów lokowana jest w bezpieczne instrumenty finansowe takie jak obligacje i bony skarbowe, które odpowiadają za ochronę wpłaconych oszczędności. Pozostała część (zazwyczaj nie więcej niż 40%) przeznaczane są na bardziej ryzykowne papiery wartościowe, które w okresie inwestycji mają wypracować zysk. W ciągu 12 ostatnich miesięcy, 43 krajowe fundusze ochrony kapitału wypracowały stopę zwrotu na całkiem przyzwoitym poziomie równym 6,41%.
Fundusze zrównoważone są pewnego rodzaju kompromisem pomiędzy grupą bezpiecznych funduszy a tych bardziej agresywnych. W skład portfela takiego funduszu wchodzą zazwyczaj akcje i obligacje, przy czym udział tych pierwszych nie przekracza 60%. Grupa ta wiąże się z większym ryzykiem inwestycyjnym i jest ono tym większe im większy udział aktywów dany fundusz lokuje w akcje. Według notowań prezentowanych przez Money.pl, 56 krajowych funduszy zrównoważonych w okresie ostatnich 12 miesięcy osiągnęło stopę zwrotu na poziomie 8,29%.
Ostatnim rodzajem z grupy funduszy zaliczanych do mieszanych są fundusze stabilnego wzrostu, które swój cel inwestycyjny skupiają na zapewnieniu regularności uzyskiwanych dochodów. Głównymi nabywanymi papierami wartościowymi są obligacje, choć oczywiście w zależności od funduszu ich udział może się wahać, wpływając na poziom ryzyka inwestycyjnego. W okresie 12 ostatnich miesięcy, 32 krajowe fundusze tego typu osiągnęły największą z grupy analizowanych funduszy mieszanych średnią stopę zwrotu, która wyniosła 9,62%.
Okres trwania inwestycji w fundusze mieszane powinien oscylować w graniach 2-3 lat i jest on zależny od stosunku udziału obligacji i akcji w aktywach w konkretnym funduszu inwestycyjnym. Obowiązuje tu zasada „im większy udział bardziej agresywnych papierów wartościowych tym okres inwestycji powinien być dłuższy”.
Fundusze agresywneNajbardziej popularnym rodzajem funduszy inwestycyjnych pozostają fundusze akcji, które obarczone są największym ryzykiem inwestycyjnym, ale również mogą przynieść najwyższą stopę zwrotu. Osiągane zyski są bardzo mocno powiązane z aktualną sytuacją na rynkach finansowych. Podczas hossy, tego typu fundusze przynoszą ponadprzeciętne rezultaty (stopu zwrotu rzędu kilkudziesięciu procent), co można było zaobserwować zwłaszcza w 2007 r., kiedy to indeksy giełdowe biły rekordowe poziomy. Nie są jednak rzadkością także takie sytuacje, w których fundusze akcyjne przyniosły kilkudziesięcioprocentowe straty.
Taki obraz zdarzeń ma miejsce przede wszystkim w okresie bessy na rynkach finansowych. Z uwagi na dużą zmienność notowań jednostek uczestnictwa oraz silną korelację ich wartości z koniunkturą giełdową zaleca się, aby okres na jaki lokujemy oszczędności w fundusze akcyjne nie był krótszy niż 4-5 lat. Ponadto warto „w miarę” na bieżąco kontrolować przebieg trwania inwestycji celem ochrony zgromadzonych środków na wypadek odwrócenia się trendów panujących na giełdach finansowych.
Na rynku obecnie funkcjonuje ponad 100 funduszy oraz subfunduszy akcyjnych, które lokują zgromadzone środki w różnego rodzaju akcje. Do wyboru mamy np. akcje spółek dużych, z sektora małych i średnich, spółek zagranicznych, spółek wypłacających dywidendy itp. Ogromna ilość tego typu funduszy umożliwia nam również dokonanie inwestycji w przedsiębiorstwa z konkretnego obszaru geograficznego np. Rosja, Stany Zjednoczone, rynki wschodzące czy gospodarki wysoko rozwinięte. Ryzyko inwestycyjne konkretnego z funduszy jest zatem zależne nie tylko od udziału akcji w portfelu inwestycyjnym, ale również od rodzajów spółek.
Przykładowo w przypadku inwestycji w przedsiębiorstwa zagraniczne należy liczyć się z dodatkowym ryzykiem walutowym, które wpływać będzie na wartość notowanych jednostek uczestnictwa. Według notowań udostępnianych przez Money.pl, w okresie ostatnich 12 miesięcy 173 różnego rodzaju fundusze akcyjne osiągnęły średnią stopę zwrotu na poziomie 18,14%. Należy jednak pamiętać, że wynik ten jest zależny od aktualnie panującej sytuacji na rynkach finansowych. Określa się, ze w długim horyzoncie czasowym fundusze akcyjne przynoszą zysku rzędu od 10-15% w skali roku, co jak pokazuje praktyka jest wynikiem osiąganym przez nieliczne Towarzystwa.
Dzięki szerokiemu zakresowi oferty funduszy i subfunduszy, każdy z inwestorów może dobrać odpowiadający mu rodzaj inwestycji, który powinien być zgodny z przyjętym horyzontem, możliwościami finansowymi, preferencjami, a także określonym celem. Przykładowo osoba chcąca ulokować swoje oszczędności z przeznaczeniem na wypłacenie ich po 5 latach na emeryturze powinna skupić się bardziej na ochronie kapitału, inwestując np. w fundusze mieszane lub fundusze obligacji. Przeciwnie osoba młoda, która może pozwolić sobie na wyższe ryzyko, inwestując w fundusze akcyjne.
Czytaj więcej w Money.pl
