Emerytura częsciowa w UE

Skutki ograniczenia zakresu ochrony przed ryzykiem starości (zwłaszcza w stosunku do ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze) stanowiące konsekwencję wprowadzenia reformy emerytalnej złagodziłoby wprowadzenie do polskiego porządku prawnego instytucji uelastyczniających przejście na emeryturę. W państwach członkowskich Unii Europejskiej stosuje się dwie formy tzw. elastycznego przejścia na emeryturę: 1) emerytury częściowe (emerytury w niepełnym wymiarze), 2) elastyczny wiek emerytalny.
Formuła emerytur częściowych (w niepełnym wymiarze) realizowana jest w Austrii, Danii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Irlandii, Niemczech (systemy te zostały omówione w artykułach M. Kawińskiego, B. Więckowskiej, A. R. Dietricha, K. Rubel M. Skindera J. Ratajczak zamieszczonych w pracy zbiorowej pt. Systemy emerytalne w krajach Unii Europejskiej pod red. T. Szumlicza i M. Żukowskiego, Twigger, Warszawa 2004 r. na s. 39, 82, 104, 126, 158, 204 i 256). Umożliwia ona ubezpieczonym, którzy osiągnęli określony wiek nabycie prawa do części świadczenia emerytalnego pod warunkiem zmniejszenia dotychczasowego wymiaru czasu pracy bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Przepisy prawa określają minimalny wiek, którego osiągnięcie warunkuje możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury w niepełnym wymiarze. W Austrii wiek ten jest zróżnicowany w zależności od płci i wynosi 56,5 roku dla kobiet i 61,5 roku dla mężczyzn. W pozostałych państwach wiek ten jest jednolity dla kobiet i mężczyzn i wynosi 56 lat (Irlandia), 58 lat (Finlandia), 60 lat (Dania, Francja, Hiszpania, Niemcy). Przepisy prawa określają również zakres redukcji wymiaru czasu pracy, który warunkuje nabycie prawa do emerytury częściowej. W Austrii warunkiem nabycia prawa do emerytury częściowej jest zatrudnienie, którego wymiar nie może przekraczać 28 godzin tygodniowo. W Danii redukcja czasu pracy powinna nastąpić o co najmniej 7 godzin (lub o co najmniej ¼, zaś liczba godzin pracy tygodniowo po zmniejszeniu wymiaru czasu pracy powinna wynosić od 12 do 30. W Finlandii dotyczy to osób, których wymiar tygodniowy czasu pracy po nabyciu prawa do emerytury częściowej wynosi od 16 do 28 godzin. W systemie francuskim wymaga się podjęcia zatrudnienia w niepelnym wymiarze czasu pracy, przy czym wymiar emerytury częściowej jest odwrotnie proporcjonalny do wymiaru czasu pracy i wynosi od 30 % do 70 % świadczenia emerytalnego przysługującego w razie rozwiązania stosunku pracy. W Hiszpanii warunkiem nabycia prawa do emerytury częściowej jest kontynuowanie pracy w wymiarze 25-85 % dotychczasowego wymiaru czasu pracy. W zamian przysługuje wynagrodzenie w proporcjonalnie zredukowanej wysokości oraz stosowna część emerytury. W Irlandii przewiduje się wypłacanie tzw. emerytur połowicznych (special half-rate old-age contributory pension) w wysokości połowy pełnej emerytury. W Niemczech emerytura częściowa wynosi 1/3, 1/2 lub 2/3 wysokości emerytury w zależności od stopnia ograniczenia dotychczasowej aktywności zawodowej. W niektórych państwach warunkiem nabycia prawa do emerytury częściowej jest dodatkowo osiągnięcie określonego stażu ubezpieczeniowego. W Austrii prawo do emerytury częściowej przysługuje ubezpieczonym, którzy przez ostatnie 24 miesiące podlegały obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu opłacając składki lub pobierając świadczenia na wypadek choroby lub bezrobocia. Osoby, które nie spełniają tego warunku mogą przejść na emeryturę częściową, po osiągnięciu wieku 57,5 roku dla kobiet i 62,5 roku dla mężczyzn, jeżeli legitymują się okresem podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu wynoszącym co najmniej 300 miesięcy a w okresie ostatnich 180 miesięcy przez co najmniej 108 miesięcy podlegały obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu. W Danii warunkiem nabycia prawa do wcześniejszej emerytury w niepełnym wymiarze jest podleganie ubezpieczeniu przez okres co najmniej 10 lat w okresie ostatnich 20 lat oraz zatrudnienie na terytorium Danii przez okres co najmniej 9 miesięcy w ciągu ostatnich 12 miesięcy pracy. W Irlandii warunek stażu ubezpieczeniowego ustanawia się dla osób pracujących na własny rachunek. Dla nabycia prawa do emerytury połowicznej wymaga się opłacenia co najmniej 260 składek na ubezpieczenie emerytalne.
Elastyczny wiek emerytalny stosowany jest w Szwecji i we Włoszech. Ubezpieczeni posiadają możliwość przejścia na emeryturę od 61 roku życia (Szwecja) i pomiędzy 57 a 65 rokiem życia (Włochy). Nie występuje górny limit wieku. Sami ubezpieczeni decydują w którym momencie zakończyć aktywność zawodową. Wiek przejścia na emeryturę ma jednak istotny wpływ na wysokość świadczenia. Aby nabyć prawo do emerytury gwarantowanej przez państwo niezbędne jest osiągnięcie 65 roku życia. Elastyczny wiek emerytalny ma zachęcać do jak najdłuższego pozostawania na rynku pracy W systemie szwedzkim emerytura jest obliczana według zasad rachunku aktuarialnego, wskutek czego przedłużenie wieku przejścia na