Jakie są prawne skutki separacji?

Separacja to instytucja, której skutkiem jest uchylenie istoty małżeńskiej. Powoduje ona rozłączenie małżonków, jednak bez rozwiązywania ich małżeństwa. To, co odróżnia separację od rozwodu to również fakt, że na wniosek małżonków można ją znieść, a tym samym przywrócić małżeństwo.

Wobec tego osoby będące w separacji cały czas pozostają małżeństwem. Orzeczona może ona natomiast zostać w momencie, gdy między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia. W tym przypadku nie ma jednak warunku trwałości takiego rozkładu. Ile trwa separacja? Ustawodawca nie określił limitu czasowego separacji, dlatego też może ona trwać tyle, ile małżonkowie potrzebują. 

Stosownie do treści Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, mają oni prawo żądać, aby sąd orzekł separację. Rozkład pożycia zaś definiowany jest jako ustanie więzów duchowych, fizycznych i gospodarczych. Przesłankami do żądania separacji będzie więc m.in. zdrada małżeńska, brak przyczyniania się do zaspokojenia potrzeb rodziny, czy też brak wzajemnej pomocy w małżeńskie.  

Każdy z małżonków ma takie samo prawo do wniesienia pozwu o separację. Jeżeli złożą oni wniosek wspólnie i jednocześnie nie posiadają małoletnich dzieci, postępowanie będzie prowadzone w trybie nieprocesowym. W przypadku, gdy pozew o separację złoży wyłącznie jeden z nich i posiadają oni wspólne małoletnie dzieci, wówczas sprawa będzie prowadzona w trybie procesowym i zakończy się ona wydaniem wyroku przez sąd. 

Pozew należy złożyć do sądu okręgowego właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania lub pobytu obu małżonków. Można złożyć go bezpośrednio w biurze podawczym sądu lub wysłać go pocztą. W pozwie natomiast powinny znaleźć się informacje, takie jak oznaczenie pozwu, sądu oraz stron. Osoba składająca wniosek powinna jasno określić swoje żądanie, czy separacja ma być orzeczona o winie, czy bez jej orzekania.

Oprócz żądania o separację we wniosku można zażądać zasądzenie alimentów na małoletnie dzieci lub na małżonka, ustalenia kontaktów z dziećmi, powierzenie wykonywania władzy rodzicielskiej, ustalenie korzystania ze wspólnego mieszkania oraz podział majątku. Ponadto do dokumentu należy dołączyć akt małżeństwa, akty urodzenia dzieci oraz dowody w sprawie. 

Jaki jest koszt separacji małżeńskiej? Jeżeli pozew zostanie złożony wspólnie przez oboje małżonków, opłata sądowa wyniesie 100 zł. W przypadku, kiedy pozew o separację złoży wyłącznie jeden małżonek, musi on uiścić opłatę w wysokości 600 zł. 

Sąd orzekając o separacji, przede wszystkim określa, czy któryś z małżonków jest wyłącznie winny rozkładowi pożycia małżeńskiego. Jeśli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, w wyroku orzekającym separację sąd orzeka o kontaktach z dziećmi oraz wychowywaniu ich. Sąd może również ograniczyć lub pozbawić władzy rodzicielskiej rodziców. Oprócz tego określa on, kto i w jakiej wysokości zobowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dzieci.

Sąd w wyroku orzekającym o separacji małżeńskiej może także zasądzić wzajemne obowiązki alimentacyjne małżonków. Jak wygląda mieszkanie razem po separacji? Sąd orzekając o rozdzieleniu małżonków, orzeka o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania przez czas wspólnego zamieszkiwania w nim. Jeżeli jeden z małżonków będzie uniemożliwiać wspólne zamieszkanie, wówczas sąd może orzec o jego eksmisji. 

Zarówno w sprawach rozwodowych, jak i separacyjnych sąd bierze pod uwagę dobro małoletnich dzieci. W związku z tym, jeżeli na skutek orzeczenia separacji miałoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci, Sąd nie orzeknie o separacji. Ponadto separacja nie może zostać orzeczona, gdy jej orzeczenie byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z treścią Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeśli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, drugi zaś rozwodu i jego żądanie jest uzasadnione, wówczas sąd orzeknie rozwód. W momencie, kiedy orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie separacji jest odpowiednio uzasadnione, w takim przypadku sąd orzeka separację. 

Co daje separacja małżeńska? Od momentu orzeczenia separacji między małżonkami przestaje istnieć wspólnota majątkowa. Każdy z nich dysponuje własnym majątkiem, natomiast ich wspólny majątek może podlegać podziałowi majątku u notariusza lub na drodze sądowej. Wobec tego małżonkowie od tej chwili nie mogą wspólnie rozliczać podatku dochodowego. 

Orzeczenie separacji powoduje również, że małżonkowie nie dziedziczą po sobie z ustawy. Dziedziczenie możliwe będzie wyłącznie wtedy, kiedy taka adnotacja znajdzie się w ich testamencie. Małżonek, który pozostaje w separacji, nie ma także prawa do zawarcia małżeństwa ani zmiany nazwiska. Małżonkowie są też zobowiązani do wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności.

Kwestia dotycząca świadczeń przedstawia się natomiast inaczej niż w przypadku alimentów od byłego małżonka, jednak prawo umożliwia uzyskanie świadczeń w niektórych przypadkach. Małżonek, który został niewinny w sprawie o separację i jednocześnie znajduje się on w niedostatku, może żądać od drugiego małżonka alimentów. Ponadto o alimenty można ubiegać się również wtedy, kiedy separacja znacząco pogorszyła sytuację majątkową małżonka.

To, co odróżnia alimenty po rozwodzie od tych w czasie separacji to natomiast czas trwania. W pierwszym przypadku alimenty mogą być ograniczone do 5 lat. W separacji nie ma takiego ograniczenia. Warto też wiedzieć, że na żądanie małżonków sąd może całkowicie znieść separację. Z chwilą jej ustania, ustaną również jej prawne skutki.